رامتین موثق

پس از تشدید تحریم‌ها علیه ایران در سال 1397، فروش نفت ایران با بحران شدیدی مواجه شد به صورتی که تقریبا جریان فروش نفت کشور صفر شد و به نزدیک 300 هزار بشکه در روز رسید. این 3 سال بحرانی با ترامپ به هر نحوی که بود گذشت و پس از انتخاب یک دموکرات در مسند ریاست‌جمهوری آمریکا، به دلیل مسائل جهانی ناشی از جنگ اوکراین، آمریکا چراغ سبزی به ایران برای فروش نفت به چین داد و صادرات نفت ایران به خصوص به پالایشگاه‌های کوچک و خصوصی چین، شدت گرفت.

اما بعد از مدتی مشخص شد که این افزایش فروش نفت ناشی از تخفیف‌های سنگین نفتی ایران به چین بوده که اشتیاق این کشور را برای خرید نفت از ایران بیشتر کرده است. بسیاری از کارشناسان تحلیل کردند که ایران به دلیل تحریم و محدود شدن بازارهای صادرتی خود مجبور شده است که نفت خود را با تخفیف بفروشد.

اما اکنون مدتی است که باز ترامپ به کاخ سفید برگشته و دستور فشارهای حداکثری را نیز علیه ایران امضا کرده است؛َ موضوعی که کارشناسان درباره خطرات آن بر صادرات نفت ایران هشدار می‌دهند.

تخفیف نفت ایران به چین 2 برابر شد

همانطور که اشاره شد، پس از چراغ سبز بایدن به ایران برای صادرات نفت به چین، این کشور نیز تخفیف‌های زیادی از ایران مطالبه کرد و تاکنون این روند ادامه داشته است اما به نظر می‌رسد همزمان با اعمال فشارهای حداکثری، چین تخفیفات بیشتری به ایران تحمیل کرده است.

براساس شنیده‌های موثق، به‌ دلیل ناهماهنگی در تحویل نفت، ده‌ها نفتکش ایرانی در شرق آسیا معطل مانده‌ و برنده این سوءمدیریت در فروش نفت صرفا چین، روسیه و ونزوئلا هستند. به گزارش سایت بازار، «ناهماهنگی در تحویل نفت ایران به پالایشگاه‌های چینی باعث جهش بی‌سابقه در میزان تخفیف‌های نفتی ایران شده است؛ تخفیف‌هایی که در زمان جنگ تحمیلی ۱۲ روزه اسرائیل با مدیریت منسجم به کمترین سطح رسیده بود.»

 مگر می‌شود فروش نفت با تخفیف برای کشور منفعت داشته باشد؟ ما با توجه به اینکه تحت تحریم هستیم و هیچ کشوری غیر از چین نفت ما را نمی‌خرد و تنها واردکننده نفت ما صرفا چین است، پس مجبوریم به هر سازی که چینی‌ها بزنند برقصیم و کاری نمی‌توان کرد. ایران مجبورست با تخفیف به نفت چین بفروشد و هزینه‌های زیادی برای موارد دیگر هم بپردازد و در نهایت هم این پول به راحتی وارد اقتصاد کشور نمی‌شود 

بلومبرگ نیز پیش‌تر خبر داده بود که در اوج تنش‌ها، صادرات نفت ایران به چین رکورد زد اما حالا صف طولانی نفتکش‌های معطل در شرق آسیا نشان‌دهنده تأخیرهای جدی در تحویل است. از طرفی، تحریم نفت فوق‌سنگین ونزوئلا و ورود آن به بازار چین، رقابت را تنگ‌تر کرده و در مقابل، نفت روسیه با وجود تحریم، همچنان با قیمت بالا فروش می‌رود.

ادعای رکوردشکنی تاریخی صادرات نفت ایران در ژوئن 2025

در همین حین که نگرانی‌ها بابت تاثیر فشارهای حداکثری ترامپ بالا گرفته و چین نیز تخفیفات بیشتری از ایران مطالبه می‌کند، ادعا می‌شود که در ماه ژوئن 2025 ایران در صادرات نفت خود رکوردی تاریخی ثبت کرده است!

