سقوط ۸۲ درصدی تقاضای سرمایه‌گذاری خارجی در ایران همزمان با فرار سرمایه‌ها
مهر شکست بر طرحهای جذب سرمایه
محمد میرزایی
در حالی که یکی از مهمترین معضلات اقتصادی ایران در سال‌های اخیر خروج سرمایه‌های مالی و انسانی از ایران بوده است، حالا آمار و ارقام نشان می‌دهد تقاضای سرمایه‌گذاری در ایران نیز با کاهشی نزدیک به 82 درصد روبرو شده است.
اقتصاد ایران سال‌هاست درگیر بی‌ثباتی است. تغییر مکرر قوانین در کنار تهدیدی به نام تورم سبب شده است چشم‌انداز اقتصادی ایران برای سرمایه‌گذاران چندان روشن نباشد. همین اتفاق منجر به شکل‌گیری تمایل شدید برای خروج سرمایه از ایران شده است و مقصد سرمایه‌های فراری اتفاقا چندان دور نیست. نگاهی به آمار خرید و فروش مسکن در ترکیه نشان می‌دهد تعداد ایرانیان متقاضی خرید مسکن به شدت بالاست و گروه ایرانی‌ها همواره در جرگه پرشمارترین خریداران مسکن در این کشور، در کنار عراقی‌ها و روس‌ها قرار دارند.
حالا تازه‌ترین گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز نشان می‌دهد تقاضای سرمایه‌گذاری در ایران در نیمه نخست سال جاری با کاهش روبرو شده است. نکته مهم اینجاست که تصویب طرحهای سرمایه‌گذاری به معنای ورود سرمایه خارجی به کشور نیست. به عبارت دیگر سرمایه‌های خارجی بسیاری از طرحهای مصوب ممکن است با تاخیر به ورود سرمایه تبدیل شوند و در برخی موارد نیز متقاضی تمایلی به اجرای طرح نشان نداده است از این رو باید بین تقاضای سرمایه‌گذاری و ورود سرمایه خارجی به کشور فاصله‌ای را لحاظ کرد. این گزارش مرتبط با تقاضای سرمایه‌گذاری در ایران است.
تشدید مشکلات اقتصادی در سال 1401
در حالی که مردان دولت سیزدهم با وعده بهبود وضعیت اقتصادی وارد نهاد ریاست جمهوری شدند، در عمل مشکلات اقتصادی ایران تعمیق شد و ابعاد گسترده‌تری به خود گرفت؛ به طوری که تورم مهمترین خروجی اقتصاد ایران در این دوره بوده است. تورمی که طبق آخرین گزارش همچنان بالاتر از 42 درصد باقی مانده است.
در تازه‌ترین گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت در خصوص وضعیت تقاضای سرمایه‌گذاری در ایران اعلام شده است. بر این اساس، در شش‌ماه گذشته، 73 مورد سرمایه‌گذاری خارجی به ارزش 382 میلیون و 400 هزار دلار در بخش صنعت، معدن و تجارت تصویب شده که از لحاظ تعداد 7.5 و از نظر ارزش 82.7 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته است. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته 79 مورد سرمایه‌گذاری خارجی به ارزش 2 میلیارد و 215 میلیون دلار در این بخش تصویب شده بود. بر اساس اطلاعات منتشرشده از سوی وزارت صمت، بیشترین حجم سرمایه‌گذاری خارجی در دوره مورد بررسی نیز در گروه‌های چوب و محصولات چوب و چوب‌پنبه بوده است و پنج کشور اول از لحاظ ارزش سرمایه‌گذاری خارجی مصوب نیز کشورهای افغانستان با 149.8 میلیون دلار، چین با 75.5 میلیون دلار، ترکیه با 44.8 میلیون دلار، هند با 33.8 و امارات با 20.9 میلیون دلار هستند. همچنین استان‌های فارس 41 درصد، خراسان جنوبی21، خراسان رضوی 15، هرمزگان 12 و تهران 11 درصد از حجم سرمایه‌گذاری خارجی مصوب در بخش صعت، معدن و تجارت را جذب کرده‌اند.
در حالی ایران با سقوط آزاد تقاضای سرمایه‌گذاری روبروست که پیش از این با هدف جذب سرمایه‌های خارجی امتیازاتی را نیز به خارجیان پیشنهاد کرده بود. بر اساس اعلام خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی اگر کسی صد هزار دلار سرمایه خارجی وارد ایران کند و حتی این پول را سپرده‌گذاری کند، می‌تواند اقامت ایران را دریافت کند
این آمار نشان می‌دهد درخواست حضور سرمایه‌گذاران خارجی در ایران نیز با کاهش چشمگیر مواجه است. نکته مهم اینجاست که ساکنان همسایه شرقی مهمترین گروه متقاضی سرمایه‌گذاری در ایران بوده‌اند .
