هشداری روشن برای سیاست‌گذاران؛
ایران همچنان بدترین اینترنت دنیا را دارد
گزارش تازه‌ای که توسط کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیک ایران منتشر شده، تصویری تکان‌دهنده از وضعیت اینترنت در کشور ارائه می‌دهد؛ تصویری که نه‌تنها از پس‌رفت کیفیت خبر می‌دهد، بلکه ایران را در یکی از بدترین جایگاه‌های جهانی قرار می‌دهد. بر اساس این گزارش، ایران در بین صد اقتصاد بزرگ دنیا در رده ۹۷ قرار گرفته و تنها از کشورهایی نظیر سودان، آنگولا، اتیوپی و کوبا بهتر است.
سه شاخص بحرانی: کندی، اختلال، محدودیت
در گزارش مذکور، تجربه کاربری اینترنت بر اساس سه شاخص اصلی بررسی شده است: سرعت (یا کندی)، ثبات (پراختلال بودن)، و میزان محدودیت یا سانسور. در هر سه شاخص، وضعیت ایران هشداردهنده توصیف شده است. کندی اینترنت ایران با نمره ۸۴ از ۱۰۰ در شاخص کندی، یکی از کندترین اینترنت‌های دنیاست. همچنین در بخش اختلال باید گفت که کاربران ایرانی در طول روز بارها با قطعی، لَگ و کاهش سرعت مواجه‌اند. این شاخص برای ایران نمره ۹۲ دارد. از سوی دیگر محدودیت شدید شامل سانسور و فیلترینگ فراگیر به نمره ۹۹ از ۱۰۰ انجامیده که به‌معنای شدیدترین محدودیت‌های اینترنتی است.
ترکیب این سه عامل، تجربه اینترنتی نامطلوبی را برای کاربران ایرانی رقم زده و باعث شده ایران در شاخص کلی کیفیت اینترنت، یکی از سه کشور انتهایی جدول باشد.
سقوط در رتبه جهانی
بررسی تطبیقی داده‌ها نشان می‌دهد که ایران نسبت به گزارش‌های قبلی نیز افت داشته است. در گزارش چهارم، رتبه ایران ۹۵ بود، اما در گزارش پنجم به ۹۷ سقوط کرده است. این در حالی‌ست که در همین بازه، کشورهایی مانند آنگولا، کنگو و کامرون بهبود یافته‌اند و از ایران پیشی گرفته‌اند. همچنین داده‌های بین‌المللی مانند Speedtest Global Index نیز این افول را تأیید می‌کنند.
بر اساس آخرین داده‌های منتشرشده از Speedtest، سرعت متوسط اینترنت ثابت در ایران حدود ۱۶.۶۸ مگابیت بر ثانیه و سرعت اینترنت موبایل حدود ۴۹.۲۰ مگابیت بر ثانیه است. ایران از نظر اینترنت ثابت در رتبه ۱۳۶ تا ۱۳۹ و در اینترنت موبایل در رتبه ۷۲ جهان قرار دارد. این رتبه‌ها هر ماه نیز با افت همراه‌اند.
نسل جوان؛ قربانی اصلی
طبق آمار مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)، بیش از ۹۳ درصد از جوانان ایرانی (۱۵ تا ۲۹ سال) برای دسترسی آزاد به اطلاعات و خدمات دیجیتال، ناچار به استفاده از ابزارهای دور زدن فیلترینگ (VPN و پراکسی) هستند. این وابستگی فراگیر به فیلترشکن‌ها، نه‌تنها امنیت دیجیتال کاربران را تهدید می‌کند، بلکه اقتصاد دیجیتال را نیز فلج کرده است. جوانانی که باید نیروی پیشران اقتصاد فناوری‌محور کشور باشند، روزانه با موانع متعدد دیجیتالی مواجه‌اند.
قربانی دیگر: اقتصاد دیجیتال
اختلالات و محدودیت‌های اینترنتی، اکوسیستم نوآوری ایران را به‌شدت تضعیف کرده است. فعالان استارتاپی و شرکت‌های فناور، از بروزترین ابزارهای جهانی بی‌بهره‌اند، یا به بهای بالای دسترسی از طریق فیلترشکن، مجبور به ادامه فعالیت‌اند. این امر نه‌تنها به خروج سرمایه انسانی از کشور دامن زده، بلکه باعث رکود ایده‌ها، افت بازدهی و کاهش رقابت‌پذیری در سطح منطقه‌ای شده است.
سیاست‌های کنترلی نیز تأثیر بسزایی در کندی رشد اقتصادی دارند. به‌عنوان نمونه، در سال گذشته بسیاری از کسب‌وکارها به دلیل قطعی‌های مکرر اینترنت یا فیلتر شدن پلتفرم‌های فروش و تبلیغ، میلیون‌ها تومان زیان دیدند. کارشناسان معتقدند ادامه این وضعیت به فروپاشی زیرساخت‌های تجارت الکترونیک خواهد انجامید.
ایران؛ جزو بدترین‌های جهان در سانسور دیجیتال
طبق داده‌های منتشرشده از سازمان‌های ناظر بین‌المللی، ایران پس از چین، در رده دوم کشورهایی با بیشترین سانسور دیجیتال قرار دارد. همچنین ایران در سال ۲۰۲۳ از نظر تعداد قطعی‌های عمدی اینترنت، در صدر جهان قرار گرفت. این آمارها ایران را به یکی از بدترین کشورها برای آزادی اینترنت تبدیل کرده‌اند.
از طرفی، نبود شفافیت در سیاست‌گذاری و نظارت رسمی نیز بر شدت مشکلات افزوده است. ساختار تصمیم‌گیری در حوزه اینترنت در ایران، اغلب بسته و غیرپاسخگوست و علیرغم انتشار گزارش‌هایی همچون همین گزارش کیفیت اینترنت، تغییری در روند تصمیم‌گیری ایجاد نشده است.
ریشه مشکلات؛ فنی یا سیاسی؟
بخش بزرگی از چالش‌های فعلی اینترنت در ایران نه ریشه فنی، بلکه ریشه سیاسی و مدیریتی دارند. محدودیت‌های اعمال‌شده بر پهنای باند، سیاست فیلترینگ گسترده، نبود سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌ها و ناهماهنگی میان نهادهای تصمیم‌گیر از عوامل اصلی بحران اینترنت در کشورند.
در شرایطی که کشورهای همسایه از جمله قطر، امارات و ترکیه با سرعت‌های بالای اینترنت و دسترسی آزاد، به جذب سرمایه‌های دیجیتال مشغول‌اند، ایران با یک سیاست دیجیتال انقباضی، عملاً خود را از عرصه رقابت جهانی خارج کرده است.
پنجمین گزارش کیفیت اینترنت ایران، هشداری روشن برای سیاست‌گذاران است؛ هشداری که نشان می‌دهد ادامه این مسیر، نه‌تنها رفاه کاربران ایرانی را نشانه گرفته، بلکه زیربنای اقتصاد آینده کشور را نیز در معرض فروپاشی قرار داده است.
اگرچه این گزارش در سکوت خبری مسئولان منتشر شده و واکنشی از سوی نهادهای ذی‌ربط به آن دیده نمی‌شود، اما تداوم وضعیت فعلی، خواسته یا ناخواسته، به حذف ایران از نقشه آینده اقتصاد دیجیتال منجر خواهد شد.
دیدگاه تان را بنویسید