خبرگزاری جمهوری اسلامی در گزارشی مدعی شد: «آمارهای منابع ثانویه، حکایت از آن دارد که صادرات نفت خام ایران در ماه ژوئن (خرداد - تیر) برای نخستین‌بار به رکورد بی‌سابقه ۱.۸ میلیون بشکه در روز رسید؛ جهشی که در سایه تحریم‌های فشرده و تنش‌های ژئوپلیتیکی رقم خورد.» در این گزارش ادعا شده است که بر اساس داده‌های ورتکسا، میانگین صادرات نفت خام ایران در بازه‌ اول تا بیستم ژوئن ۲۰۲۵ ( 11 خرداد تا 9 تیر) به ۱.۸ میلیون بشکه در روز رسید که بالاترین سطح ثبت‌شده تاکنون است. همچنین تحلیل‌های موسسه کپلر نشان می‌دهد که میانگین صادرات ایران تا بیست‌وهفتم ژوئن حدود ۱.۴۶ میلیون بشکه در روز بود که رشدی ۴۶ درصدی نسبت به ماه ژوئن را نشان می‌دهد.

مرتضی بهروزی‌فر در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: چه بخواهیم و چه نخواهیم چینی‌ها دنبال حداقل هزینه برای خود هستند. چین، برخلاف کشورهایی که پایبند به قوانین و مقررات بین‌المللی هستند، صرفا دنبال منفعت است و با وجود فعالسازی مکانیسم ماشه هم باز از ما نفت خواهد خرید اما مسلما با تخفیف بیشتر

بنا به گزارش این خبرگزاری، موفقیت ایران در ثبت رکورد ۱.۸ میلیون بشکه صادرات روزانه نفت در ژوئن ۲۰۲۵، نشان‌دهنده بلوغ مدیریتی و پایداری استراتژی انرژی کشور است. این موفقیت در میانه‌ فشارهای تحریمی و تنش‌های ژئوپلیتیکی، گواه اراده قوی در دیپلماسی اقتصادی و بهره‌برداری هوشمندانه از ظرفیت‌های فنی است.

بر این اساس ایران در سال گذشته میلادی، بیش از ۴۶ میلیارد و ۷۷۶ میلیون دلار درآمد حاصل از صادرات نفت کسب کرده که این مقدار در سال ۲۰۲۳ نزدیک به ۴۱ میلیارد و ۱۲۹ میلیون دلار بوده است. پس از ایران، ونزوئلا بهترین عملکرد را به لحاظ افزایش درآمدهای نفتی به خود اختصاص داده و از ۱۳ میلیارد و ۸۸ میلیون دلار در سال ۲۰۲۳ به ۱۸ میلیارد و ۳۷۲ میلیون دلار در سال ۲۰۲۴ رسیده است.

از آنجا که اعمال تخفیف‌های بیشتر همواره در اثر تشدید تحریم‌ها بوده است، آیا می‌توان پرسید که این افزایش صادرات نفت به علت فروش بیشتر با تخفیف 2 برابر به چین بوده است یا جریان چیز دیگری است؟

تناقض آمار افزایش صادرات نفت

 با   رشد اقتصادی!

اما نکته قابل توجه، تناقض آمارهای رسمی درباره نفت است. بر اساس داده‌ها و ارقام بانک مرکزی، اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۳ رشدی معادل ۳.۱ درصد را تجربه کرده که نسبت به رشد ۵ درصدی سال ۱۴۰۲ کاهش یافته است. طبق این محاسبه بانک مرکزی از رشد اقتصادی، در سال 1402 بخش نفت ، 1.3 واحد درصد در رشد اقتصادی ایران سهم داشته که این سهم در سال گذشته به 0.4 واحد درصد رسیده است. 

عضو هیأت علمی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی: در تحلیل افزایش 2 برابری تخفیف‌های نفتی ایران به چین در نظر داشته باشیم که چه بخواهیم و چه نخواهیم، نفت ایران تحت تحریم‌های ثانوی آمریکا است. از آنطرف هم نفت روسیه صرفا یک سقف قیمت دارد و با توجه به اینکه اروپایی‌ها هم قیمت آن را ۶۰ دلار به ۴۷ دلار کاهش دادند، حجم بیشتری از نفت روسیه برای فروش به چین وجود داشته است و ایران در تقابل با این مسائل تخفیف‌ها را اضافه کرده است و یکی از دلایل افزایش صادرات این ماه‌های اخیر می‌تواند همین امر باشد

بررسی سهم بخش‌های مختلف اقتصادی از رشد در سال گذشته حاکی از آن است که بخش خدمات همچنان بیشترین نقش را در رشد اقتصاد داشته، هرچند سهم آن نسبت به سال قبل کاهش یافته است. سهم بخش صنایع و معدن نیز کاهش قابل‌توجهی داشته و نفت نیز نسبت به گذشته تأثیر کمتری بر رشد اقتصادی گذاشته است. به عبارتی، تحریم‌ها موجب شده تا نفت نتواند به مانند گذشته به رشد اقتصادی کشور کمک کند.

