رکورد تاریخی بورس صرفا ناشی از تورم است

رامتین موثق

در روزهایی که بازارهای دلار، طلا و سکه در حال رکوردزنی بودند، در این میان بازار سرمایه از وضعیت مطلوبی برخوردار بود به صورتی که در هفته گذشته کاملا سبزپوش شد. 

شاخص کل بورس تهران چهارشنبه 26 آذر را را نیز مانند همه روزهای هفته گذشته با سبزپوشی و رشد مثبت ۶۵۰۰ واحدی به پایان داد و در مجموع طی این مدت، شاخص بورس ۲۰۰ هزار واحد رشد داشت و به تراز ۳ میلیون و ۷۶۷ هزار واحد رسید. با این حال ارزش کل بورس تهران به دامنه ۱۱.۲ هزار همت کاهش یافت که به نظر می‌رسد به دلیل نوسانات ارزی و تاثیر آن بر کاهش ارزش ریالی بازار سهام باشد.

علاوه بر سبزپوشی کامل بازار در هفته گذشته، شاخص کل در روز شنبه یک رکورد تاریخی زد؛ شاخص کل بورس تهران، بر اساس داده‌های تابلوی معاملات، با رشد 93 هزار و 498 واحدی، معادل 2.48درصد، در سطح 3میلیون و 860 هزار واحد ایستاد. گفتنی است، بازار سهام شنبه با روندی کاملاً مثبت و پرقدرت به کار خود ادامه داد و نماگرهای اصلی بورس و فرابورس همگی در محدوده سبز قرار گرفتند؛ به ‌طوری ‌که 96 درصد نمادهای بازار مثبت معامله شدند.

روز گذشته نیز رشد بورس از حرکت بازنماند و شاخص کل اکنون در آستانه 3 میلیون و 900 هزار واحد ایستاده است. روز یکشنبه 30 آذر 1404، شاخص کل با رشد 37 هزار واحدی به 3.89 میلیون واحد رسید و شاخص هم‌وزن نیز بیش از 10 هزار واحد افزایش یافت.

بورس ما یک بورس کالا محور است و ۶۰ تا ۷۰ درصد این بورس با محصولات دلاری، یا به صورت فروش در داخل یا صادرات، فروخته می‌شود بنابراین با رشد دلار، شرکت‌ها ریال و سودآوری به دست می‌آورند و قاعدتاً باعث افزایش قیمت‌ها می‌شود. مقداری هم فضای مصاحبه دولتی‌ها، چه وزیر اقتصاد، چه معاون اول رئیس‌جمهور و چه شخص رئیس‌جمهور، در هفته‌های گذشته درباره بورس مثبت بوده است و اگر تمام این مسائل را با هم نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که مجموع این اتفاقات در روزهای گذشته، منجر به واکنش مثبت بازار سهام شده است

اعتماد به بازار برگشت؟

در دیدگاه مسئولین، رشدهای روزهای اخیر، به منزله بازگشت اعتماد سهامداران است. در همین راستا، رئیس بورس و اوراق بهادار اظهار داشت: «عمق بخشی به بازار سرمایه باعث شد تا اعتماد به بازار برگردد.»

صیدی در آیین نواختن آغاز معاملات بورس، افزود: «با وجود جنگ 12 روزه، با مدیریت مناسبی که از سوی دولت، به ویژه وزارت امور اقتصادی و دارایی، بانک مرکزی و همینطور فعالان بورس صورت گرفت، بعد از یک افت طبیعی، که باز نسبت به بورس‌های مشابه مثل بورس اوکراین و بورس مسکو کمتر بود، بازار به حالت طبیعی خودش برگشت.»

در دیدگاه سیاست‌گذار، نه تنها اعتماد به بازار سرمایه بازگشته است، بلکه رشد ان را به مثابه رشد پایدار تلقی می‌کند که در بورس کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته وجود دارد. صیدی در این خصوص، گفت: «بورس در مرحله تعادل میزبان رئیس‌جمهور بود که این حضور و حمایت ایشان سبب شد تا فعالان بازار سرمایه و امید فعالان بیشتر شود. امروز بورس وارد مرحله تثبیت شده است و وقت آن است که به مرحله پنجم که مرحله رونق هست، وارد شویم.»

