شایان آرانی با اشاره به اختلاف بذرپاش و خاندوزی:
خروج سیمان از بورس به بازی‌های مافیایی دامن می‌زند
رامتین موثق
عرضه سیمان در بازار بورس و ارتباط آن با رکود و گرانی بازار مسکن از مسائلی است که پاسخ‌های مختلفی از سوی مسئولین، کارشناسان و فعالین اقتصادی دریافت کرده است. اما تاثیر کلی این نحوه عرضه در اقتصاد چیست؟
وزیر اقتصاد 5 مهرماه با بیان اینکه سیمان باید همچنان در بورس عرضه شود، گفت: با توجه به اینکه مساله بورس کالا به عنوان بستر شفاف نظام توزیع کالاهای اساسی یا کالاهای پایه انجام می‌شود و جزو دستاوردهایی است که ما در پایان دهه‌های ۸۰ و ۹۰ نسبت به عبور از مسیر پر از رانت و فسادی که پیش از آن وجود داشت به نظام بورس کالا منتقل شدیم دولت فعلا هیچ تصمیمی در این زمینه ندارد.
کارشناس بازار سرمایه: اگر فرض بر این است که عرضه سیمان در بورس به اهداف خود نرسیده بهتر است سازوکار بورس اصلاح شود نه اینکه علت افزایش قیمت مسکن را به معاملات سیمان در بورس نسبت بدهیم
این سخنان احسان خاندوزی مغایر اظهارات پیشین وزیر راه و شهرسازی درباره عرضه سیمان در بورس بود. مهرداد بذرپاش دیروز 7 مهر در حاشیه مراسم افتتاح 10 هزار واحد مسکونی در پردیس به سخنان خاندوزی واکنش نشان داد و گفت: طبیعتا وزارت اقتصاد نباید مخالف بورس کالا باشد زیرا بورس کالا زیرمجموعه این وزارتخانه است. اگر ایشان موافقت می‌کرد من تعجب می‌کردم. این در حالی است که سابقا بذرپاش با این نحوه عرضه بسیار مخالفت کرده و این سخنان تاثیر خود را بر منفی شدن معاملات بورس گذاشته بود. او مدعی بود: عرضه سیمان و فولاد در بورس باعث گرانی این کالاها و افزایش هزینه ساخت مسکن می‌شود؛ اگر قرار است این کالاها در بورس بمانند باید قیمت پایه آنها مدیریت شود. همچنین وزیر راه بیان کرده بود: یکی از آسیب‌شناسی‌هایی که انجام دادیم نشان داد عرضه فولاد به طور خاص و پس از آن سیمان در بورس قیمت این کالاها را بالا می‌برد. کسانی که سهامداران بورس هستند و افرادی که بورس کالا را تشکیل دادند، خودشان هم دارند کالا را در بورس عرضه می‌کنند. طبیعتاً این افراد میل به کاهش قیمت ندارند و ما نمی‌توانیم سرنوشت مردم را به این مسئله گره بزنیم.
اما باید دید عرضه سیمان در جایی خارج از بازار بورس چه نتایجی می‌تواند داشته باشد؟
اصلاح بازار بورس مقدم بر خروج از آن است
یک کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» تصریح کرد: اگر فرض بر این است که عرضه سیمان در بورس به اهداف خود نرسیده بهتر است سازوکار بورس اصلاح شود نه اینکه علت افزایش قیمت مسکن را به معاملات سیمان در بورس نسبت بدهیم.
شاهین شایان آرانی درباره مخالفت بذرپاش با عرضه سیمان در بورس گفت: اگر خروج عرضه سیمان در بورس مدنظر وزیر راه و شهرسازی باشد به بازی‌های مافیایی و انحصار و عدم شفافیت دامن می‌زند. این کار باعث می‌شود مقدار زیادی سوبسید که در قیمت‌های غیرشفاف و انحصارهای خرید و فروش وجود دارد، وارد چرخه هزینه تمام شده مسکن شود. قیمت مسکن باید با واقعیت‌های اقتصادی همخوانی پیدا کند و راهش این است که کل فرایند مواد اولیه یا منابع لازم برای تهیه مسکن با قیمت‌های واقعی رقابتی تعیین شود.
او ادامه داد: اگر روند تاثیرگذاری نفع عرضه‌کنندگان در قیمت‌گذاری سیمان که وزیر مدعی آن است صحیح باشد، باید سازمان بورس بر این روند نظارت کند که جلوی نفع عرضه‌کنندگان سهامدار را بگیرد. مثلا اگر شرکت سیمانی سهامدار است اجازه دخالت در تعیین قیمت نداشته باشد.
این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: در صورت بروز مشکل، خروج سیمان از بورس باید به مثابه انتخاب آخر در نظر گرفته شود. ابتدا باید مکانیسم بازار بورس، رقابت و شفافیت اصلاح شود که همین شفافیت باعث جلوگیری از تاثیرگذاری سود شرکت‌ها در تعیین قیمت می‌شود.
