برای ایمن ماندن از دستورات اطاعت کنید

سیدمحمد میرزامحمدزاده

یک ناو جنگی بریتانیایی تلاش کرده بود جلوی توقیف نفت‌کش این کشور را از سوی نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بگیرد. فایل صوتی منتشر شده روز یکشنبه (30 تیر ماه)، گویای این ماجراست؛‌ ماجرایی که مخاطرات دریانوردی در خلیج‌فارس را همچون تنش اقتصاد جهانی در جریان افزایش التهابات بین ایران و غرب، افزایش داده است.

روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز در مطلبی با اشاره به فیلم منتشر شده از سوی نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در تشریح فایل صوتی منتشر شده از مکالمات بین نفت‌کش، نیروی دریایی سپاه و نیز ناوجنگی بریتانیایی نوشت: اگر از دستورات پیروی کنید، ایمن می‌مانید؛ این جمله از زبان یک افسر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پیامی رادیویی به تانکر استینا ایمپرو که با پرچم بریتانیا در حال تردد بود، عنوان شد و بعد از آن گفت: مسیر خود را سریعاً به 360 درجه تغییر دهید. تمام!

در مقابل افسر نیروی دریایی سلطنتی در پیام رادیویی از ناوجنگی مونتروز به نفت‌کش می‌گوید که در مسیر خود بماند. در این فایل صوتی شنیده می‌شود: این ناوجنگی بریتانیا فوکستروت 236 است؛ قربان تکرار می‌کنم تا زمانی که شما در حال عبور از گذرگاه بین‌المللی هستید، بر اساس قوانین بین‌المللی عبور و مرور شما نباید مختل، ممانعت، مسدود یا معطل شود. لطفاً  تأیید کنید که شما در حال گذر از یک مسیر رسمی بین‌المللی هستید.

بریتانیا چند روز پیش از این حادثه عنوان کرده بود که همین ناوجنگی مونتروز خود را جلوی گروهی از قایق‌های ایرانی قرارداد بود و به‌طور موفقیت‌آمیز به‌صورت بازدارنده جلوی تلاش برای گرفتن یک نفت‌کش دیگر بریتانیا را گرفته بود. اما روز جمعه، مقامات بریتانیا گفتند که مونتروز خیلی دورتر از نفت‌کش استینا ایمپرو بوده است.

در ویدئویی جداگانه که از سوی خبرگزاری فارس منتشر شد، لحظه توقیف کشتی مشهود است؛ قایق‌های کوچک ایرانی استینا ایمپرو را محاصره کرده‌اند. یک هلیکوپتر ایرانی بر فراز کشتی در حال پرواز است و چندین سرباز با ماسک‌های سیاه برای کنترل نفت‌کش از هلیکوپتر پایین می‌آیند.

ایران قدم‌های حساب‌شده و با احتیاطی به سمت آغاز دوباره فعالیت‌ هسته‌ای خود برداشت؛ اما در همین حال کش و قوسی نیز به عضلات نظامی خود داد تا به دنیا درمورد توانایی‌های بالقوه خود برای بستن تنگه هرمز به روی نفت جهان هشدار دهد

فایل صوتی که از سوی شرکت امنیت دریایی درایاد گلوبال منتشر شده، حاکی از دشواری حفاظت از کشتی‌های عبوری از ساحل ایران در تنگه هرمز، حتی از سوی نیروی دریایی نسبتاً نیرومند بریتانیا است. یک پنجم از عرضه نفت خام جهان از این گذرگاه عبور می‌کند که بیانگر اهمیت این تنگه در خلیج فارس است.

ایالات‌متحده همواره از اشتراک اطلاعات و همکاری برای کمک به دیگر کشورها برای حفاظت از کشتی‌های تجاری عبوری از خلیج‌فارس سخن گفته است. اما واشنگتن به‌طور مشخص بیان کرد که نقشش کمرنگ می‌شود و دیگر کشورها باید مسائل را برعهده بگیرند.

این فایل صوتی از طرفی ادعای بریتانیا در مورد موقعیت کشتی در لحظه توقیف را تقویت می‌کند، اگرچه افسر نیروی دریایی ممکن است در مورد موقعیت کشتی به درستی سخن نگفته باشد. مالک نفت‌کش، شرکت استینا بالک، گفت که کشتی در زمان توقیف در آب‌های بین‌المللی بوده است و روز شنبه (29 تیر ماه) مقامات بریتانیایی گفتند که کشتی در آب‌های عمان بوده است.

