نگاهی به ۵۷ سال فعالیت سیاسی صباح‌الاحمد و آینده سیاست خارجی کویت
ادامه میانه‌روی و اعتدال زیر سایة تهدید اسرائیل
فرشاد گلزاری
عصر سه‌شنبه «صباح الاحمد جابر الصباح» امیر کویت پس از ماه‌ها بستری بودن در بیمارستان «مایو کلینیک» در ایالت مینه سوتا واقع در آمریکا در ۹۱ سالگی فوت کرد و «نواف الاحمد جابر الصباح» برادر ناتنی ۸۳ ساله وی به جای او به قدرت رسید.
این خبر همه را به یاد اعلام خبر فوت سلطان قابوس، پادشاه عمان انداخت که در اواخر دی ماه سال گذشته (1398) بر روی خروجی‌ها قرار گرفت و بسیاری از تحلیلگران حوزه کشورهای حاشیه خلیج فارس را به فکر فرو بود؛ چراکه او را لنگر اعتدال و میانجیگری در منطقه می‌دانستند و حالا هم دومین مُهرة میانه‌روی در دل خاک جای گرفت. شکی وجود ندارد که درگذشت دو شخصیتِ سیاسی منطقه که از آنها به عنوان مهره‌های اعتدال نام برده می‌شد، در شرایط کنونی منطقه و خصوصاً حاشیه خلیج فارس، تبعات زیادی در پشت پرده خواهد داشت که مهمترین آن، هجومی‌تر شدن کشورهایی مانند بحرین و امارات متحده عربی است که اخیراً با اسرائیل وارد علنی‌سازی روابط شده‌اند. درست است که جایگاه عمان و سپس کویت به عنوان کشورهای میانه‌رو برای همسایگان آن اثبات شده و قابل‌احترام است، اما توجه داشته باشید که نظام‌های سیاسی این کشورها عموماً بر پایه فرد، قبیله و جناح‌ها پی‌ریزی شده است و با نقل و انتقال یک نفر، ممکن است یک جریان کلی و حتی ساختارها به هم بریزد و حتی این امکان وجود دارد که در میانة نقل و انتقال‌ها، دشمنان زیادی برای حاکمیت آنها در داخل یا خارج از کشور تراشیده شود.
به هر ترتیب امیر کویت درگذشت و باید منتظر پس‌لرزه‌های احتمالی آن باشیم ولی کارنامه او نشان می‌دهد که وی از بسیاری اُمرا و شیوخ منطقه کارنامة سنگین‌تر و وزین‌تری داشته است. «صباح الاحمد» در ۱۶ ژوئن ۱۹۲۹ (۲۳ خرداد ۱۳۰۸) در کویت به دنیا آمد. از 25 سالگی در ساختار سیاسی این کشور حضور داشت و 40 سال وزیر خارجه کویت بود. او پانزدهمین امیر کویت و پنجمین امیر این کشور پس از استقلال از انگلیس در سال ۱۹۶۱ بود. در ۲۹ جولای ۲۰۰۶ در حالی‌که ریاست شورای وزرا را برعهده داشت، پس از اینکه برادرش «سعد عبدالله» تنها هشت روز حکمرانی کرد و به علت وضعیت جسمانی کنار گذاشته شد، به امارت کویت رسید.
تنها خطری که ممکن است کویت را با چالش روبرو کند، مساله فشار بر این کشور برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل است که با درگذشت امیر کویت، می‌تواند به چالشی جدید برای شیخ نواف الاحمد تبدیل شود
دوران امارت وی، شاخصه‌های به خصوصی در سیاست داخلی و خارجی کویت داشت. در بُعد داخلی با وجود برخی انتقادات کمتر از دیگر کشورهای عربی در معرض انتقاد مخالفان قرار داشت. زمانی که وی ریاست شورای وزیران (نخست‌وزیری) را برعهده گرفت، برای اولین بار زنان توانستند وارد مناصب بالای حکومتی شوند. اولین وزیر زن در سال ۲۰۰۵ در دولت وی انتخاب شد. پس از اینکه صباح الاحمد امیر کویت شد، برای اولین بار زنان توانستند وارد رقابت‌ها در انتخابات پارلمانی شوند و پس از آن زنان وارد نهادهای نظامی شدند و سربازی در کویت اجباری شد. در بخش آزادی رسانه‌ها، می‌توان کویت را در میان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، به مراتب جلوتر از سایرین دانست.
