افزایش گمانه‌زنی‌ها در مورد سرنوشت اوپک
آیا چراغ اوپک رو به خاموشی است؟
امین قلعه‌ای
با گذشت بیش از 10 روز از توافق اوپک و غیر اوپک برای کاهش این روزها، سرنوشت این سازمان به موضوع بحث داغ در محافل کارشناسی و رسانه‌ای تبدیل شده است.
وزیر نفت چهارشنبه هفته پیش در برنامه گفت و گوی ویژه گفته بود:«تهدیدات درونی و بیرونی متوجه اوپک است. لایحه‌ای در آمریکا به نام نوپک در جریان است که علیه هر تصمیمی خواهد بود که در مورد قیمت و تولید نفت گرفته می‌شود. عده‌ای نگران هستند که این موضوع مقدمه‌ای شود برای اینکه تشکیلاتی جایگزین اوپک شکل بگیرد. باید در مورد چیزی که ممکن است جای اوپک بیاید حساس بود.»
اینگونه به نظر می‌رسد که افزایش بی سابقه تولید نفت توسط ایالات متحده در ماه‌های اخیر که بر اساس برآوردها در سال آینده میلادی استمرار خواهد داشت، همچنین همکاری و هماهنگی کم سابقه عربستان و روسیه برای تنظیم بازار در سال‌های اخیر، گمانه‌زنی‌ها مبنی بر ایجاد جایگزنی جدید برای اوپک را تقویت کرده است. ازسوی دیگر تحرکات اخیر قطر در زمینه سرمایه‌گذاری در حوزه نفت در کشورهای غیر عضو تولید کننده نفت نظیر آمریکا و مکزیک پس از خروج اوپک نگرانی‌ها در زمینه سرنوشت اوپک را افزایش داده است. روز گذشته شرکت نفت دولتی قطر پترولیوم با شرکت نفت انی ایتالیا برای خرید بخشی از سهم شرکت ایتالیایی در سه میدان نفتی مکزیک به توافق رسید.سعد الکعبی وزیر انرژی قطر و مدیرعامل قطر پترولیوم با اعلام این خبر گفت: سهم توافق شده برای واگذاری به قطر توسط «انی» ایتالیا 35درصد است و ما خوشحالیم که این توافق را برای خرید این سهم از شرکتی مانند «انی» امضا کنیم و در توسعه و برداشت نفت از این میادین در مکزیک مشارکت داشته باشیم.الکعبی در ادامه گفت: این اقدام قدمی دیگر در گسترش نفوذ بین‌المللی قطر پترولیوم و حضور این شرکت در مکزیک است.براساس توافق انجام شده سهم انی در میادین نفتی آموکا میزتون و تکوآلی مکزیک که در خلیج کمپچه در جنوب خلیج مکزیک واقع هستند به قطر پترولیوم واگذار می‌شود.وی می‌گوید: در اواسط سال 2019 استخراج نفت از خلیج کمپچه آغاز شود.شرکت قطر پترولیوم انتظار دارد تا سال 2021 به همراه شرکت انی ایتالیا در مجموع 90 هزار بشکه در روز از این میادین نفت تولید کند.
اوپک پلاس بلای جان اوپک
توافق اخیر اوپک که با رایزنی و نقش‌آفرینی چند کشور به ویژه عربستان سعودی و روسیه به بار نشسته باعث ایجاد محورهای همکاری غیر رسمی در اوپک و خارج از آن شده است. دو کشور عربستان و روسیه از جمله مهم‌ترین کشورها هستند که همچنان سودای جدایی و تولید نامحدود نفت را در سر دارند.روزنامه الحیات چاپ لندن در تحلیلی به واکاوی زوایای این حاشیه‌ها با محوریت تأثیرگذاری محور سعودی - روسی بر آخرین توافق اعضای تولیدکننده نفت در جهان پرداخته است. اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت «اوپک» و هم‌پیمانان آنها در آخرین جلسه خود در سال ۲۰۱۸ میزان تولید اعضای این سازمان در سال آینده میلادی را به میزان یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز کاهش دادند که این کاهش به صورت تدریجی طی ۶ ماه و بر اساس میانگین تولید کشورها در اکتبر ۲۰۱۸ آغاز خواهد شد.
