یک اقتصاددان اخذ آنلاین مالیات از رستورانها را مثبت و نیازمند کنترلهای جدیتر دانست
دستگاه قضایی از تخلفات مالیاتی خبر دارد، اما برخورد نمیکند!
رامتین موثق
از اول دی ماه، 8 درصد مالیات بر ارزش افزوده از رستورانها کسر و مستقیم و به صورت آنلاین، به حساب سازمان امور مالیاتی واریز خواهد شد. اوایل آذرماه، سازمان امور مالیاتی در اطلاعیهای این خبر را اعلام و تاکید کرد: «چنانچه هر یک از شعب یک واحد اقتصادی زنجیرهای به هر دلیل مشمول این فراخوان شوند، تمامی شعب دیگر نیز، بدون توجه به شرایط مستقل هر شعبه، مشمول مقررات مذکور خواهند بود.»
مالیاتستانی در ایران یک مسئله حاد است زیرا در تئوری علم اقتصاد، مالیات یک منبع درآمد پایدار برای دولت است که میتواند منابع قابلتوجهی برای بودجه عمومی فراهم کند. این مسئله به خصوص در اقتصاد ایران اهمیت دارد که وابستگی نفتی آن به یک چالش تبدیل شده است و مالیات میتواند منبع بهتری از نفت باشد. اما در ایران فرارها و معافیتهای مالیاتی گستردهای وجود دارد اما از طرف دیگر، مالیات مردم، حقوقبگیران و اصناف خرد هر ساله افزایش مییابد و بهسرعت از حساب آنها کسر میشود.
به دلیل این چالشها برخی از کارشناسان درباره این شیوه جدید اخذ مالیات رستورانها هشدار میدهند. بهنام صمدی، تحلیلگر بازار سرمایه، در پستی در شبکه اجتماعی ایکس، عنوان کرده است که این کار میتواند رفتار رستورانها را در فرار مالیاتی مانند پزشکان کند. سیاوش غیبیپور، کارشناس امور مالیاتی نیز در گفتوگو با اقتصاد24 هشدار داده است که این سیاست میتواند اقتصاد زیرزمینی را گسترش دهد. این طرح در ظاهر خود سیاست درستی است، اما چرا برخی کارشناسان نسبت به آن نگرانی دارند؟ آیا خود این مالیات چالشزاست یا ساختار اقتصاد سیاسی کشور این نگرانیها را ایجاد میکند؟
یک اقتصاددان: بخش قابل توجهی از فرار مالیاتی به دلیل عدم حاکمیت قانون است. دستگاه قضایی مقابل این موارد برخورد لازم را ندارد. در کشورهای صنعتی، سیستم مالیاتستانی مانند ناموس اقتصاد کشور عمل میکند اما در کشور ما که به همین سادگی نسبت به فرار مالیاتی مماشات میشود، فرار مالیاتی نیز به یک نرم و هنجار عمومی تبدیل شده است
اخذ 120 همت مالیات اضافه از مردم
در دولت سیزدهم، سازمان امور مالیاتی ادعا کرد که تحولی نوین در سیستم مالیاتی کشور ایجاد کرده و شعار اتکا به مالیات به یک حقیقت در اقتصاد ایران تبدیل شده است. با تعریف مالیات بر خانههای خالی، خودروهای لوکس، سفتهبازی و ... امید آن بود که درآمدهای جدیدی نصیب دولت شود، اما در نهایت تحقق این مالیاتها به 1 درصد هم نرسید!
رئیس سازمان امور مالیاتی دولت گذشته در دولت فعلی هم مشغول به کار است و در آخرین اظهارات خود گفته است که رشد درآمدهای ۸ ماهه امسال با ۱۰۳۲ همت نسبت به مدت مشابه پارسال با ۷۱۳ همت به ۴۵ درصد رسیده است. به گفته سبحانیان، درآمدهای مالیاتی 5.5 برابر درآمدهای نفتی شده است.
