دوئل دو رقیب در ژنو

فرشاد گلزاری

همیشه اولین سفرها یا اولین واکنش‌ها و موضع‌گیری‌ها از سوی یک مقام سیاسی که جایگاه بین‌المللی دارد،‌ برای رسانه‌ها و حتی کارشناسان حوزه سیاست بین‌الملل اهمیت ویژه‌ای دارد. به عنوان مثال چند روز پیش کامالا هریس، معاون رئیس جمهوری ایالات متحده در اولین سفر کاری خود راهی کشورهای آمریکای جنوبی و مرکزی شد. او که نخستین زنِ تاریخ آمریکا است که به این مقام سیاسی نایل شده، طبیعتاً تمرکز و دوربین رسانه‌ها را به سمت خود معطوف می‌کند؛ چراکه او نه تنها اولین معاونِ زنِ رئیس‌جمهوری آمریکا به حساب می‌آید، بلکه اولین سفر خارجی‌اش را هم در حالی آغاز کرد که منتقدان بایدن در داخل و خارج به دنبال هدف قرار دادن تصمیمات وی در بحث مهاجرات هستند. به همین دلیل سفر هریس به عنوان یکی از همان «اولین‌ها» به شدت مورد نظر و توجه قرار گرفت. حالا یک اتفاق دیگر در همین محور در حال رخ دادن است و این بار جو بایدن، مستأجر جدید کاخ سفید، رسانه‌ها را در تسخیر خود دارد. بر اساس اعلام قبلی، رئیس جمهوری آمریکا در اولین سفر خارجی خود پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری نوامبر 2020 میلادی، قرار است تا در نشست گروه هفت که به صورت سالانه برگزار می‌شود، شرکت کند.

بایدن پس از ورود به بریتانیا با حضور در پایگاه نیروهای آمریکایی گفت: اگر مسکو دست به اقدامات مضری بزند، پاسخ محکم دریافت خواهد کرد؛ چراکه ما (آمریکا و روسیه) مسئولیت بزرگی در رابطه با تامین ثبات استراتژیک جهانی داریم

 نخستین بار این نشست در سال 1975 میلادی با حضور وزرای اقتصاد و تجارت شش کشور صنعتی و قدرتمند دنیا اعم از آلمان، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا تشکیل شد و بعدها کانادا نیز به عنوان هفتمین عضو، به این گروه پیوست که در نهایت نامِ گروه هفت یا جی هفت (G7) بر آن نهاده شد.

نشستِ این گروه هر ساله و بر اساس یک توافق قبلی در یکی از کشورهای عضو برگزار می‌شود و امسال هم بر اساس هماهنگی‌هایی که میان هفت کشور انجام شده، بریتانیا میزبان خواهد بود. رویترز با اشاره به سفر روز چهارشنبه رئیس‌جمهوری آمریکا به بریتانیا اعلام کرده که بایدن در تلاش است تا در جریان سفر هشت روزه به اروپا، روابط میان دو سوی اقیانوس اطلس را پس از یک دوره رکود در چهار سال ریاست جمهوری ترامپ، ترمیم و همزمان، مناسبات با روسیه را بازتعریف کند. روزنامه بریتانیایی تلگراف هم در مورد این سفر اعلام کرده که به نظر می‌رسد این سفر آزمونی برای نشان دادن توانایی‌های دیپلماتیک بایدن برای مدیریت روابط با متحدان بزرگ است؛ روابطی که با افزایش تعرفه‌ها و خروج از پیمان‌های بین‌المللی در دوران ترامپ، به شدت آسیب دیده بود. خارج از این گمانه‌زنی‌ها، نیویورک‌تایمز گزارش داده که نخستین مرحله از سفر بایدن در روستای ساحلی سنت ایوز درکورن‌وال بریتانیا آغاز می‌شود.

او به همراه رهبران شش کشور دیگر در اجلاس گروه هفت شرکت خواهد کرد و قرار است دیپلماسی واکسن، تجارت جهانی، محیط زیست و ابتکار عمل برای بازسازی زیرساخت‌های جهان در حال توسعه، دستور کار این نشست باشد. از سوی دیگر مقام‌های ایالات متحده این نشست را به مثابه فرصتی برای رویارویی با قدرت فزاینده چین می‌پندارند و این در حالیست که اخیراً بایدن اخیراً به جامعه اطلاعاتی کشورش دستور داده تا منشأ اصلی نشست کرونا در ووهان را پیدا کرده و گزارش آنرا علنی کنند. اما نکته‌ای که در این میان باید بدان اشاره کرد این است که هشتاد سال پس از آنکه رهبران وقت بریتانیا و آمریکا برای دوران پسا جنگ جهانی دوم، منشور آتلانتیک را ناظر بر پیوند اتحاد میان دو سوی اقیانوس اطلس امضاء کردند، بوریس جانسون و جو بایدن، دو روز پیش (پنجشنبه) نسخه جدیدی از این سند را منطبق با چالش‌های جدید بین‌المللی امضاء کردند که این مساله هم بسیار مهم و حائز اهمیت بود.

