متهم افزایش قیمت دلار کیست؟
بازگشت بازار بر مدار صعود
مهناز اعتدالی
بعد از تغییر سکاندار بانک مرکزی و بازارسازی همتی در کنترل تلاطم‌های بازار ارز، کارشناسان سناریوهای مختلفی را برای روزهای پایانی سال جاری و همچنین سال 98 پیش‌بینی کردند. برخی معتقد بودند آرامش نسبی حاکم بر بازار ناپایدار است و ماه‌های آینده دلار دوباره در مدار صعودی قرار می‌گیرد؛ اما در مقابل گروهی نیز با تاکید بر روند بازارسازی بانک مرکزی پس از تثبیت نسبی قیمت‌ها، به کاهش پلکانی نرخ ارز که در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفته بود اشاره می‌کردند و آن را نشانه‌ای می‌دانستند مبنی بر اینکه قیمت دلار مسیر کاهشی را پیش می‌گیرد.
اما عده‌ای از فعالان بازار بر این باورند که با توجه به افزایش نسبی قیمت دلار در دی ماه، سیاستگذار درصدد است با فن بدل، توان نوسان‌گیری را از سفته‌بازان بگیرد. یعنی بازارساز پس از تثبیت بازار، قصد دارد با افزایش تدریجی و سپس کاهش ناگهانی قیمت‌ها به مقابله با نوسان‌گیران و سفته‌بازان بپردازد.
برخی کارشناسان نیز ابهام موجود در بازار را مورد ارزیابی قرار داده و معتقدند که خرید و فروش ارز در این شرایط با ریسک فراوان همراه خواهد بود. اما بازیگران اصلی این بازار تاکید دارند که دلار در این روزها در حال سوختگیری است و به واسطه اثرگذاری متغیرهای بسیاری در ماه‌های پیش‌رو، قیمت‌ها در بازار ارز دوباره به مرز 20هزارتومان می‌رسد.
در این میان متغیرهای تاثیرگذار به زعم کارشناسان قیمت نفت، لغو معافیت‌های موقت تحریم‌های نفتی، جابجایی پول با توجه به تحریم‌های بانکی در حوزه صادرات و مسیرهای ورود ارز به کشور، مبحث کسری بودجه و درنهایت چگونگی سیاست‌گذاری‌های بازارساز است با این تفسیر که عرضه ارزان ارز، توان بازارساز را برای مقابله با نوسانات دلاری در بازار آزاد به حداقل می‌رساند.
تزریق ۲۸۸ هزار میلیارد تومان پول پرفشار به بازار
فضای ملتهب بازار ارز در این روزها ریشه در تلاطمات ارزی بهمن ماه سال 96 دارد. زمانی که بازارساز از بسته‌ای با سه گزینه برای مهار نوسانات رونمایی کرد. فروش اوراق گواهی سپرده ریالی با نرخ سود 20 درصد یکی از این گزینه‌ها بود که در همان ابتدای امر با موجی از انتقادات از سوی کارشناسان همراه شد.
دو گزینه دیگر عبارت بود از فروش گواهی سپرده ارزی و پیش‌فروش سکه، که درمورد استقبال خریداران از گزینه اول کوروش پرویزیان، رئیس کانون بانک‌ها و موسسات اعتباری خصوصی 15 اسفند 1396 طی مصاحبه‌ای عنوان کرد «در دو هفته فروش اوراق گواهی سپرده ریالی با سود ۲۰ درصد حدود ۲۴۰ هزار میلیارد تومان از نقدینگی جذب شده است که بیشتر این رقم تبدیل سپردههای بلندمدت ۱۵ درصدی و همچنین سپردههای دیداری به اوراق گواهی سپرده ریالی با سود جذاب‌تر بود.» در همین زمینه طی جلسه مشترکی که بین مدیران‌عامل بانک‌ها در تاریخ 19 اسفندماه 1396 برگزار شد، موضوع اوراق گواهی سپرده مطرح شد که مدیران بانک‌ها اعلام کردند بیش‌از ۷۰ درصد از سپردههای مدت‌‌دار و کوتاه‌‌مدت به اوراق ۲۰ درصد تبدیل شده است. به عبارتی پول‌های جدید از محل سپرده‌‌هایی که هزینه کمتری داشته‌‌اند به محل اوراقی رفت که اختلاف هزینه آن قابل‌تامین نبود.