همانطور که اشاره شد، فرارها و معافیتهای گسترده مالیاتی در کشور بار درآمدهای مالیاتی دولت را به گرده مردم انداخته است. حشمتالله فلاحتپیشه، نماینده ادوار مجلس، در اظهاراتی انتقادی، عنوان کرده است که نمایندگان مجلس ۱۲۰ هزار میلیارد تومان مالیات اضافی از جیب مردم برداشتند. او افزود: «مالیاتها تا 4 برابر افزایش یافته و مالیاتهای جدید مستقیم از جیب مردم دریافت میشود. بیش از 75 درصد بودجه به شرکتهای دولتی و نهادهای غیرپاسخگو تخصیص مییابد که خدمات عمومی ارائه نمیدهند.»
سید محمد صحفی، فعال سیاسی اصلاحطلب، نیز در همین زمینه، در شبکه ایکس، نوشت: «دولت به جای آنکه بودجه نهادهای باجبگیر را کم کند و یا از شرکتها (آستان و بنیاد و ستاد اجرایی و...) مالیات بگیرد از جیبِ حقوقبگیران فقیر و چاپ اسکناس، کسری بودجهاش را تامین میکند. این اقتصاد غارتگرانه چگونه با وعده عدالت میخواند؟»
«توسعه ایرانی» در گفتوگویی با یک اقتصاددان، به ارزیابی سیستم مالیاتی کشور و طرح جدید دولت برای دریافت مالیات ارزش افزوده رستورانها، پرداخته است.
سازمان امور مالیاتی فعالتر شده است
یک اقتصاددان درباره افزایش درآمدهای مالیاتی و 5.5 برابر شدن آن نسبت به درآمدهای نفتی، بیان داشت: پایههای مالیات جدیدی معرفی نشده است و بنابراین معنای افزایش درآمدهای مالیاتی اینست که احیانا بخش قابل توجهی از کسانی که فرار مالیاتی داشتند، شناسایی شدهاند.
حسین راغفر در گفتوگو با «توسعه ایرانی»: در کشور ما معافیتها و فرارهای مالیاتی گستردهای وجود دارد اما در عین حال مردم و حقوقبگیران باید هرساله مالیات بیشتری بپردازند که این یکی از مهمترین انتقادات به نظام مالیاتی کشور است. البته بسیاری از این نهادهای معاف از پرداخت مالیات، نهادهای زیرنظر رهبری هستند و برخی دیگر نیز بنا به قانون از پرداخت مالیاتی مستثنی شدهاند
حسین راغفر یادآور شد: تعریف پایههای جدید مالیاتی نیازمند مصوبه مجلس است و اکنون صحبتی از پایههای جدید مالیاتی نیست بنابراین وصول بیشتری در پایههای قبلی صورت گرفته است.
او تاکید کرد: بسیاری از بخشودگیهای مالیاتی نیز دچار تحول شدهاند و در کلیت امر، اتفاق جدیدی نیفتاده و فقط سازمان امور مالیاتی فعالتر شده است.
نسبت مالیات به GDP تنها 5 درصد است
این استاد دانشگاه همچنین مطرح کرد: اکنون این سوال نیز مطرح است که افزایش درآمدهای مالیاتی چه نسبتی با تولید ناخالص داخلی دارد؟
راغفر توضیح داد: برای سالیان بسیاری است که این نسبت در حدود 5 درصد، ثابت قرار گرفته و فراتر نرفته است در صورتی که این رقم در بسیاری از کشورهای دنیا بسیار بالاتر است و به همین دلیل انتظار میرفت که این رقم به حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد افزایش پیدا کند اما متاسفانه همچنان هم در همین نسبت 5 درصد تولید ناخالص داخلی، با وجود افزایش درآمدهای مالیاتی، قرار گرفته است.
به گفته او، به دلیل سهم پایین مالیات از تولید ناخالص داخلی، دولتها امکان ارائه خدمات عمومی مناسب از محل درآمدهای مالیاتی به جامعه را ندارند و این یکی از دلایل مشکلاتی است که جامعه اکنون با آن روبهروست.
چالش جدی کشور در معافیتها و فرارها
این تحلیلگر مسائل اقتصادی با انتقاد از نظام مالیاتی کشور، اظهار کرد: در کشور ما معافیتها و فرارهای مالیاتی گستردهای وجود دارد اما در عین حال مردم و حقوقبگیران باید هرساله مالیات بیشتری بپردازند که این یکی از مهمترین انتقادات به نظام مالیاتی است.
