الجولانی در کنفرانس بین‌المللی «ابتکار سرمایه‌گذاری آینده» عربستان شرکت کرد؛
ریاض و دمشق در مسیر بازتعریف مناسبات منطقه‌ای
رامین پرتو
«ابو محمد جولانی»، رئیس دولت موقت سوریه روز گذشته (سه‌شنبه)، در رأس یک هیأت رسمی وارد فرودگاه بین‌المللی ملک خالد در ریاض شد تا در نهمین کنفرانس بین‌المللی «ابتکار سرمایه‌گذاری آینده» شرکت کند. بر اساس اعلام منابع سعودی و سوری، این سفر در چارچوب تقویت همکاری دوجانبه بین دمشق و ریاض انجام شده است؛ سفری که دیدار با «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی در آن گنجانده شده است.
حرکت همزمان سیاست و اقتصاد
کنفرانسی که از دوشنبه آغاز شده و تا ۳۰ اکتبر ۲۰۲۵ (۸ آبان) ادامه خواهد داشت، با شعار «کلید شکوفایی» برگزار می‌شود. حدود ۸۰۰۰ شرکت‌کننده در آن سخنرانی می‌کنند که شامل ۴۰ مقام وزارتخانه‌ای و ۶۰۰ سخنران از دولت‌ها، شرکت‌های بزرگ و صندوق‌های سرمایه‌گذاری جهانی هستند. در این فضای اقتصادی پرتراکم، وزیر سرمایه‌گذاری عربستان سعودی، «خالد بن عبدالعزیز الفالح»، اعلام کرد که حجم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در عربستان چهار برابر شده و از اهداف تعیین‌شده فراتر رفته است. وی تأکید کرد که چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان دیگر رؤیا نیست، بلکه در حال تبدیل به یک واقعیت ملموس بوده و اقتصاد این کشور اکنون صرفاً متکی بر
نفت نیست.
چرا عربستان سوریه را در دستور کار قرار داد؟
مشارکت عربستان در سوریه، اگرچه با عنوان سرمایه‌گذاری اقتصادی مطرح می‌شود ولی ریشه‌های عمیق‌تری در منطق ژئوپولیتیکی منطقه دارد. از دیدگاه تحلیلگران، سفر رئیس دولت موقت سوریه به ریاض و حضور وی در چنین رویدادی، بیش از یک فرصت اقتصادی ساده بوده و گامی در مسیر نفوذ ریاض در دمشق و منطقه قلمداد می‌شود. در همین راستا، رسانه‌های عربی و انگلیسی عنوان کرده‌اند که عربستان با هدف سرمایه‌گذاری در سوریه و کاهش احتمال بروز بی‌ثباتی مجدد سیاسی- امنیتی در این کشور، وارد این عرصه شده است.
از سوی دیگر، رقابت منطقه‌ای نیز واضح است؛ چراکه کشورهایی چون امارات، قطر و ترکیه هر یک به دنبال تقویت جایگاه خود در سوریه هستند. به‌عنوان مثال، ترکیه اخیراً «نوح ییلماز» را به مقام سفیر جدید در دمشق منصوب کرده است؛ سفیری که سابقه و نفوذش در پرونده سوریه بسیار زیاد قلمداد شده است. در مقابل، عربستان با محوریت سرمایه و اقتصاد، ابزار دیگری را در دست گرفته تا بخشی از نفوذ منطقه‌ای را بر پایه منافع اقتصادی و مشارکت عمومی- خصوصی پیش ببرد.
در این راستا باید توجه کرد که عربستان با جذب جولانی و نمایان کردن اراده اقتصادی در سوریه، دو هدف را دنبال می‌کند؛ نخست، کاهش نفوذ رقبایش از طریق ایجاد رابطه مستقیم با دمشق است. دوم، ایجاد بستری برای سرمایه‌گذاری‌های کلان در کشوری که بازسازی آن میلیاردها دلار هزینه دارد. این اقدامات می‌تواند به عربستان کمک کند که موقعیتی محوری در بازسازی سوریه پیدا کند، نفوذ سیاسی خود را تثبیت کرده و همزمان از ظرفیت های اقتصادی سوریه بهره‌برداری کند.
در سوی دیگر این سوال مطرح می‌شود که چرا عربستان سعودی تا این حد به سرمایه‌گذاری در سوریه تمایل دارد؟ پاسخ را می‌توان در چند محور تشریح کرد. اول اینکه هزینه بازسازی سوریه میلیاردها دلار برآورد می‌شود و برای عربستان فرصت است تا از آغاز مرحله بازسازی وارد سوریه شود، سهم اقتصادی کسب کند. گزارش‌ها حاکی از قراردادهای چند میلیارد دلاری بین دمشق و ریاض هستند.
دوم اینکه عربستان با ورود اقتصادی، در مقام بازیگر فعال در سوریه ظاهر می‌شود و می‌تواند در معادلات منطقه‌ای جذابیت بیشتری برای خود (به‌ویژه در مقابل رقبایی که از مسیر‌های دیپلماتیک و نظامی فعالیت می‌کنند)، پیدا کند.
سومین دلیل، تنوع‌بخشی به اقتصاد سعودی است. با توجه به تلاش عربستان برای فراتر رفتن از اقتصاد نفتی، گشایش در سرمایه‌گذاری‌های منطقه‌ای می‌تواند همزمان نشان‌دهنده تحول اقتصادی در ریاض باشد و هم سودآوری مستقیم برای سعودی‌ها به همراه آورد. همچنین سرمایه‌گذاری مستقیم در کشوری مانند سوریه می‌تواند به کاهش احتمالی بازگشت بی‌ثباتی کمک کند و عربستان را در روند تثبیت منطقه‌ای فعال‌تر سازد.
در خصوص جذب جولانی توسط ریاض نیز، عربستان منافع خاصی دارد؛ نخست، او چهره‌ای کلیدی در سوریه است که سابقه‌اش در جنگ و تحول سیاسی کشور قابل توجه است. ارتباط مستقیم با وی می‌تواند خطوط تماس ریاض با دمشق را باز کند. دوم، از منظر سیاسی، این اقدام عربستان را در نقش «بازیگر تعیین‌کننده» در بازسازی سوریه قرار می‌دهد که گزینه‌ای جذاب در مقایسه با رقبای آن محسوب می‌شود و همین نقش می‌تواند در افزایش وجهه منطقه‌ای و بین‌المللی سعودی مؤثر باشد.
به هر ترتیب عربستان سعودی در حال استفاده از ابزار اقتصادی برای به حاشیه‌راندن رقبا در سوریه است. در حالی که ترکیه با تمرکز بر نفوذ نظامی- امنیتی و انتخاب سفیران با سابقه، موقعیت خود را در شمال سوریه تحکیم می‌کند، و قطر و امارات نیز با استفاده از سرمایه‌گذاری و دیپلماسی در سوریه فعال شده‌اند، عربستان مسیر متفاوتی را انتخاب کرده و با محور قرار دادن سرمایه‌گذاری و همکاری‌های اقتصادی، ریاض می‌کوشد سهمی جدی در بازسازی سوریه داشته باشد و بدین‌سان رقبای خود را در حوزه بلندمدت تحت فشار قرار دهد. این رقابت در عمل به معنای بهبود نقش عربستان در معادله سوریه است و احتمالاً به کاهش فضای مانور رقبای آن می‌انجامد.
دیدگاه تان را بنویسید