اولین سفر خارجی بایدن آزمونی برای نشان دادن توانایی‌های دیپلماتیک او و مدیریت روابط با متحدان بزرگ است؛ روابطی که با افزایش تعرفه‌ها و خروج از پیمان‌های بین‌المللی در دوران ترامپ، به شدت آسیب دیده بود

از دیدار با ملکه تا گفت‌وگو با رهبران ناتو  

بر اساس آنچه سی.ان.ان منتشر کرده، که پس از اجلاس سه روزه گروه هفت، جو بایدن به همراه همسرش جیل، در کاخ وینزر به ملاقات ملکه الیزابت می‌روند. بایدن ۷۸ ساله در سال ۱۹۸۲، زمانی که سناتور ایالت دلاور بود، با ملکه بریتانیا دیدار کرده بود. رئیس‌جمهوری ایالات متحده پس از آن، برای گفت‌وگو با رهبران ناتو و اتحادیه اروپا وارد بروکسل، پایتخت بلژیک خواهد شد.

به نظر می‌رسد مناسبات و چالش‌ها با روسیه و چین و همچنین بحث بی‌پایان تشویق اعضای ناتو به پرداخت هزینه بیشتر برای دفاع مشترک، مهم‌ترین محورهای گفت‌وگوی بایدن با اعضای ناتو در بروکسل باشد. اما مهمترین بخش سفر بایدن که در اصل مرحله سوم سفرش قلمداد می‌شود، ورود او به ژنو و ملاقاتش با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه خواهد بود؛ چراکه این دشوارترین مرحله از اولین تور دیپلماتیک رئیس جمهوری ایالات متحده به شمار می‌رود و حاکم کرملین برای نخستین‌بار با جانشین دونالد ترامپ روبه‌رو خواهد شد. از هفته‌ها پیش شاهد آن بودیم که اخبار و مواضع مختلفی در مورد این سفر از سوی واشنگتن و مسکو اتخاذ شد.

از یک سو آمریکایی‌ها برای مسکو خط و نشان کشیده بودند و در طرف مقابل هم روس‌ها بارها اعلام کردند که این دیدار باید سازنده باشد، نه تنش‌زا؛ اما به نظر می‌رسد سخنان بایدن در بدو ورود به بریتانیا نشان داد که او همچنان با گاردِ بسته به دیدار پوتین

خواهد رفت.

بایدن پس از ورود به بریتانیا با حضور در پایگاه نیروهای آمریکایی گفت: «اگر مسکو دست به اقدامات مضری علیه واشنگتن بزند، پاسخ محکم دریافت خواهد کرد؛ چراکه ما (آمریکا و روسیه) مسئولیت بزرگی داریم که از تامین ثبات استراتژیک تا پایبندی به قرارداد کنترل تسلیحات را شامل می‌شود و من این مسئولیت‌ها را جدی می‌گیرم.»

این سخنان بایدن در حالی انجام شده که قبل از سفر وی به بریتانیا برای شرکت در نشست گروه هفت،  سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه در رابطه با دیدار پوتین و بایدن اعلام کرده که واشنگتن باید سیاست خصمانه و دخالت در امور داخلی روسیه را متوقف کند تا از فهرست کشورهای غیردوست مسکو خارج شود. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه هم اعلام کرده که مسکو می‌خواهد علیرغم سیاست غیردوستانه ایالات متحده، همکاری با واشنگتن را توسعه داده و مشکلات را در روابط دو جانبه پاک کند. این اظهارات اگرچه در ظاهر دوستانه به نظر می‌رسد اما در باطن همچنان دشمنی با واشنگتن را همانند سال‌های جنگ سرد به همراه دارد. مساله مهم‌تر این است که دیدار بایدن با پوتین مهم‌ترین فرصتی برای جو بایدن به جهت گفت‌وگوی مستقیم درباره حملات سایبری روسیه، سیاست خصمانه مسکو در قبال اوکراین، بلاروس و بسیاری چالش‌های دیگر است که روابط دو ابرقدرت را بار دیگر در وضعیتی متشنج قرار داده است. حال باید منتظر بود و دید که آیا دیدار بایدن با حاکم کرملین به تقلیل تنش کمک می‌کند یا فاز جدید درگیری‌ها را شاهد خواهیم بود؟!