برگزیتِ سخت؛ تهدید جانسون برای اتحادیه اروپا

فرشاد گلزاری

 ماجرای برگزیت و عملی شدن آن، از یک مشکل فراتر رفته و حالا تبدیل به یک معضل جدی میان اتحادیه اروپا و بریتانیا شده است. از روزی که این پرونده توسط دیوید کمرون، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا مطرح شد تاکنون اتفاق‌های بی‌شماری رخ داده که هم کمرون و هم «ترزا مِی» را مجبور به استعفا و کناره‌گیری کرد و به عبارتی دیگر باید بگویم که این پرونده، هزینه‌هایی برای لندن داشته که به نظرم بعد از جنگ جهانی دوم، سنگین‌ترین هزینه‌ از همین ناحیه بر بریتانیا تحمیل شده است.

اینکه یک روز بریتانیا اقدام به تهدید اتحادیه اروپا می‌کند و فردای آنروز سیاستمداران کشورهای اصلی این نهاد اروپایی مانند آلمان یا فرانسه به سمت لندن گسیل شوند تا بتوانند جلوی فروپاشی این نهاد را بگیرند، موضوعی است که چندین سال به عنوان اهرم فشار بریتانیا مورد استفاده قرار گرفته و حالا اروپایی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که بریتانیا اساساً میل به ماندن در این اتحادیه را ندارد و از سوی دیگر به دنبال آن است که تا آخرین دقیقه از بروکسل امتیازگیری کند. این روند تا جایی پیش رفته است که همه معتقدند بریتانیا با همنوایی ایالات متحده به دنبال آن است تا بتواند در بالاترین سطح، امتیازهای خود از بروکسل را دریافت کند و سپس با دهن‌کجی به این نهاد خود را به واشنگتن بچسباند.

بوریس جانسون به دنبال آن است تا بتواند از ظرفیت‌های اقتصادی بروکسل به نفع خود استفاده کند، ولی مساله اینجاست که او احتمالاً «برگزیت سخت» یا همان اجرای برگزیت بدون توافق با اتحادیه اروپا را در دستور کار خود قرار خواهد داد

جالب اینجاست که افکار عمومی اروپا معتقدند بریتانیا عملاً از بالا به همه نگاه می‌کند. مردم سایر کشورهای اروپا معتقدند ملت بریتانیا و حتی سیاستمداران این کشور به شدت خودشیفته هستند و خود را بالاترین قومیت در خاک قاره سبز می‌دانند که تفکرات سنتی‌شان موجب «خود برتر پنداری» شده است. فارغ از این مساله، باید توجه داشت که سیاستمداران بریتانیا به دنبال آن هستند تا خود را تافته‌ای جدا  بافته از اروپا به جهان معرفی کنند و با نگاه محافظه‌کارانه و لهجه غلیظِ «بریتیش» چنان میدان‌داریِ برگزیت را پیش برده‌اند که حالا اتحادیه اروپا اعمال و رفتار لندن را به مثابة یک تهدید قلمداد کرده است.

همین چند روز پیش یک سری سند دیپلماتیک توسط روزنامه گاردین افشا شد که نشان می‌دهد اتحادیه اروپا به بوریس جانسون بی‌اعتماد شده است. این اسناد به حدی مهم و حاوی پیام‌های مخرب بوده که اورزولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اروپا در ضمن تلاش‌های دولت بریتانیا برای کنترل آسیب‌های این افشاگری، به شکلی فوق‌العاده در این ماجرا مداخله کرده ‌است؛ چراکه افشاگری‌های مذکور حاکی از عقب‌نشینی دولت لندن از برخی توافقات به دست آمده در سال گذشته میلادی با هدف اجتناب از ایجاد مرز سخت در ایرلند بوده‌‌اند. طبق این اسنادی که در روزهای اخیر از سوی بروکسل به پایتخت‌ها در اتحادیه اروپا فرستاده شدند مسائل زیادی فاش شده‌اند؛ از جمله اینکه اتحادیه اروپا مظنون است به اینکه بوریس جانسون مانع یافتن یک توافق درخصوص مسائل مهم باقی مانده نظیر شیلات، کمک‌های دولتی و حل و فصل مناقشات تا آخرین دقیقه شود تا امتیازی را بگیرد. مقامهای تیم تحت ریاست مذاکره کننده ارشد بریگزیت در اتحادیه اروپا یعنی میشل بارنیه این استراتژی را با توجه به پیچیدگی مسائل نگران کننده خوانده‌اند.

در عین حال مذاکرات بریگزیت در ضمن هشدار رئیس کمیسیون اروپا درخصوص ضرورت احترام بریتانیا به قوانین بین‌المللی مجددا از روز سه‌شنبه هفته گذشته شروع شده است اما مساله مهمتر این است که به نظر می‌رسد بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا به دنبال آن است تا در دور جدید تنش خود با اتحادیه اروپا بالاترین سطح از امتیازها را اخذ کند و آنگاه به بروکسل پشت کند. اما مساله این است که جانسون دقیقاً به دنبال چیست و از چه راهی می‌خواهد سناریوی خود که در ذهنش می‌چرخد را عملیاتی کند.