بورس مانع انحصار در قیمت‌گذاری می‌شود
شایان آرانی در پاسخ به راهکار بذرپاش برای مدیریت قیمت پایه در بورس بیان کرد: احتمالا وزیر راه با مکانیسم‌های بورس آشنا نباشد. مکانیسم در این است که باید فضایی درست شود که تعداد عرضه‌کنندگان متنوع و تعداد خریداران متعدد و متنوع باشند. همچنین در کنار این فضا وجود نهاد ناظر ضروری است. نهاد ناظر با نظارت خود از انحصار جلوگیری و سعی می‌کند شفافیت برای عموم مردم ایجاد شود.
شاهین شایان آرانی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: اگر خروج عرضه سیمان در بورس مدنظر وزیر راه و شهرسازی باشد به بازی‌های مافیایی و انحصار و عدم شفافیت دامن می‌زند. این کار باعث می‌شود مقدار زیادی سوبسید که در قیمت‌های غیرشفاف و انحصارهای خرید و فروش وجود دارد، وارد چرخه هزینه تمام شده مسکن شود
او افزود: سیمان یک کالاست و مانند نرخ ارز نیست که تعیین آن توسط بانک مرکزی به اقتصاد کل کشور تاثیر بگذارد. همچنین سیمان یک کالای استراتژیک نیست. در این صنعت فقط شرکت‌های دولتی نیستند بلکه شرکت‌های خصوصی هم نقش دارند. تعیین قیمت آن در بورس باعث می‌شود انحصار تعیین قیمت توسط یک نهاد از بین برود. بدیهی است که انحصار در قیمت‌گذاری باعث فساد می‌شود.
این کارشناس بورس درباره قیمت‌گذاری تصریح کرد: در روند بازار بورس اینکه قیمت پایه باید تعیین شود در کالاهایی که اصلی هستند مانند نفت معنایی ندارد زیرا قیمت‌ها را خود مکانیسم بورس و عرضه و تقاضا تعیین می‌کند. اگر منظور از تعیین قیمت پایه تعیین آن توسط نهادی مانند دولت و بازارسازی آن است که مشکلات بسیاری ایجاد می‌کند. این تفکر همان تفکر اقتصاد دولتی است.
شایان آرانی علت عرضه سیمان در بورس را از بین بردن انحصارها و بازی‌های مافیایی و سوبسیدهای مختلف به شکل‌های آشکار و نهان دانست و تاکید کرد: این عوامل قدرت خرید و فروش سیمان را به گروه‌های ویژه‌ای می‌داد. عرضه سیمان در بورس؛ شفافیت و بازار‌محوری و قدرت خرید و رقابت را بر تعیین قیمت سیمان حاکم می‌کند. اینکه کارکرد بورس به چنین اهدافی رسیده یا خیر، بحث دیگری است اما این تعیین هدف درست بوده است. او خاطرنشان کرد: اگر منظور بذرپاش این باشد که قیمت‌ها بالاست و می‌تواند به شرط افزایش رقابت و شفافیت و اصلاح روند کشف قیمت حقیقی، پایین‌تر باشد؛ نظریه درستی است. اما اگر منظور وزیر راه و شهرسازی این باشد که باید سیمان از بورس خارج شود پس چه راهی برای عرضه آن بدون اینکه به مشکلات اشاره شده دامن بزند، وجود دارد؟
راهکارهای وزیر باعث گرانتر شدن مسکن می‌شود
به نظر می‌رسد تمام نتایجی که بذرپاش و طرفدارانش از عرضه سیمان در بورس می‌گیرند در روش‌های پیشنهادی خودشان ملموس‌تر باشد. در اقتصاد ایران که دلالی حرف اول را می‌زند، عرضه سیمان در خارج از فضایی مانند بورس دست دلالان را برای افزایش قیمت آن بیشتر باز می‌گذارد و می‌تواند به بحران مسکن دامن بزند.
نظر فعالان حوزه مسکن نیز در این زمینه جالب است. رئیس انجمن سیمان می‌گوید: با توجه به سهم بسیار اندک سیمان در قیمت تمام شده ساخت مسکن حتی اگر سیمان رایگان هم به پروژه‌های ساخت و ساز تحویل داده شود، کمکی به کاهش قیمت مسکن نخواهد کرد.
حمید فرمایی با اشاره به اینکه اگر سیمان از بورس خارج شود موجب سوداگری دلالان می‌شود، می‌افزاید: با عرضه مداوم سیمان در بورس، قیمت‌ها از کیسه‌ای ۱۳۰ هزار تومان در تابستان ۱۴۰۰ به کمتر از ۵۰ هزار تومان رسید و خروج سیمان از بورس ممکن است دوباره باعث افزایش قیمت این کالا در بازارهای غیررسمی شود که نفع آن نه به تولیدکننده می‌رسد و نه مصرف کننده از آن سود می‌برد. او افزایش تولید را راه‌حل مناسبتری نسبت به خروج از بازار بورس می‌داند.
دیدگاه تان را بنویسید