رشد بورس واقعی نیست

در حالی که مسئولین دولتی و سیاست‌گذاران اعتقاد دارند که بورس به یک رشد پایدار رسیده است، برخی کارشناسان معتقدند که رشد کنونی بورس حتی واقعی نیست.

در این راستا، مهدی دلبری، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز، اظهار کرد: «این روزها، علی‌رغم اینکه هم ارزش معاملات و هم شاخص‌های بازار سرمایه در حال افزایش هستند، هنوز نتوانسته‌ایم به میانگین تاریخی ارزش دلاری آن دست پیدا کنیم. دلیل این امر کاملا روشن است، زیرا رشد دلار به مراتب بیشتر از رشد بازار سهام بوده است.» او توضیح داد: «در یک سال گذشته، بازار سرمایه رشد حدود 40 درصدی را تجربه کرده، در حالی که قیمت دلار در همین مدت 70 درصد افزایش یافته است. به عبارت دیگر، بازدهی دلاری بازار سرمایه حدود 30 درصد کمتر از رشد قیمت دلار بوده و این مساله نشان‌دهنده وضعیت نامطلوب برای سهامداران و بنگاه‌هاست.»

پیام الیاس کردی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: با وجود رشد فعلی، باز هم تا نقطه اعتماد به شدت فاصله داریم زیرا هروقت که بورس در ایران بالا می‌رود، رشد آن تورمی است و با بازارهای دیگر مقایسه می‌شود. تنها تورم باعث شده است که بازار سهام مقداری رشد خوب را تجربه کند اما بعد از این باید منتظر اتفاقات باشیم و آینده مهمتر است

به گفته این کارشناس، با وجود رشد بورس حاشیه سود بنگاه‌های تولیدی تنها 11 درصد است که اصلا عدد مطلوبی نیست و اگرچه شاخص‌های بازار سرمایه از نظر عددی افزایش داشته‌اند، اما این افزایش، در واقع رشد واقعی به حساب نمی‌آید و بیشتر یک تغییر اسمی است.

گفتنی است، نظر بسیاری از کارشناسان دیگر نیز مشابه نظر دلبری است چرا که بازار سرمایه ایران سابقا نیز پس از دوره‌های رشد، دوره‌های ریزش طولانی را نیز تجربه کرده است که این امر با فاکتورهای رشد پایدار در تناقض است.

سناریو سال 99 تکرار می‌شود

در روزهای قبل از تجربه این رشد تاریخی در بورس، مقامات ارشد مختلفی از جمله وزیر اقتصاد مردم را به سرمایه‌گذاری در بورس تشویق کردند و در عین حال تاکید داشتند که بورس می‌تواند به عنوان ابزار تامین مالی پایدار مورد استفاده قرار گیرد. این اظهارات بسیاری از کارشناسان و فعالین بازار را نسبت به احتمال فجایع سال 1399 نگران کرد چرا که در آن سال، پس از یک رشد مناسب، دولت کسری بودجه خود را از بازار سرمایه تامین کرد که موجب ریزش فراوان و از دست رفتن سرمایه عده‌ای زیاد شد.

اما با وجود رشد مناسب کنونی و دعوت وزیر اقتصاد از مردم برای شرکت در بورس، کارشناسان دیگری هم اظهار دارند که شرایط کنونی با شرایط سال 1399 بسیار متفاوت است و نباید نگران وقوع این سناریو باشیم. در همین زمینه، عظیم ثابت، دبیر کل سابق کانون کارگزاران، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز اظهار داشت: «آنچه در سال 1399 در بورس رخ داد، ناشی از همزمانی چند عامل مهم بود که شرایط آن اصلا با وضعیت فعلی قابل مقایسه نیست.»

بنابراین در مقابل رشد کنونی بازار سرمایه، باید نظری به دلایل آن، بازگشت اعتماد سهامداران و پایداری رشد انداخت.

رشد دلاری بورس

یک کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، درباره دلایل سبزپوشی کامل هفته گذشته بورس و رشد تاریخی 93 هزار واحدی شاخص کل در روز شنبه، عنوان کرد که این رشد را باید از دو جهت مورد بررسی قرار دارد.