ایران مدعی است که کشتی در آن لحظه در حال تردد از آب‌های ایران بوده است و توضیحات مختلفی را برای توقیف ابراز داشته است؛ هرچند مقامات ایران توقیف کشتی را مجازات توقیف نفت‌کش ایرانی در ساحل جبل‌الطارق خواندند. جرمی هانت، وزیر امور خارجه بریتانیا توقیف کشتی را «این به جای آن» خواند. اما این حادثه بخشی از سناریوی بزرگ‌تر تقابل بین واشنگتن و تهران بر سر توافق هسته‌ای سال2015 است. با خروج آمریکا از این توافق، ایران قدم‌های حساب‌شده و با احتیاطی به سمت آغاز دوباره فعالیت‌ هسته‌ای خود برداشت؛ اما در همین حال کش و قوسی نیز به عضلات نظامی خود داد تا به دنیا در مورد توانایی‌های بالقوه خود برای بستن تنگه هرمز به روی نفت جهان هشدار دهد.

فایل صوتی که از سوی شرکت امنیت دریایی درایاد گلوبال منتشر شده، حاکی از دشواری حفاظت از کشتی‌های عبوری از ساحل ایران در تنگه هرمز، حتی از سوی نیروی دریایی نسبتاً نیرومند بریتانیا است

توقیف نفت‌کش بریتانیایی علاوه بر آنکه یک انتقام متقابل بود، حاکی از استراتژی بزرگ‌تر ایران نیز بود. تهران قصد دارد هزینه شکست قدرت‌های جهان در تعهد به وعده‌های توافق هسته‌ای سال 2015 و خنثی کردن تحریم‌های آمریکا را بالا برد. بالا رفتن تبادل تهدیدات منجر به افزایش بهای نفت و افزایش ترس از یک منازعه جدید نظامی در منطقه می‌شود.

اگرچه ترامپ ابراز کرده که مشتاق به مذاکره محدود به توافق هسته‌ای بهتر است اما مایک پمپئو، وزیر امور خارجه روز شنبه تکرار کرد که دولت آمریکا از ایران می‌خواهد که جهت کشورش را به‌طور اساسی تغییر دهد. او افزود: ما هیچ نشانه‌ای مبنی بر آمادگی ایرانیان برای تغییر اساسی جهت کشورشان به چشم نمی‌خورد، تغییر در برنامه هسته‌ای و موشکی و رفتارهای بدیمن در سرتاسر جهان. پیشتر بریتانیا همسو با فرانسه و آلمان و سایر کشورهای اروپایی در حال ایجاد سازوکاری برای کمک به ایران برای رهایی از تحریم‌های آمریکا بود، بر همین اساس توقیف نفت‌کش قماری خطرناک برای ایران به‌شمار می‌رود و می‌تواند بریتانیا را بیشتر با ایالات‌متحده در اعمال تحریم‌ها همسو کند. این مسئله می‌تواند منجر به از بین رفتن امیدها برای حفظ توافق هسته‌ای حتی پس از انتخابات 2020 آمریکا و روی کار آمدن رئیس‌جمهور جدیدی با تصمیم برای بازگشت به توافق بشود.

اما در حال حاضر بریتانیا به دلیل تغییرات در رهبری‌اش، خود کاملا فلج شده است. روز چهارشنبه (دوم مرداد ماه) ترزا می‌ کنار می‌رود، یک نفر از حزب محافظه‌کار جای او را می‌گیرد،؛ گزینه اصلی هنوز کاملا مشخص نیست، اما بوریس جانسون گستاخ و غیرقابل پیش‌بینی، محتمل‌ترین گزینه آن‌ها است. جانسون، شهردار سابق لندن و وزیر سابق امور خارجه، پیش‌تر گفته است که از تقابل با ایران پرهیز می‌کند، اما اخیراً او  به دلیل تقابل با اتحادیه اروپا در حزبش رشد کرده است و از طرفی روابط نزدیکی با ترامپ دارد. او جز طرفداران خروج از اتحادیه است و پیشنهاد کرده که روابط بهتر با آمریکا می‌تواند همه کاستی‌های خروج را جبران کند. یک هفته پیش از توقیف نفت‌کش بریتانیایی، جرمی هانت، وزیر امور خارجه تلاش کرده بود تنش‌ها را کاهش دهد و پیشنهاد کرد که می‌تواند آزادی نفت‌کش ایرانی را در صورت اثبات اینکه به سوی سوریه نمی‌رفته است، تسهیل کند؛ اما دادگاه روز جمعه جبل‌الطارق این احتمال را به تعویق انداخت و قاضی دستور به تداوم توقیف تا یک ماه دیگر داد.