اهرم‌سازی پاریس در جغرافیای شیوخ

فرشاد گلزاری

 هفته گذشته خبرگزاری فرانسه به نقل از کاخ الیزه اعلام کرد که امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه قرار است تور منطقه‌ای خود با تمرکز بر سه کشور حاشیه خلیج فارس را شروع کند. چندی بعد هم روزنامه لوفیگارو با انتشار خبر تکمیلی اعلام کرد که مقصد رئیس جمهوری فرانسه در ابتدا امارات متحده عربی و سپس قطر و عربستان خواهد بود. رویترز هم پس از هر دو رسانه مذکور با انتشار جزئیات تیمِ همراه کننده ماکرون اعلام کرد که در این سفر، ژان ایو لودریان، وزیر خارجه، فلورانس پارلی، وزیر دفاع و همچنین وزرای اقتصاد، فرهنگ، تجارت خارجی و رؤسای گروه‌های فرانسوی بزرگ، رئیس‌جمهوری فرانسه را همراهی خواهند کرد. با نگاهی به ترکیب تیم مکرون در این سفر تا حدودی می‌توان به این نتیجه رسید که او در وهله اول با دید اقتصادی وارد حاشیه خلیج فارس شده و در مرحله دوم هم به دنبال آن است تا بتواند بستری جدید را برای ترسیم خط و ربط‌های سیاسی - امنیتی فرانسه در منطقه خاورمیانه و حاشیه خلیج فارس به وجود آورد. آنچه در عرصه اقتصادی و سپس سیاسی باید مورد نظر قرار بگیرد این است که تحرکات جدید فرانسوی‌ها و سپس تقابل‌های جدید این کشور با بریتانیا به نوعی نشان می‌دهد که این کشور به دنبال سر و شکل دادن یک سناریوی جدید است که این سناریو هم ریشه در تحولات جدید منطقه دارد. واقعیت این است که پس از تخلیه افغانستان و خروج یکباره و بدون مدیریت ایالات متحده از کابل، تعداد زیادی از نظامیان آمریکا به قطر منتقل شدند اما در این میان باید توجه شود که این جماعت قرار است به زودی از قطر هم خارج و به اردن منتقل شوند؛ کشوری که محل تلاقی اراده بریتانیا و آمریکا به حساب می‌آید و از سوی دیگر نشان می‌دهد ایالات متحده قرار نیست در مرکزیت منطقه حاضر باشد و به دنبال آن است تا در حاشیه قرار بگیرد. این دقیقاً همان نقطه‌ای است که فرانسوی‌ها وارد منطقه‌ شده‌اند و حس می‌کنند که باید اوضاع را به نفع خود تغییر جهت بدهند. در همین راستا کاخ الیزه روز جمعه، از توافق امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه با مقامات امارات برای فروش تجهیزات نظامی خبر داد. طبق بیانیه کاخ ریاست جمهوری فرانسه، ماکرون که با هدف افزایش همکاری‌های اقتصادی-نظامی به کشورهای حاشیه خلیج فارس سفر کرده در توقف اول خود در دبی، قرارداد فروش ۸۰ فروند جنگنده رافال و ۱۲ فروند بالگرد کاراکال را با مقامات اماراتی امضا کرد. عقد این قرارداد، کمتر از یک ماه مانده تا ریاست دوره‌ای فرانسه در اتحادیه اروپا و پس از شوکی که استرالیا با لغو قرارداد ۶۶ میلیارد دلاری خرید زیردریایی به صنعت نظامی دفاعی فرانسه وارد کرد برای پاریس از اهمیت بالایی برخوردار است و ماکرون به دنبال آن است تا بتواند سرمایه بالایی را برای خود جذب کند. یورونیوز در همین راستا در گزارش تحلیلی خود اعلام کرد امانوئل ماکرون که سعی دارد با استفاده از همه ظرفیت‌ها و فرصت‌های موجود به جنگ رقبای خود در انتخابات آتی ریاست‌جمهوری برود ضمن تبریک امضای این قرارداد، از افزایش همکاری‌های استراتژیک بین دو کشور استقبال کرد. بر اساس آمارهایی که این خبرگزاری منتشر کرده، امارات پنجمین مشتری تجهیزات نظامی فرانسه طی 10 سال گذشته بوده و در این مدت بیش از ۴.۷ میلیارد یورو از پاریس خرید تسلیحاتی کرده است.

