تشکیک در آمار گزاف و باورناپذیر نفتی

محمد میرزایی

 جواد اوجی، وزیر نفت ایران اعلام کرده است که ظرفیت تولید نفت به 3.8 میلیون بشکه در روز یعنی به میزان قبل از تحریم‌ها رسیده است.

بر اساس اعلام خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران ظرفیت تولید نفت به میزان پیش از تحریمها رسیده و این مهم در شرایط تحریمی و فشارهای اقتصادی رخ داده است.

وی تصریح کرده بود؛ پیش از تحریم‌های جدید یعنی در شهریور سال 1397، ظرفیت تولید نفت خام حدود سه میلیون و 838 هزار بشکه بود اما با آغاز تحریم های ظالمانه و به علل متعدد بخش قابل توجهی از ظرفیت تولید نفت کشور را از دست دادیم.

این در حالی است که بسیاری از کارشناسان این سئوال را می‌پرسند که چگونه ظرفیت تولید نفت ایران به میزان پیش از تحریم رسیده و از سوی دیگر در صورتی که صادرات نفت افزایش قابل توجه دارد، مبالغ حاصل از این صادرات کجاست؟

وی تنها کارشناسی نیست که گزینه شک و شبهه را در خصوص آمارهای نفتی مطرح می‌کند. بسیاری دیگر از کارشناسان نیز معتقدند در بیان آمارها تا حدی بزرگنمایی صورت گرفته و قید محرمانگی بر فعالیت‌های نفتی بسیار بالاست و استناد کارشناسان نیز همواره مساله تحریم است.  پیش کشیده شدن مساله‌ای به نام تهاتر نیز از اذهان در این حوزه دور نمانده است.

 برخی معتقدند تلاش دولت برای تهاتر است که ممکن است به افزایش حجم صادرات منجر شده باشد، اما روشن نیست نفت در شرایط فعلی با کالا معاوضه می‌شود یا با پول.

مشتریان نفت ایران

 کدام کشورها هستند؟

محمدعلی صادقی، کارشناس حوزه نفت و انرژی صحت و سقم افزایش ظرفیت تولید نفت ایران به میزان پیش از اعمال تحریم‌ها به «توسعه ایرانی» گفت: درباره ظرفیت تولید آمار و ارقام متناقضی مطرح می‌شود، بی‎تردید پیشگیری از کاهش تولید مستلزم افزایش ظرفیت‌ها و سرمایه‌گذاری است .حال دولت باید صریحا اعلام کند که در کدام میادین نفتی سرمایه‌گذاری انجام داده و ظرفیت تولید را افزایش داده است.

وی ادامه داد: حتی در بودجه 1401 مواردی از این دست دیده نشده و حالا سئوال مهم کارشناسان این است که هزینه سرمایه‌گذاری و تولید از کدام محل تامین شده است.

وی افزود: اگر افزایش ظرفیتی صورت گرفته، محصول کار یک ماه و دوماه نیست. طبیعتا از قبل سرمایه‌گذاری‌هایی را در این حوزه شاهد بودیم و حالا در این فضا سئوال مهم ما اینجاست که چگونه می‌توانیم امیدوار باشیم که این آمار صحت دارد.

وی ادامه داد: این سال‌هاست تحریم‌ها را دور زده و به صورت چراغ خاموش نفت خود را  بدون اسناد و مدارک ایرانی داشته باشد از طریق انتقال به عمان و چین به فروش رسانده است. حالا در این چند ماه چه اتفاقی رخ داده حجم صادرات افزایش دارد. آیا تخفیف بیشتری دادیم؟ آیا رشد بیشتری در مصرف مشتریان داشتیم؟ آیا مشتریان جدیدی اضافه شده‌اند؟   

