نگاهی به ابعاد فاز اول توافق تجاری چین و آمریکا
آتش‌بسِ موقت؟!
فرشاد گلزاری
امضای فاز نخست قرارداد تجاری میان ایالات متحده و چین با تمام پستی و بلندی‌های خود عملیاتی شد و حالا همه منتظر نتایج مثبت و مخرب آن هستند. به‌رغم نظر بسیاری از اقتصاددانان و تحلیلگران حوزه اقتصاد سیاسی، بالاخره دو غول اقتصادی پکن و واشنگتن روز چهارشنبه ۲۵ دی ماه مرحله اول توافق برای کاهش برخی از تعرفه‌های تجاری بین دو کشور را امضا کردند و همانگونه که ترامپ گفت، این توافق اولیه، به عنوان یک «دگرگونی» بنیادی در تجارت جهانی به حساب می‌آید؛ چراکه جایگاه و پرستیژ دو کشور در اقتصاد جهانی به حدی مهم، تاثیرگذار و حیاتی است که جنگ تجاری اخیر میان آنها باعث شد ارقام نجومی در دنیای اقتصاد و تجارت جابه‌جا شود و از سوی دیگر ضررهای ناشی از آن به حدی بود که پس‌لرزه‌های این منازعه تمام دنیا را تحت‌تاثیر قرار داد؛ تا جایی که بسیاری از ناظران بین‌المللی معتقدند جنگ تجاری میان دو کشور، یک اشتباه بزرگ بود اما این ترامپ بود که با پیش زمینه فکریِ اقتصادی به جنگ چین رفت. البته دونالد ترامپ، در مراسم امضای این توافق گفته است که ما با همکاری چین، به دنبال آن هستیم تا اشتباهات گذشته را اصلاح کنیم و آینده عدالت اقتصادی و امنیت برای کارگران، کشاورزان و خانواده‌های آمریکایی را رقم خواهیم زد. اما آنچه که باعث می‌شود عده‌ای از تحلیلگران و کارشناسان اقتصاد بین‌الملل به فاز اول امضای توافق تجاری چین و آمریکا خوشبینانه نگاه نکنند ادامه تعرفه‌های آمریکا است. رئیس‌جمهوری آمریکا دقیقاً در همان مراسم و در گفت‌وگو با خبرنگاران تاکید کرد که تهدید برای اعمال تعرفه ۲۵ درصدی بر ۲۵۰ میلیارد دلار محصولات چین تا زمان امضای مرحله دوم این توافق پابرجا خواهد ماند. این اظهارات ترامپ دقیقاً باعث شده تا همه به این فکر بیافتند که چه زمانی قرار است مجدداً شاهد درگیری تجاری میان دو غول اقتصادی جهان باشیم. واقعیت این است که ترامپ به دنبال آن است تا تهدید به افزایش تعرفه‌ها را به قوت خود (تا دقایق نهایی) زنده نگه دارد؛ چراکه در غیر این صورت کارتی برای اعمال نفوذ در مذاکره با طرف چینی نخواهد داشت. او اساساً یک تاجر است که حالا وارد عرصه سیاست شده و علیرغم فقدان تجربه‌اش در مورد عالم سیاست، طی چهار سال گذشته کاملاً متوجه پستی و بلندی‌های کشورداری شده است. به این جهت می‌بینیم که با وجود امضای توافق تجاری میان او و پکن، همچنان به دنبال آن است تا سایه جنگ تجاری را بر سر چین نگه دارد.
تحولات عراق باعث شد امضای توافق حدود دو هفته به تاخیر بیافتد و در این مدت تیم اقتصادی ترامپ به دلیل ورود چین به اقتصاد عراق به گونه‌ای محیط این کشور را ناامن کردند که پکن از سرمایه‌گذاری در بغداد منصرف شد
تعهدات پکن در قبال واشنگتن
بدون شک امضای یک توافق (همانگونه که از نامش پیداست) دو طرف یا بیشتر را دربرمی‌گیرد. طرف دوم این توافق اگرچه پکن (به عنوان قطب دوم اقتصاد جهانی) است اما به نظر می‌آید تعهداتی که آنها به آمریکایی‌ها داده‌اند به خوبی نشان میدهد که راهی جز پذیرش شروط کاخ‌سفید نداشته‌اند. در این میان «لیو هی»، معاون اول نخست‌وزیر چین در مراسم امضای توافق‌نامه تجاری، نامه «شی جین پینگ»، رئیس‌جمهوری چین را قرائت کرد. در متن نامه آمده است که رئیس‌جمهوری چین از امضای این توافق به عنوان سرآغازی برای حل و فصل اختلاف تجاری از طریق مذاکره یاد کرده است، اما اعداد و ارقام و برخی از مسائل پشت‌پرده پیام‌های دیگری را مخابره می‌کنند که حداقل از حیث شکلی نشان میدهد که آمریکا توانسته رقیب شرقی خود را آنطور که می‌خواهد (به صورت نسبی) در ریل معادلات خود راهبری کند. در بخش اصلی این توافق، چین متعهد شده است که بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار محصولات کشاورزی و دیگر کالاهای آمریکایی را تا سال ۲۰۲۱ خریداری کند. این رقم علاوه بر ۱۸۶ میلیارد دلار کالای آمریکایی است که چین در سال ۲۰۱۷ متعهد به خرید آنها شده است!