علیرغم انتقادات سازمان‌های غیردولتی و برخی نماینده‌های پارلمان اروپا از کارنامه حقوق بشری کشورهایی مانند امارات، قطر و عربستان سعودی، پاریس روابط پرمنفعت اقتصادی خود را با آنها تداوم بخشیده و حالا در حال تعمیق آن است

انتقاد از همکاری با اعراب

هرچند که استعفای وزیر اطلاع‌رسانی لبنان به دلیل انتقاد از عربستان و جنگ یمن عملیاتی شد، اما به نظر می‌رسد ماکرون به دنبال آن است برای حفظ دستاوردهای کوچک سیاسی‌اش در لبنان، کشورهای مخالف بیروت را به سمت بیروت جهت‌دهی کند تا تنش‌زدایی انجام شود

علیرغم انتقادات سازمان‌های غیردولتی و برخی نماینده‌های پارلمان اروپا از کارنامه حقوق بشری کشورهایی مانند امارات، قطر و عربستان سعودی، پاریس روابط پرمنفعت اقتصادی خود را با آنها تداوم بخشیده است. روابط شخصی حسنه امانوئل ماکرون با محمد بن زاید آل نهیان و محمد بن سلمان هم او را تبدیل به میهمانی «عزیز» در این سفر کرده است. در همین راستا دفتر سازمان عفو بین‌الملل در پاریس روز پنجشنبه با انتشار بیانیه‌ای با اشاره به سفر امانوئل ماکرون یادآوری کرده بود که امضای این قراردادها و گسترش همکاری‌های استراتژیک نباید به بهای زیرپا گذاشتن حقوق بنیادین بشر باشد. عفو بین‌الملل در ادامه از فرانسه خواسته بود تا برای لغو مجازات اعدام در امارات، قطر و عربستان سعوی و همچنین آزادی زندانیان عقیدتی در این کشورها تلاش کند و از نفوذ خود برای مجاب کردن رهبران این سه کشور در احترام گذاشتن به حقوق بشر و بویژه حقوق زنان استفاده کند. در همین حال قطر و فرانسه همزمان با سفر ماکرون به دوحه در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که عملیات بشردوستانه مشترکی را طی پنجشنبه در افغانستان انجام دادند و چیزی حدود 400 نفر توسط خطوط هوایی فرانسه و با تلاش قطر از افغانستان خارج شدند. از سوی دیگر الجزیره هم اعلام کرد کمک‌های فرانسه که عمدتاً شامل تجهیزات پزشکی است، با هماهنگی دولت قطر با یک هواپیمای نظامی به مؤسسه پزشکی مادران و کودکان در کابل ارسال شد. دو کشور همچنین بر ادامه هماهنگی نزدیک خود برای کمک به بهبود شرایط انسانی و ارتقای ثبات در افغانستان از طریق حمایت از جامعه مدنی و سازمان‌های بین‌المللی تاکید کردند. مقصد بعدی رئیس‌جمهوری فرانسه، عربستان سعودی است و همین اقدام او باعث شده تا فعالان مدنی در پاریس باز هم او را به دلیل نادیده گرفتن جنایات ولیعهد سعودی علیه جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی ملامت کنند. در این میان رویترز اعلام کرد که رئیس‌جمهوری فرانسه دیروز (شنبه) برای دیداری رو در رو با ولیعهد عربستان وارد ریاض شد و نخستین مقام بلندپایه غربی است که از زمان قتل خاشقجی در ۲۰۱۸ وارد کاخ پادشاهی عربستان می‌شود. در این میان رویترز در گزارش خود اعلام کرد که رئیس‌جمهوری فرانسه، عربستان را عنصری کلیدی در مبارزه با شبه نظامی‌گری در خاورمیانه، غرب آفریقا و نیرویی علیه اخوان‌المسلمین می‌داند که این موضوع به نوعی نشان می‌دهد که ریاض هم به نوعی در حال پر کردن جیب پاریس برای نادیده گرفتن برخی از مسائل در حوزه حقوق بشری است؛ به گونه‌ای که هیاتی از ۱۰۰ شرکت شامل توتال انرژیز، ای.دی.اف، ویوندی، رنو و پژو سیتروئن قرار است در جریان سفر ماکرون به عربستان در یک اجلاس مربوط به امور سرمایه‌گذاری شرکت داشته باشند. در این میان باید توجه کرد یکی از دلایلی که باعث شد ماکرون به منطقه سفر کند، مساله لبنان است. هرچند که استعفای جورج قرداحی، وزیر اطلاع‌رسانی لبنان به دلیل انتقاد از عربستان و جنگ یمن عملیاتی شد، اما به نظر می‌رسد که ماکرون به دنبال آن است تا برای حفظ دستاوردهای کوچک سیاسی‌اش در لبنان، کشورهای مخالف بیروت را به سمت بیروت جهت‌دهی کند تا تنش‌زدایی انجام شود. مجموع این اقدامات نشان می‌دهد که فرانسوی‌ها در حال اهرم‌سازی به نفع خود در منطقه هستند.