اما بانک مرکزی در ارائه این بسته ناکام ماند و نتوانست آنچنان که در نظر داشت نسبت به جذب نقدینگی سرگردان از سطح جامعه اقدام کند. آنچه تما‌می منتقدان به آن تاکید داشتند توجه به زمان سررسید این حساب‌ها در بهمن و اسفند 97 بود که باید با نرخ سود 20 درصد بازگشت داده می‌شد که همین امر ضمن پدید آوردن موجی جدید از نقدینگی، موجب نابسامانی در بازارهای مختلف از جمله ارز می‌شد. در یک محاسبه ساده با در نظر گرفتن فروش 240 هزار میلیارد تومان اوراق گواهی سپرده ریالی و با در نظر گرفتن 20 درصد سود، حدود 48 هزار میلیارد تومان به این عدد 240 هزار میلیارد تومان اضافه خواهد شد که عملاً رقمی نزدیک به 288 هزار میلیارد تومان نقدینگی را رقم می‌زند. نقدینگی پرفشاری که در اثر یک تصمیم شتابزده اکنون به اقتصاد کشور تزریق شده است. ضمن اینکه باید این نکته را نیز در نظر گرفت که اهم فروش اوراق گواهی سپرده از محل جابجایی سپردههای با نرخ سود 10 تا 15 درصد انجام شده است که در شرایط فعلی از 48 هزار میلیارد تومان سود پرداختی به اوراق گواهی سپرده ریالی مبلغی حدود 13 هزار میلیارد تومان مابه‌التفاوت این جابجایی سپرده‌ها است که هزینه اضافی این امر نیز برعهده دولت و نظام بانکی است.
توپی که در زمین دولت و بانک مرکزی می‌چرخد
عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی هفته گذشته در جریان افزایش نرخ ارز در پیا‌می که در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرد توپ را به زمین دولت و سیاسیون انداخت و یادآورشد: «در روزهای اخیر، به مدد اظهارات و انذار برخی افراد درخصوص احتمال رد لایحه پالرمو و یا سررسید شدن سپردههای 20 درصدی، یا وضعیت بودجه 98 و جو منفی ناشی از تلاش برای ارائه برخی طرح‌ها و اقدامات غیرمتعارف، عواملی که علاقه‌مند به بر هم زدن بازار ارز و ایجاد نوسان در آن هستند تلاش کرده‌اند بر موج افزایشی سوار شده و نوساناتی هرچند اندک را در بازار ایجاد کنند.»
رئیس‌کل بانک مرکزی هفته گذشته در جریان افزایش نرخ ارز در پیا‌می توپ را به زمین دولت و سیاسیون انداخت و یادآورشد: «در روزهای اخیر، عواملی که علاقه‌مند به بر هم زدن بازار ارز هستند تلاش کرده‌اند بر موج افزایشی سوار شده و نوساناتی در بازار ایجاد کنند.»
وی مصوبه آزادی ورود کالا از طریق مرزنشینان و ملوانان را یکی دیگر از دلایل افزایش نرخ ارز دانسته و از هیات وزیران خواست که در این مصوبه تجدیدنظر کنند. زیرا مصوبه آزادی ورود چندین قلم کالا از طریق مرزنشینان و ملوانان، در شرایط تحریم و محدودیت‌های ارزی، واردات اجناس غیرضروری در این موقعیت زمانی را افزایش داده و قطعاً موجب افزایش تقاضای ارز در سلیمانیه، دوبی، هرات و متعاقباً در بازار ایران شده است.
اما در ادامه همتی عامل روانی اجلاس FATF را هم نشانه رفته و عنوان کرد که تعلیق اقدامات تقابلی علیه ایران را تمدید کرده است. وی به دشوار شدن مسیر تامین ارز صادرکنندگان از سامانه نیما هیچ اشاره‌ای نکرد که این روزها مورد انتقاد بسیاری از فعالان حوزه تجارت خارجی است و می‌تواند یکی از دلایل افزایش قیمت ارز در روزهای اخیر باشد، اما در مقابل مدعی شد که عرضه ارز در این سامانه در جهت تامین نیاز واردکنندگان افزایش یافته است.
واکنش واعظی و ربط افزایش قیمت دلار به پالرمو
محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور در حاشیه جلسه هیات دولت و در جمع خبرنگاران در پاسخ به این سوال که برخی معتقدند دولت با افزایش قیمت دلار قصد فشار به مجمع برای تصویب پالرمو را دارد، گفت: وقتی قیمت ارز بالا می‌رود بیشترین فشار به دولت وارد می‌شود. دولت با منابع کشور و معیشت مردم بازی سیاسی نمی‌کند، این حرف‌ها درست نیست و کسانی که این حرف‌ها را می‌زنند اغراض سیاسی دارند. تمام تلاش دولت این است که قیمت ارز پایین بیاید. ما برای تصویب پالرمو از منطق استفاده می‌کنیم و به این روش‌هایی که عده‌ای می‌گویند اعتقادی نداریم، این روش‌ها هیچ گاه جواب نداده است.