رخدادهای موسوم به بهار عربی نیز در کویت کمتر از دیگر کشورها مشاهده شد و البته دولت این کشور پس از بروز انقلاب‌های عربی تلاش کرد دامنه آزادی رسانه‌ها و معارضان را افزایش دهد که یکی از آنها، افزایش میزان اختیارات پارلمان کویت برای تصویب قوانینی بود که در گذشته با موانعی روبرو شد. اما در سیاست خارجی، به او لقب « شیخ دیپلمات‌های عرب» را داده بودند؛ به طوری‌که از سال ۱۹۶۳ تا ۲۰۰۳ یعنی به مدت ۴۰ سال وزیر خارجه این کشور بود. شاید به دلیل همین سابقه طولانی در پست وزارت خارجه بود که «صباح الاحمد» پس از تکیه بر امارت کویت، برای میانجیگری در بحران‌ها پیشقدم بود. البته پیش از او نیز سیاست حکومت کویت بر مدار میانجیگری و حل و فصل اختلافات می‌چرخید.
تلاش برای حل بحران میان قطر با دولت سعودی و امارات و همچنین میزبانی از گفت‌و‌گوهای یمنی در کویت در سال ۲۰۱۶ را می‌توان بارزترین تحرکات میانجیگرایانه کویت در دوره صباح الاحمد دانست
تلاش برای حل بحران میان قطر با دولت سعودی و امارات و همچنین میزبانی از گفت‌و‌گوهای یمنی در کویت در سال ۲۰۱۶ را می‌توان بارزترین تحرکات میانجیگرایانه کویت در دوره صباح‌الاحمد دانست. این روند تا دو روز پیش که وی دار فانی را وداع گفت، ادامه داشت اما سوال اصلی این است که با انتخاب « شیخ نواف الاحمد الجابر الصباح» به عنوان امیر جدید کویت، چه اتفاقی در سیاست خارجی این کشور و جایگاه آن در منطقه رخ خواهد داد؟
امیر جدید کیست؟
شیخ نواف الاحمد در ۲۴ ژوئن ۱۹۳۷ در یکی از توابع شهر کویت به دنیا آمد و فرزند ششم از دهمین فرزند «شیخ احمد الجابر المبارک الصباح» است که طی سالهای ۱۹۲۱ تا ۱۹۵۰ بر این کشور حکومت می‌کرد. امیر جدید کویت متاهل و دارای ۵ فرزند (۴ پسر و یک دختر) به نام های احمد، فیصل، عبدالله، سالم و شیخه است. بر اساس اطلاعات منتشره از سوی دیوان پادشاهی کویت شیخ نواف در مدارس این کشور درس خوانده است اما اطلاعات دقیقی در خصوص میزان تحصیلات او در دسترس نیست. او دو بار به عنوان وزیر کشور و یک بار به عنوان وزیر دفاع کویت انتخاب شده است.
استانداری استان الحولی در سال ۱۹۶۲ به مدت ۱۶ سال از دیگر مناصب سیاسی امیر جدید کویت است. وی در سال ۱۹۹۱ و بعد از جنگ آزادسازی کویت به عنوان وزیر کار و امور اجتماعی و در سال ۱۹۹۴ به عنوان معاون رئیس گارد ملی منصوب شد و سپس در سال ۲۰۰۳ دوباره به عنوان وزیر کشور انتخاب شد.
امیر جدید یک هفته بعد از انتخاب شیخ صباح در ۷ فوریه ۲۰۰۶ به عنوان امیر کویت به منصب ولیعهدی ارتقا یافت و دو هفته بعد از این انتصاب در ۲۰ فوریه با حضور در «مجلس امت» در مقابل امیر و نمایندگان مردم سوگند یاد کرد. کارنامه او به خوبی نشان می‌دهد که جانشین احمد الصباح به خوبی چم و خم سیاست (خصوصاً سیاست داخلی) را می‌داند و به نظر نمی‌رسد که بخواهد (یا بتواند) تغییر در سیاست خارجی کویت ایجاد کند. در این راستا داهم القحطانی، نویسنده و تحلیلگر سیاسی معروف کویتی در یادداشت خود برای عربی 21 نوشته است که سیاست خارجی کویت در طول دهه‌ها ثابت بوده و در گذشته از خط مشی میانه‌روی و اعتدال پیروی می‌کرده که به همین شکل هم باقی خواهد ماند.
او می‌گوید دلیل استمرار این سیاست اتکای آن بر ستون‌های ثابتی است که در طول دهه‌های گذشته در برابر فشارهای بسیاری مقاومت کردند و مهمترین آنها حمایت از قومیت عربی بدون تعصب، تلاش برای انسان‌سازی، طرح مسائل توسعه‌ای و دوری از مسائل مورد اختلاف هستند. بر این اساس تنها خطری که ممکن است کویت را با چالش روبرو کند، مساله فشار بر این کشور برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل است که با درگذشت امیر کویت، می‌تواند به چالشی جدید برای شیخ نواف‌الاحمد تبدیل شود.
دیدگاه تان را بنویسید