طبق توافق حاصل شده اعضای رسمی اوپک باید در ابتدا ۵۰۰ هزار بشکه در روز تولید خود را کاهش و در مقابل اعضای غیر عضو نیز روزانه ۴۰۰ هزار بشکه از تولید خود را کاهش دهند تا به میزان توافق شده تولید در ژوئن ۲۰۱۹ برسد. پس از آن نیز با بررسی وضعیت اجرای این توافق در آوریل سال آینده، میزان کاهش تولید اعضای دائم اوپک به ۸۰۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید و با در نظر گرفتن کاهش ۴۰۰ هزار بشکه‌ای اعضای غیر عضو اوپک، میزان کاهش یک میلیون و۲۰۰ هزار بشکه‌ای در روز به صورت کامل عملی شود. در حال حاضر روزانه در حدود ۹۹ میلیون بشکه نفت در جهان از سوی کشورهای مختلف تولید می‌شود که کاهش تولید روزانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه‌ای نفت در جهان شامل ۱ درصد از تولید روزانه جهان است که با هدف جلوگیری از کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی که از ۸۶ دلار به کمتر از ۶۰ دلار کاهش پیدا کرده، اعمال خواهد شد.اما رسیدن به این توافق بین کشورهای اوپک و دیگر تولیدکنندگان نفت با مشکلات خاص خود همراه بود.
به‌رغم تحلیل‌های بدبینانه در مورد سرنوشت اوپک، برخی تحلیل‌گران بر این اعتقاد هستند که این سازمان قطعاً خواهد توانست از گردنه فعلی عبور کند
میزان تولید نفت روسیه و کاهش تولید آنها سؤالات زیادی را در ذهن ایجاد کرده بود که با درخواست شرکت‌های روسی مبنی بر عدم کاهش فوری تولید آنها، رسیدن به این توافق در هاله‌ای از ابهام قرار داشت. از همین رو با توجه به حساسیت موضوع و قبل از اجتماع اوپک، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه با محمد بن‌سلمان ولیعهد سعودی در حاشیه اجلاس ۲۰ در آرژانتین درباره این کاهش به توافقات اولیه دست پیدا کرده بود.یکی دیگر از نقاط کور این توافق موضوع سه کشور تولیدکننده از جمله ایران لیبی و ونزوئلا بود که با توجه به آغاز تحریم‌های آمریکایی علیه ایران، این کشور به همراه دو کشور دیگر یعنی لیبی و ونزوئلا توانستند موافقت‌های لازم برای معافیت از کاهش تولید نفت در ماه‌های آینده را کسب کنند.
توافق اخیر اوپک که با رایزنی و نقش‌آفرینی چند کشور به ویژه عربستان سعودی و روسیه به بار نشسته باعث ایجاد محورهای همکاری غیررسمی در اوپک و خارج از آن شده است
سایه سیاست بر سر اوپک
موضوع دیگری که باعث نگرانی بسیاری از کارشناسان شده است احتمال استفاده ابزاری از نفت از سوی اعضای اوپک در صورت جدایی از این سازمان است که با توجه به حجم تولید آنها و میزان صادرات روزانه نفت می‌تواند به عنوان یک ابزار سیاسی برای راهبرد سیاست‌های این کشورها به کار آید که برای بازار نفت و تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان آن خبر خوشایندی نیست تحریم‌های آمریکا که اغلب رنگ و بوی سیاسی دارد با هدف قرار دادن یکی از بزرگ‌ترین منابع درآمدهای ارزی ایران، درصدد فلج کردن اقتصاد این کشور است که به نظر می‌رسد اعطای معافیت به ایران گام مهمی در راستای حمایت از این عضو تولیدکننده اوپک داشت که البته در پشت پرده مخالفت‌هایی از سوی برخی کشورها از جمله عربستان سعودی در این زمینه وجود داشت که با رایزنی‌های مختلف این موضوع خاتمه یافت. اعلام خروج قطر از اوپک باعث به وجود آمدن گمانه‌زنی‌هایی