کارشناس بازار سرمایه: در کشوری که مسئله اولش تورم است و دولت دچار ناترازی‌های بسیار عجیب و غریبی است، مفهومی به نام رشد پایدار بورس نمی‌تواند وجود داشته باشد. شاید بتوان از بازار سهام به عنوان ستون اصلی تامین مالی پایدار استفاده کنیم اما نمی‌توان امیدی به یک رشد پایدار در این بازارها داشت زیرا فاکتورهای آن بسیار تغییر می‌کند

پیام الیاس ‌کردی درباره علت اول رشد بورس، اظهار کرد: قسمت اول اینست که قیمت دلار بالا رفته و بورس هم مانند بقیه دارایی‌ها با دلار حرکت می‌کند و رشد آن در روزهای گذشته، پدیده عجیبی نیست و انتظار داشتیم که این اتفاق بیفتد. او درباره تاثیر رشد دلار بر بورس، توضیح داد: به هرحال بورس ما یک بورس کالا محور است و ۶۰ تا ۷۰ درصد این بورس با محصولات دلاری، یا به صورت فروش در داخل یا صادرات، فروخته می‌شود بنابراین با رشد دلار، شرکت‌ها ریال و سودآوری به دست می‌آورند و قاعدتاً باعث افزایش قیمت‌ها می‌شود.

این تحلیلگر بورس درباره عامل دوم رشد بازار سرمایه گفت: مقداری هم فضای مصاحبه دولتی‌ها، چه وزیر اقتصاد، چه معاون اول رئیس‌جمهور و چه شخص رئیس‌جمهور، در هفته‌های گذشته درباره بورس مثبت بوده است و اگر تمام این مسائل را با هم نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که مجموع این اتفاقات در روزهای گذشته، منجر به واکنش مثبت بازار سهام شده است.

فاصله معنادار تا نقطه اعتماد

الیاس‌ کردی درباره اینکه «به گفته رئیس سازمان بورس، رشد فعلی بازار اعتماد را به سهامداران بازگردانده است؛ ارزیابی شما از طرح اعتماد کنونی در بازار سرمایه چیست؟»، پاسخ داد: پاسخ به این سوال به شدت سخت است زیرا اعتماد یک مفهوم و فاکتور کیفی است و نمی‌توان به صورت کمی ادعا کرد که آیا اعتماد به سهامداران برگشته است یا خیر.

او با اشاره به رو به رشد بودن آمارها، تاکید کرد که با وجود رشد فعلی، باز هم تا نقطه اعتماد به شدت فاصله داریم زیرا هروقت که بورس در ایران بالا می‌رود، رشد آن تورمی است و با بازارهای دیگر مقایسه می‌شود.

به گفته این کارشناس، تنها تورم باعث شده است که بازار سهام مقداری رشد خوب را تجربه کند اما بعد از این باید منتظر اتفاقات باشیم و آینده مهمتر است.

رشد پایدار با ناترازی و تورم معنا ندارد

الیاس کردی درباره سوالی مبنی بر ارزیابی رشد فعلی به مثابه رشد پایدار، بیان کرد: در کشوری که مسئله اولش تورم است و دولت دچار ناترازی‌های بسیار عجیب و غریبی است، مفهومی به نام رشد پایدار بورس نمی‌تواند وجود داشته باشد.

او افزود: شاید بتوان از بازار سهام به عنوان ستون اصلی تامین مالی پایدار استفاده کنیم اما نمی‌توان امیدی به یک رشد پایدار در این بازارها داشت زیرا فاکتورهای آن بسیار تغییر می‌کند.

این کارشناس در پایان، درباره احتمال تکرار فجایع سال 99 و تامین کسری بودجه دولت از بازار سرمایه، تصریح کرد: رشد فعلی را اصلا در این ابعاد نمی‌توان دید. آنقدر ضریب نفوذ بورس پایین آمده و خاطرات سال 1399 همچنان برای مردم زنده و مطرح است که دیگر نمی‌توان رشد بورس را از این منظر 

تحلیل کرد.