نکته جالب این است که جزئیات این توافق تا حدود زیادی تغییر کرد و یکی از دلایل اعمال این تغییرات تحولات عراق بود و همچنین حمله موشکی ایران به پایگاه عین‌الاسد آمریکا بود که در پاسخ به ترور سردار سلیمانی عملیاتی شد. قبل از این تنش، پیتر ناوارو، مشاور تجاری کاخ سفید در اوایل دی‌ماه سال جاری اعلام کرده بود که توافق با چین طی دو روز آینده به امضا می‌رسد اما تحولات عراق باعث شد تا امضای این توافق حدود دو هفته به تاخیر بیفتد. در این مدت تیم اقتصادی ترامپ به دلیل ورود چین به اقتصاد عراق (خصوصاً حوزه انرژی و نفت) به گونه‌ای محیط عراق را امنیتی و ناامن کردند که پکن از سرمایه‌گذاری در بغداد منصرف شد و همین موضوع باعث شد تا آمریکایی‌ها نه تنها عقب‌نشینی نکنند بلکه متن توافق و جزئیات تعهدات چین را نیز تغییر دهند. بر اساس آخرین تغییرات و سند منتشر شده توسط کاخ سفید تعهدات چین شامل خرید ۵۴ میلیارد دلار انرژی، ۷۸ میلیارد دلار محصولات تولیدی، ۳۲ میلیارد محصولات کشاورزی و ۳۸ میلیارد دلار خدمات خواهد بود. منظور از محصولات صنعتی؛ تجهیزات صنعتی، هواپیما، اتومبیل، تجهیزات الکترونیکی، محصولات صنعت داروسازی و دستگاه‌های اپتیک و پزشکی است. برای محصولات کشاورزی این رقم در سال ۲۰۲۰ باید حداقل ۱۲.۵ میلیارد دلار و در سال ۲۰۲۱ حداقل ۱۹.۵ میلیارد دلار باشد. لیست محصولات کشاورزی شامل غلات، گوشت، غذاهای دریایی ودانه‌های روغنی است. همچنین پیش بینی می‌شود چین در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به ترتیب ۱۸.۵ میلیارد دلار و ۳۳.۹ میلیارد دلار منابع انرژی در ایالات متحده خریداری کند که شامل گاز مایع، نفت خام، زغال سنگ و محصولات نفتی هستند.
از سوی دیگر لیو هی در مراسم امضای فاز نخست توافق چین و آمریکا اعلام کرد که شرکت‌های چینی بر اساس «شرایط بازار» سالانه ۴۰ میلیارد دلار محصولات کشاورزی از ایالات متحده خریداری می‌کنند؛ چراکه بر اساس الگوی مصرفِ چینی‌ها و جمعیت این کشور آنها با بحران دائمی مواد غذایی روبرو هستند و اگر سیلوها و ذخایر استراتژیک‌شان خالی باشد یا به دلیل شرایط اقلیمی و جوی با مشکل تامین مواد غذایی روبرو شوند، بدون شک اوضاع پرجمعیت‌ترین کشور جهان در یک چشم به هم زدن به بحران عمیق تبدیل می‌شود. این درحالیست که چین به دنبال آغاز جنگ تعرفه‌ها با آمریکا، قرارداد خرید سویا از برزیل را به امضا رسانده که آینده آن همچنان نامشخص است.
جایگاه و پرستیژ دو کشور چین و آمریکا در اقتصاد جهانی به حدی مهم، تاثیرگذار و حیاتی است که جنگ تجاری اخیر میان آنها باعث ایجاد ضررهایی شد که پس‌لرزه‌های آن تمام دنیا را تحت‌تاثیر قرار داد
ابهام در آینده رقابت دو غول اقتصادی
این توافق در حالی پس از جنگ تجاری ۱۸ ماهه بین دو کشور امضا شد که هنوز برخی از اختلافات بین دو قدرت اصلی اقتصاد جهان حل و فصل نشده است. اگرچه واشنگتن و پکن معتقدند، پس از ماه‌ها مذاکره امضای «مرحله اول» این توافق گامی رو به جلو است اما باید متوجه بود که آمریکایی‌ها معتقدند، شکاف بزرگی در تراز تجاری دو کشور وجود دارد که غیرقابل قبول است و چین باید وارداتش از آمریکا را افزایش دهد. این بدان معناست که ترامپ با توسل به مدل خود تاحدودی توانست چین را با خواسته‌هایش هماهنگ کند و همین موضوع می‌تواند در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری 2020 ایالات متحده برای او یک مولفه مثبت به حساب بیاید؛ چراکه کاخ‌سفید خواهان اجرای فوری این توافق است تا تاثیرات آن بر کشاورزان و صنعتگران ملموس شود و بتواند آرای آنها را به صندوق خود بریزد.
دیدگاه تان را بنویسید