مجبوریم به ساز چینی‌ها برقصیم!

عضو هیأت علمی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، درباره ادعای افزایش صادرات نفت ایران در ماه ژوئن، عنوان کرد: آمار مستندی که مورد تایید منابع معتبر باشد، وجود ندارد و این آمارها عمدتا مبتنی بر برآورد هستند.

مرتضی بهروزی‌فر افزود: ولی با توجه به شرایطی که بازار داشته است، افزایش صادرات نفت ایران خیلی دور از ذهن نیست زیرا ترامپ به دنبال کاهش قیمت‌ها بوده و برای این هدف، به اوپک پلاس فشار وارد می‌کرد تا افزایش تولید داشته باشند تا قیمت‌ها تعدیل شود و به این ترتیب، خیلی دور از ذهن نیست که ایران افزایش صادرات داشته باشد.

او درباره ارزیابی خود از 2 برابر شدن تخفیف‌های نفتی ایران به چین، گفت: این افزایش تخفیف‌ها خیلی قدیمی نیست و به نسبت جدید است و در نظر داشته باشیم که چه بخواهیم و چه نخواهیم، نفت ایران تحت تحریم‌های ثانوی آمریکا هم است.

این تحلیلگر مسائل انرژی توضیح داد: از آنطرف هم نفت روسیه صرفا سقف قیمت دارد و با توجه به اینکه اروپایی‌ها هم قیمت آن را ۶۰ دلار به ۴۷ دلار کاهش دادند، حجم بیشتری از نفت روسیه برای فروش به چین وجود داشته است و ایران در تقابل با این مسائل تخفیف‌ها را اضافه کرده است و حتی یکی از دلایل افزایش صادرات این ماه‌های اخیر می‌تواند همین امر باشد.

بهروزی‌فر درباره تاثیر تخفیف‌های نفتی ایران به چین بر اقتصاد کشور، تصریح کرد: مگر می‌شود فروش نفت با تخفیف برای کشور منفعت داشته باشد؟ ما با توجه به اینکه تحت تحریم هستیم و هیچ کشوری غیر از چین نفت ما را نمی‌خرد و تنها واردکننده نفت ما صرفا چین است، پس مجبوریم به هر سازی که چینی‌ها بزنند برقصیم و کاری نمی‌توان کرد. وی تأکید کرد: ایران مجبورست با تخفیف به چین نفت بفروشد و هزینه‌های زیادی برای موارد دیگر هم بپردازد و در نهایت هم این پول به راحتی وارد اقتصاد کشور نمی‌شود پس مشکل ایران در وهله اول تحریم‌هاست و این تخفیفات ناشی از تحریم نمی‌تواند منفعتی برای کشور داشته باشد.

زیاده‌خواهی چینی‌ها با افزایش تحریم‌ها

این کارشناس حوزه نفت درباره اینکه «آیا با افزایش تحریم‌های ایران به واسطه فعالسازی مکانیسم ماشه، رفتار چین در قبال خرید نفت ایران تغییر می‌کند؟»، پاسخ داد: چه بخواهیم و چه نخواهیم چینی‌ها دنبال حداقل هزینه برای خود هستند.

بهروزی‌فر ادامه داد: کشورهای اروپایی و بقیه کشورها، مانند کره و ژاپن، خود را پایبند به یکسری از قوانین و مقررات می‌دانند؛ چه تحریم‌های ثانوی آمریکا باشد و چه تحریم‌هایی که ناشی از اسنپ‌بک و شورای امنیت. این کشورها بالاخره خود را پایبند به رعایت این قوانین بین‌المللی می‌دانند. اما چینی‌ها صرفا دنبال منفعت هستند و با وجود فعالسازی مکانیسم ماشه هم باز از ما نفت خواهند خرید اما مسلما بیشتر بر سر ما خواهند زد و نفت ایران را با تخفیف بیشتری خریداری می‌کنند.