هزینه مهاجرت ایرانیان بیشتر از صادرات نفتی است!

تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور به طور قابل توجهی افزایش یافته و در سال ۲۰۲۲ به ۱۸۵ هزار نفر رسید که نسبت به ۲۵ سال گذشته پنج برابر شده است. بسیاری از این دانشجویان رشته‌های علوم انسانی را در کشور‌های پیشرفته مانند ایالات متحده، کانادا، انگلستان و فرانسه انتخاب می‌کنند. علاوه بر این، گزارش بانک جهانی دو سال پیش نشان داد که مهاجرت نیروی انسانی بیش از ۵۰ میلیارد دلار ضرر مالی به ایران وارد کرده است؛ عددی که حتی از صادرات نفتی ایران در سال‌های گذشته نیز بیشتر است.

به گزارش اقتصاد24، جمعیت مهاجران ایرانی در جهان در سال ۱۹۹۰ تنها ۸۲۰ هزار نفر بوده است. آمار جمعیت مهاجران ایرانی در سال ۲۰۲۰ عدد یک‌ میلیون و 870 هزار نفر را نشان می‌دهد که حاکی از دو برابر شدن جمعیت مهاجران نسبت به سی سال گذشته است. از سوی دیگر سهم مهاجران ایرانی نسبت به‌کل جمعیت کشور در سال ۱۹۹۰ تنها ۱.۴۵ درصد بوده و سهم مهاجران ایرانی از جمعیت کل کشور در سال ۲۰۲۰ به عدد ۲.۲۳ رسیده است. همچنین طبق آخرین آماری که آمارفکت از وبسایت آماری Word Bank به دست آورده؛ آمار تعداد ایرانیان مهاجر بر اساس منابع بین‌المللی نشان می‌دهد طی سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ کشور امارات با داشتن ۴۵۴ هزار مهاجر ایرانی، بیشترین تعداد ایرانیان مهاجر را در کشور خود جای داده است، و کشور بلژیک با مقدار تقریبی ۱۲,۰۰۰ در رتبه ۲۰‌ام قرار دارد.

مهاجرت نیروی انسانی دغدغه این روز‌های بسیاری از مسئولان کشور است؛ اتفاقی که دستکم ۵۰ میلیارد دلار به اقتصاد ایران صدمه وارد کرده است. روز ۸ اردیبهشت سال جاری رویداد «رَج» در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد. در این رویداد اعلام شد که بین سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، نرخ مهاجرت در ایران ۱۴۱ درصد افزایش یافت که سهم زیادی از این مهاجرت‌ها مربوط به نسل جوان است که به دنبال فرصت‌های بهتر زندگی و تحصیل در خارج از کشور هستند. در این میان، تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور نیز به طور قابل توجهی افزایش یافته و در سال ۲۰۲۲ به ۱۸۵ هزار نفر رسید که نسبت به ۲۵ سال گذشته پنج برابر شده است. بسیاری از این دانشجویان رشته‌های علوم انسانی را در کشور‌های پیشرفته مانند ایالات متحده، کانادا، انگلستان و فرانسه انتخاب می‌کنند. علاوه بر این، گزارش بانک جهانی دو سال پیش نشان داد که مهاجرت نیروی انسانی بیش از ۵۰ میلیارد دلار ضرر مالی به ایران وارد کرده است؛ عددی که حتی از صادرات نفتی ایران در سال‌های گذشته نیز بیشتر است.

در این بین، اما توجه به موضوع گستردگی اقشار مهاجر نیز باید مورد توجه قرار بگیرد؛ چنان که بعد از موج بلند مهاجرت دانشجویان، پرستاران و پزشکان و کادر درمان، اساتید دانشگاه، نیرو‌های فنی و مهندسی و از جمله مهندسان شرکت نفت، صاحبان سرمایه و حتی انبوه سازان مسکن و ... نوبت به برنامه نویسان ایرانی نیز رسیده است. در این بین یک سوال این است که چرا در موج‌های توده‌ای مهاجرت ایرانی‌ها در حداقل یک دهه اخیر بخش بزرگی از آن‌ها را نیروی متخصص به‌ویژه برنامه‌نویس‌ها تشکیل می‌دهد؟ نظرسنجی اخیر پلتفرم Quera حاکی از آن است که «۶۹ درصد برنامه‌نویسان کیفیت بالاتر زندگی، ۶۱ درصد بهبود وضعیت اقتصادی و ۴۲ درصد دستیابی به آزادی‌های اجتماعی را از دلایل اصلی مهاجرت خود اعلام کرده‌اند. دراین‌میان، فقط ۸ درصد شرکت‌کنندگان گفته‌اند دنبال کسب تجربه و بازگشت به ایران هستند.»

واکاوی همین آمار به صورت اجمالی و تیتروار به خوبی نشان می‌دهد که مسئله مهاجرت قشر دانشگاهی و تحصیل کرده از ایران نه یک موضوع برساخته توسط برخی رسانه‌ها و دولت بلکه یک حقیقت غیرقابل انکار است. حقیقتی که اگر هر چه سریع‌تر برای مرتفع کردن آن راهکار‌هایی درست نه همچون پولی کردن مدرک و فشار به شهروندان اندیشیده نشود، این موج بزرگ‌تر و خطرناک‌تر برای جامعه و اقتصاد ایران خواهد شد.