درباره آینده اوپک به وجود آورده است. با توجه به خروج کشورهایی چون اکوادور و گابن که هر دوی آنها با تولید روزانه کمتر از یک میلیون بشکه در روز تأثیر زیادی در روند تولید کلی اوپک نداشتند اگرچه آنها نیز بعد از مدتی دوباره به عضویت اوپک درآمدند. اما صبحت درباره قطر در مقایسه با کشورهای دیگر کمی متفاوت است چرا که این کشور به عنوان یکی از بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده گاز طبیعی در جهان به شمار می‌رود و هرگونه بازی آنها با مهره‌های خود در بازار انرژی، تلاطم زیادی را در بازار حامل‌های انرژی ایجاد خواهد کرد.اکثر کارشناسان بر این باور هستند که تصمیم قطر برای خروج از اوپک به عنوان اولین کشور عربی بیشتر جنبه سیاسی داشته و نزاع این کشور با کشورهایی همچون عربستان سعودی، امارات عربی متحده، بحرین و مصر، قطر را به این تصمیم ترغیب کرده است. البته باید این نکته را نیز در نظر داشت که قطر اکنون در صورت خروج اوپک می‌تواند میزان فروش خود را که اکنون در حدود یک میلیون بشکه در روز است را افزایش داده و برنامه‌های متعددی را برای افزایش توان تولید گاز طبیعی خود نیز در دستور کار خود قرار دهد.
اوپک زنده می‌ماند
به‌رغم تحلیل‌های بدبینانه در مورد سرنوشت اوپک؛ برخی تحلیل‌گران بر این اعتقاد هستند که این سازمان قطعاً خواهد توانست از گردنه فعلی عبور کند.آنها در اثبات نظر خود به تاریخ و تجربیات متفاوت این سازمان در گذر در طول نزدیک به 60 سال حیات آن، اشاره می‌کنند. تجربیاتی که به گفته آنها چراغ راه اوپک برای گذر از مقطع حساس کنونی است. در دهه ۷۰ میلادی، یعنی کمتر از ۱۰ سال بعد از اینکه اوپک تشکیل شده بود، آژانس بین‌المللی انرژی توسط کشورهای قدرتمند مصرف‌کننده انرژی با هدف مقابله با اوپک تشکیل شد. اهداف این آژانس عدم وابستگی بازار مصرف مخصوصا کشورهای صنعتی به نفت اوپک بود که می‌توانست بزرگ‌ترین ضربه را به اوپک وارد کند و این اتفاق نیز افتاد.به گفته حسینی کارشناس حوزه انرژی در این باره می گوید: «از زمانی که اوپک تشکیل شده تاکنون، شاهد بحران‌های اقتصادی در بازار انرژی، عدم ثبات قیمت نفت، جنگ نفت در دهه ۹۰میلادی تحریم‌ها علیه ایران، عراق و لیبی بودیم. کشورهای عضو اوپک همه این فراز و نشیب‌ها را گذرانده‌اند اما نقش سازنده‌ای در ثبات بازار انرژی هم ایفا کردند. حسینی، با بیان اینکه اوپک عملکرد خوبی داشته و توانسته زنده بماند، گفت: به نظر من نگاه ما به بازار نفت و حوادثی که ممکن است رخ بدهد، نگاه‌های کوتاه مدت است، درحالی که بازار نفت باید در درازمدت تحلیل شود. سهم اوپک هنوز سهم بزرگی در بازار است و نباید در حال حاضر که بازار از نظر عرضه اشباع است، فکر کنیم که بیش‌ترین آسیب را اوپک خواهد دید و ممکن است اوپک منحل شود.» حسینی، با تاکید بر اینکه اوپک منحل نمی‌شود گفت: هنوز مجموع نفت و گاز، بیش از ۶۰ درصد سهم سبد مصرف دنیا را دارد. اینکه فکر کنیم، این ۶۰درصد آسیب جدی خواهد دید، به‌طوری که تولیدکننده بزرگ دنیا (اوپک) منحل شود، بسیار بعید است. مگر اینکه در سطح جهان سیاستی پیش آید که اعضای بزرگ اوپک بخواهند از آن خارج شوند که من بعید می‌دانم. زیرا هیچ‌کدام از اعضای اوپک، تاکنون از این سازمان آسیب ندیده‌اند.
دیدگاه تان را بنویسید