این کارشناس حوزه انرژی ادامه داد: در کل نکته این‌جاست که هیچ‌گاه در اثر تحریم، تولید نفت تعطیل نشده و حالا نیز این روند ادامه ندارد. شاید بهتر است بگویم خوشایند نیست کارهای دیگران را به نام خود مطرح کنیم و به شنونده و مخاطب منتقل ‌کنیم که در دوره‌ مدیریت ما؛ ظرفیت تولید نفت افزایش یافته است. صادقی خاطرنشان کرد: به نظر بنده اجحاف در حق پیشینیان صورت گرفته و مسئولان کنونی همه‌ی حقیقت را نمی‌گویند ؛ اگر در دوره جدید توانسته‌اند مشتری برای نفت ایران پیدا کنند و ظرفیت تولید را افزایش دهند، به راحتی می‌توانند مشتریان نفت ایران در بازار جهانی را معرفی کنند؛ بنابراین باید گفت به اصطلاح مسئولان در برخی موارد «گاف» دارد در حالی‌که باید پاسخگوی اظهارات خود باشند و اگر پاسخ ندهند نشان می‌دهند چنین چیزی اتفاق نیفتاده است.

محمدعلی صادقی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: ذخیره‌‌سازی نفت هزینه دارد به طوری‌که اجاره کشتی برای نگهداری نفتی که فروش نرفته، روزانه هزینه‌ای بین 70 تا 100 هزار دلار دارد، با توجه به این هزینه گزاف امکان ندارد که دولت با هدف ذخیره‎سازی تولید نفت را افزایش داده باشد

بزرگنمایی در ارائه آمار افزایش ظرفیت تولید نفت

کارشناس حوزه نفت و انرژی در پاسخ به این سوال که اگر برجام به سرانجام برسد آیا می‌توان انتظار داشت ظرفیت تولید نفت افزایش یابد؛ گفت: این مساله صحیح است و بی‌تردید در صورت احیای برجام، نفت افزایشی قابل توجه را تجربه می‌کند.

وی در جواب این پرسش که آیا افزایش تولید نفت با هدف ذخیره‌سازی با هدف ورود به بازارهای جهانی در موقعیت مقتضی گزینه محتملی هست یا خیر؟ گفت: البته باید توجه داشت ذخیره‌‌سازی نفت هم هزینه دارد به طوری‌که اجاره کشتی برای نگهداری نفتی که فروش نرفته، روزانه هزینه‌ای 70 تا 100 هزار دلار دارد. با توجه به این هزینه گزاف امکان ندارد که بخواهند چنین کاری کرده و نفت را ذخیره کنند. مسئولان باید پاسخ دهند که مشتریان هدف افزایش ظرفیت تولید چه کسانی بوده‌اند؛ گفته می‌شود یک میلیون بشکه اضافه بر عرضه پیشین وارد بازار شده، سئوال مهمی است که به کجا فروخته شده؟ آیا به چین فروخته‌اند . این کدام مشتری است که با این سرعت این حجم نفت را می‌خرد؟ ان هم در شرایطی که حتی جنگ روسیه و اکراین سبب نشده تا کسی از روسیه نفت نخرد و مشتریان روسیه به سراغ ایران آمده باشند.

وی تاکید کرد: کارشناسان معتقدند تاحدودی بزرگنمایی صورت گرفته و مدیرعامل شرکت نفت، فاقد دانش و سواد کافی در این بخش است و فقط به دنبال هوچی‌گری است.

صادقی اظهار کرد: آمار و ارقامی که درباره افزایش ظرفیت تولید نفت ارائه می‌شود به نظر بنده صحیح نبوده و قابل استناد نیست و بنده اعتمادی به این آمار ندارم.

توصیه به مدیران نفتی  دولت سیزدهم

وی به دولتمردان دولت سیزدهم درباره بهره‌برداری بهتر از وضعیت فعلی بازار جهانی نفت توصیه کرد: دولت بهتر است با تکیه بر توان فکری کارشناسان و کسانی که در بازار هستند، برای بازاریابی در جهان اقدام کند زیرا بازاریابی یک هنر محسوب می‌شود و این‌گونه نیست که دست هر کسی باشد. بنابراین باید منعطف بود و از همه ابزارها استفاده کرده و منافع ملی را در نظر گرفت. پرهیز از اظهارات تنش‌زا مانند تهدید به بستن تنگه هرمز و ... که ضرر آن در درجه نخست متوجه ما می‌شود اقدام اولیه است . در ضمن باید در مورد فروش نفت تصمیمات اقتصادی گرفت . در شرایط فعلی این سیاست است که روشن کننده مسیر حرکت در بازارهای جهانی نفت است.