دولت هیچ وقت با منافع ملی و معیشت مردم بازی سیاسی نمی‌کند. مجمع دارد کار درستی می‌کند که روی این مساله کار می‌کند. ما به دنبال جنگ نیستیم، چراکه الان فضا بر جنگ‌های روانی است، باید فضا را آرام کنیم. برخی اتفاقات سیاسی و غیرسیاسی در این چند روز پیش آمد که موجب افزایش قیمت دلار شد.
بازیگران اصلی بازار ارز تاکید دارند که دلار در این روزها در حال سوختگیری است و به واسطه اثرگذاری متغیرهای بسیاری در ماه‌های پیش‌رو، قیمت‌ها در بازار ارز دوباره به مرز 20هزار تومان می‌رسد
به طور مثال مجمع در حال بررسی ابعاد پالرمو است تا بهترین تصمیم را بگیرد، اما برخی گفتند مجمع مخالف پالرمو است؛ در حالی که آنان همه نظر خود را اعلام نکردند. اخیراً وزیر امور خارجه در رابطه با مسائل منطقه و رژیم صهیونیستی صحبت کرده، ولی به غلط گفته‌اند که ظریف بیان کرده که جنگ می‌شود. در حالی که این چنین نیست و اصلاً بحث جنگ مطرح نیست؛ نه ما دنبال جنگ هستیم و نه دیگران در منطقه و خارج از منطقه دنبال جنگ هستند.
سیگنال‌های اثرگذار بر بازار ارز
ازجمله سیگنال‌هایی که نوسان‌گیران جوسازی زیادی پیرامون آن در روزهای اخیر انجام دادند، افزایش قیمت فروش در برخی روزها در صرافی‌های منتخب بازارساز و مورد دیگر افزایش نرخ حواله درهم بود. اما ازجمله دلایل تاثیرگذار را می‌توان در میزان تقاضا در پایان سال میلادی و ورود به سال جدید شمسی جستجو کرد که بخش زیادی از این تقاضا مربوط به تسویه‌های دلاری است که شرکت‌های تجاری باید انجام دهند. در کنار این تقاضای مسافرتی نیز در ژانویه بالا می‌رود و دانشجویان برای اخذ پذیرش از دانشگاه‌های خارجی به‌دنبال برطرف کردن نیازهای ارزی خود هستند.
در کنار این عوامل فصلی آنچه که این روزها بیشتر موردنظر است، کاهش بهای نفت و عرضه آن در بازار از یک سو و جوسازی پیرامون برخی اظهارنظرها در فضای سیاسی و اقتصادی است که بازار ارز را با التهاب همراه کرده است. یکی از اظهارنظرهایی که نوسان‌گیران پیرامون آن حاشیه‌سازی کردند، صحبت‌های رئیس‌جمهور مبنی بر ذخایر اسکناس در ابتدای سال جاری بود. دومین موضوعی که مورد توجه نوسان‌گیران قرار گرفت، صحبت‌های ظریف در کانال‌های خبری با این مضمون بود که اروپایی‌ها حاضر نیستند برای SPV هزینه کنند.
حرکت بعدی بازارساز به کدام سمت است؟
برخی فعالان بازار معتقدند تقاضای واقعی از اواسط دی ماه به حاشیه رفته است در این شرایط بازارساز می‌تواند با افزایش عرضه از قیمت‌های بالاتر درآمدهای خود را افزایش دهد و با این حرکت سفته‌بازان باقی‌مانده در بازار را دچار زیان کند تا در روزهای پایانی سال از قدرت خرید ارزی کمتری برخوردار شوند.
در مقابل برخی کارشناسان حرکت بازارساز برای قیمت‌گذاری کمتر از کف بازار را سیاستی می‌دانند که به تبع آن سیاستگذار به دنبال نزول قیمت در بازار است. دستگیری تعدادی از دلالان ارزی در روزهای اخیر نیز مؤید این امر است که بازارساز به‌دنبال کنترل قیمت‌هاست و به‌صورت آگاهانه اجازه تعدیل قیمت را نمی‌دهد.
دیدگاه تان را بنویسید