ایرلند و اعمال مقررات تجاری

اهرم‌های بوریس جانسون برای هدف قرار دادن بروکسل تا حد زیادی بر دو عنصر سیاسی و اقتصادی استوار است اما او و تیمش به دنبال این هستند که بتوانند هر دو عنصر را با یکدیگر ترکیب کنند تا شاید منافع بیشتری را کسب کنند.

 از اینرو چند روز پیش دولت محافظه‌کار بریتانیا به نخست‌وزیری بوریس جانسون اعلام کرد پیش‌نویس قانونی را تهیه کرده که در صورت تصویب در پارلمان به دولت بریتانیا اجازه می‌دهد برخی از مفاد توافق با اتحادیه اروپا در زمینه تجارت در ایرلند شمالی را تغییر دهد. لندن مدعی است که هدف این تغییرات حفظ توافق صلح ایرلند شمالی در صورت عدم دستیابی به توافق نهایی با اتحادیه اروپا است.

رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، اعلام کرده اگر دولت بریتانیا توافق بین‌المللی صلح ایرلند (موسوم به توافق جمعه پاک) را زیر سوال ببرد، تصویب توافق تجاری آمریکا و بریتانیا در کنگره هیچ شانسی نخواهد داشت که نشان می‌دهد لابی ایرلند تا چه حد در واشنگتن نفوذ دارد!

 برقرار نکردن کنترل گمرکی در مرزهای اتحادیه اروپا و بریتانیا یکی از مفاد مهم توافق دو کشور است که کمتر از یک سال پیش امضا شد. در عین حال برداشتن کنترل مرزی بین ناحیه ایرلند شمالی و جمهوری ایرلند یکی از اصول مهم توافق صلح ایرلند است که به سال‌ها خشونت سیاسی در ایرلند شمالی پایان داد.

به همین جهت تعدادی از سیاستمداران و کارشناسان حقوقی بریتانیا نیز در مورد قانون پیشنهادی دولت اظهار نگرانی کرده و می‌گویند نقض یک توافق بین‌المللی از سوی دولت به اعتبار بریتانیا در زمینه اجرای تعهدات قانونی خود لطمه شدیدی خواهد زد.

این شوک که از سوی بوریس جانسون به اتحادیه اروپا تزریق شد، صرفاً یک موضوع اقتصادی و سیاسی به حساب نمی‌آید، بلکه این مساله حالا جنبه‌های امنیتی و فرامنطقه‌ای (فرا اروپایی) به خود گرفته است؛ به گونه‌ای که نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، اعلام کرده که اگر دولت بریتانیا این توافق بین‌المللی را نقض کند و برگزیت صلح ایرلند (موسوم به توافق جمعه پاک) را زیر سوال ببرد، تصویب توافق تجاری آمریکا و بریتانیا در کنگره هیچ شانسی نخواهد داشت. این مساله به خوبی نشان دهنده نفوذ بالای لابی ایرلند در قوای قانونگذار ایالات متحده است که حالا خود را بهتر و بیشتر نشان می‌دهد.

فارغ از اینکه بوریس جانسون لایحه‌ «تضمین پویایی و امنیت بازار داخلی» را با محوریت ایرلند منتشر کرده و در حال اخاذی از اتحادیه اروپایی است اما مساله اینجاست که بسیاری از مقامات این اتحادیه معتقدند بریتانیا در حال آماده شدن برای اعلام برگزیت بدون توافق با اتحادیه اروپا است. در این راستا میشل بارنیه، نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات برگزیت می‌گوید بریتانیا به اندازه کافی برای حل مناقشات و اختلافات با اتحادیه اروپا تلاش نکرده است و این در صورتی است که اتحادیه اروپا در مواردی مانند ماهی‌گیری، دادگاه عالی اروپا و دیگر موارد در مقابل بریتانیا انعطاف نشان داده است، اما هنوز اختلافات چشمگیری در زمینه‌های منافع اساسی اروپا در مذاکرات با بریتانیا باقی مانده است.

او اعتقاد دارد که مذاکرات به بحران رسیده و اتحادیه از بریتانیا می‌خواهد که تضمین‌هایی در زمینه‌های رقابتی بودن بازارها، موضوع محیط زیست، مسائل اقلیمی و استانداردهای اجتماعی و کارگری ارائه کند اما گویا لندن باز هم به دنبال مسائلی است که صرفاً برای خودش منافع دارد. این مولفه‌ها به صورت مشخص نشان می‌دهد که بوریس جانسون به دنبال آن است تا بتواند از ظرفیت‌های اقتصادی بروکسل به نفع خود استفاده کند ولی مساله اینجاست که اوضاع و احوال نشان می‌دهد او احتمالاً «برگزیت سخت» یا همان اجرای برگزیت بدون توافق با اتحادیه اروپا را در دستور کار خود قرار خواهد داد.