مشوق‌هایی که انگیزه ورود نشد
در حالی ایران با سقوط آزاد تقاضای سرمایه‌گذاری روبروست که پیش از این با هدف جذب سرمایه‌های خارجی امتیازاتی را نیز به خارجیان پیشنهاد کرده بود. بر اساس اعلام خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی اگر کسی صد هزار دلار سرمایه خارجی وارد ایران کند و حتی این پول را سپرده‌گذاری کند، می‌تواند اقامت ایران را دریافت کند. این رقم پیش از این 250 هزار دلار بوده است.
رئیس اتاق بازرگانی تهران پیش از این در واکنش به اتخاذ این تصمیمات برای جذب سرمایه‌های خارجی با اشاره به این که در حال حاضر سرمایه‌گذاران داخلی در حال خروج از کشور هستند، تاکید کرد: موضوع تشویق سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به کشور در شرایط کنونی ناممکن است. مسعود خوانساری گفته است: جذب سرمایه‌گذاران خارجی با ایجاد ثبات اقتصادی، رفع موانع کسب و کار، تغییر قوانین بانکی، تک نرخی شدن و ثبات ارزی و البته مهم‌تر از همه رفع تحریم‌ها و بهبود روابط با دنیای خارج و به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای ممکن خواهد شد. چگونه مسئولان انتظار دارند در روزهایی که نرخ فرار سرمایه از ایران اوج گرفته و سرمایه‌گذاران داخلی در حال خروج از کشور هستند، سرمایه‌گذاران خارجی تشویق به سرمایه‌گذاری در کشور شوند؟
حالا در شرایطی که ایران وارد دوره استهلاک سرمایه شده و حجم سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی با کاهش چشمگیر روبروست، حتی میزان علاقمندی خارجی‌ها نیز برای حضور در ایران با ریزشی چشمگیر مواجه شده است
چقدر سرمایه از ایران فرار می‌کند؟
در شرایطی تقاضای سرمایه‌گذاری در محدوده 382 میلیون و 400 هزاردلار در بخش صنعت به ایران رسیده است که آمارها نشان می‌دهد ایران سالانه با فرار سرمایه‌ای در ابعاد 9 تا بیش از 11 میلیارد دلار روبروست.
پیش از این نیز ورود سرمایه به ایران همواره با دشواری روبرو بود و ایران در بازار جهانی سرمایه‌گذاری خارجی سهمی اندک را از آن خود می‌کرد اما با تحریم نفت و گاز و قطع حضور شرکت‌‌های خارجی در این بخش و سایر بخش‌ها نظیر پتروشیمی و ... حجم سرمایه‌گذاری خارجی با کاهشی چشمگیر مواجه شد.
آمارهای ارائه شده در خصوص خروج سرمایه حتی رقم‌هایی بالاتر از این میزان را نیز تشکیل می‌دهد. رئیس اتاق بازرگانی تهران با اشاره به خروج 45 میلیارد دلار سرمایه از کشور در 4 سال اخیر، گفت: به نظر می‌رسد خروج سرمایه از کشور بیش از این رقم باشد چرا که بخش قابل‌توجهی از اقتصاد ایران به صورت زیرزمینی است. به این ترتیب در خوشبینانه‌ترین حالت سالانه بیش از 11 میلیارد و 200 میلیون دلار سرمایه از ایران فرار کرده است.
حالا در شرایطی که ایران وارد دوره استهلاک سرمایه شده و حجم سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی با کاهش چشمگیر روبروست، حتی میزان علاقمندی خارجی‌ها نیز برای حضور در ایران با ریزشی چشمگیر مواجه شده است.
به نظر می‌رسد سرمایه‌ها چه داخلی و چه خارجی تنها در صورتی وارد عرصه اقتصاد ایران می‌شوند که چشم‌اندازی روشن و فضایی قابل پیش‌بینی را پیش‌رو داشته باشند. از این رو ضرورت تغییر در ساختار اقتصادی و نگاهی اقتصادی‌تر به اقتصاد، فارغ از نگرش‌ها و جهت‌گیری‌های سیاسی می‌تواند زمینه را برای بهبود وضعیت مهیا کند در غیر این صورت استهلاک سرمایه، صنایع فعال کنونی را نیز نشانه خواهد رفت و بنیان‌های تولید ملی در معرض خطری چشمگیر قرار خواهد گرفت.
دیدگاه تان را بنویسید