بسیاری از مودیان مالیاتی، پرداختی خود را در دورههای طولانی و چند ساله انجام میدادند و با توجه به تورمی که وجود دارد، ارزش درآمدهای جمعآوری شده به شدت کاهش پیدا میکرد و ارزش اولیه و واقعی را نداشت. بنابراین وصول مستقیم و آنلاین مالیات بر ارزش افزوده از رستورانها، یک اقدام مناسب است اما باید سازوکارهای جدیدی برای فرار مالیاتی نیز تعریف شود
راغفر درباره معافیتهای مالیاتی نهادها، عنوان کرد: البته بسیاری از این نهادهای معاف از پرداخت مالیات، نهادهای زیرنظر رهبری هستند و برخی دیگر نیز بنا به قانون از پرداخت مالیاتی مستثنی شدهاند.
او تصریح کرد: در مسیر صحیح مالیاتستانی، همه باید مالیات خود را بپردازند. از استثناها هم باید ابتدا مالیات بگیرند سپس به آنها پس بدهند تا ظرفیت مالیاتی کشور مشخص شود. اما در ایران معافیتها و استثناهایی که در پرداخت مالیات وجود دارد، به یکی از مشکلات جدی برای نظام مالیاتی و درآمدهای بخش عمومی تبدیل
شده است.
اخذ مالیات رستورانها
نیازمند کنترل جدیتری است
این استاد دانشگاه در پاسخ به اینکه «آیا کسر مستقیم 8 درصد مالیات بر ارزش افزوده رستورانها و پرداخت مستقیم آن به حساب سازمان امور مالیاتی میتواند اقتصاد زیرزمینی را گسترش دهد؟»، بیان کرد: با توجه به خلأهای قانونی در کشور، امکان این کار بسیار وجود دارد.
راغفر این طرح را مناسب دانست و گفت: بسیاری از مودیان مالیاتی، پرداختی خود را در دورههای طولانی و چند ساله انجام میدادند و با توجه به تورمی که وجود دارد، ارزش درآمدهای جمعآوری شده به شدت کاهش پیدا میکرد و ارزش اولیه و واقعی را نداشت. بنابراین وصول مستقیم و آنلاین این مالیات یک اقدام مناسب است اما باید سازوکارهای جدیدی برای جلوگیری از فرار مالیاتی نیز تعریف شود.
او ادامه داد: در برخی حوزهها مانند پرداخت به پزشکان، بیمارستانها و حتی برخی بنگاههای خدماتی میبینیم که این مشاغل برای فرار مالیاتی شمارهحسابهای غیرواقعی و غیرمرتبطی ارائه میدهند که امکان ردیابی این دسته از درآمدها توسط سازمان امور مالیاتی وجود نداشته باشد و در این رابطه هم باید فکر جدیتری کرد.
به اعتقاد این کارشناس، موفقیت این طرح نیازمند حمایتهای قانونی است اما اکنون دستگاه قضا و سازمان امور مالیاتی نیز میداند که چه تخلفات گستردهای در حال انجام است اما باز استثناهایی قائل میشوند و مماشات میکنند که با این چشمپوشیها، بقیه مشاغل نیز به فکر فرار مالیاتی میافتند.
فرار مالیاتی به دلیل حاکم نبودن قانون
راغفر در پاسخ به پرسشی درباره ریشههای فرار مالیاتی در اقتصاد سیاسی کشور، عنوان کرد که بخش قابل توجهی از این پدیده به دلیل عدم حاکمیت قانون است.
او افزود: دستگاه قضایی مقابل این موارد برخورد لازم را ندارد. در کشورهای صنعتی، سیستم مالیاتستانی مانند ناموس اقتصاد کشور عمل میکند اما در کشور ما که به همین سادگی نسبت به فرار مالیاتی مماشات میشود، فرار مالیاتی نیز به یک نرم و هنجار عمومی تبدیل شده است.
این اقتصاددان در پایان خاطرنشان کرد که برای جلوگیری از فرار مالیاتی و موفقیت طرح جدید دولت، برخورد قاطع دستگاه قضا با این مسئله امر حیاتی و کلیدی است.
دیدگاه تان را بنویسید