آغاز جنگ نفتی میان آمریکا و اوپک پلاس

ایمان ربیعی

حالا نفت به خطی پررنگ میان امریکا و شریک دیروزش تبدیل شده است، به نظر می‎رسد در آخرین سال‌های حیات نفت در زمین به عنوان اصلی‌ترین منبع تأمین انرژی، اتفاقاتی مهم در جریان است.

 برخی پژوهش‌گران می‎گویند شاید این آخرین جنگ نفتی باشد که درگرفته است. حتی میان مصرف‎کنندگان بزرگ و تولیدکنندگان عمده. ماجرا اما از کجا آغاز شد؟

پس از اینکه قیمت نفت خام به بالاترین حد خود در هفت سال گذشته رسید، ایالات متحده آمریکا از دیگر مصرف‌کنندگان خواست تا ذخایر خود را آزادسازی کنند؛ هند آخرین مصرف‌کننده‌ای است که به فکر آزادسازی ذخایر خود افتاده است. آزادسازی ذخایر از سوی ایالات متحده آمریکا، ژاپن، چین و هند با هدف کاهش تهدید تورمی ناشی از افزایش هزینه‌های انرژی صورت می‌گیرد.

رئیس‌جمهور آمریکا به‌دنبال بالا رفتن قیمت بنزین در کشور و کاهش نرخ محبوبیت خود، از چین، هند، کره جنوبی و ژاپن درخواست کرد که به‌طور هماهنگ از ذخایر نفتی خود برداشت کنند.

کاخ‌سفید چندین بار تولیدکنندگان اوپک را برای افزایش عرضه نفت تحت فشار قرار داده است. ائتلاف اوپک پلاس در دوم دسامبر اجلاسی جهت تصمیم‌گیری در مورد روند افزایش تولید برگزار می‌کند.

به نظر می‎رسد اگر چهار کشور بزرگ مصرف‌کننده جهان به عرضه هماهنگ ذخایر استراتژیک نفت خود ادامه دهند، ممکن است اوپک و متحدانش برنامه‌های احیای عرضه نفت را مورد ارزیابی مجدد قرار دهند.

این اقدام احتمالی چهار مصرف‌کننده بزرگ نفت را مقابل ائتلاف اوپک پلاس  به رهبری عربستان سعودی و روسیه قرار می‌دهد. هلیما کرافت، استراتژیست ارشد کالا معتقد است: «چنین حرکتی به طور بالقوه ریسک جنگ نفتی را افزایش می‌دهد و می‌تواند تنش‌های جدیدی را در روابط دوجانبه بین واشنگتن و ریاض ایجاد کند.»

تلویزیون آساهی ژاپن گزارش داد که توکیو در حال آماده شدن برای آزادسازی نفت خام از ذخایر ملی خود است. فومیو کیشیدا، نخست‌وزیر ژاپن گفته بود که دولت او با هماهنگی با کشورها مانند ایالات متحده، آزادسازی ذخایر را بررسی می‌کند، مقامات هندی نیز روز دوشنبه گفتند که در حال بررسی اقدام مشابهی هستند.

هشدار اوپک پلاس  به مصرف‌کنندگان

این اقدام آمریکا البته با واکنش تندی از سوی کشورهای عضو اوپک پلاس روبرو شده است. اوپک پلاس سازمانی فراتر از اوپک محسوب می‌شود. اوپک پلاس یک کارتل نفتی متشکل از مجموع کشورهای عضو اوپک و کشورهای غیرعضو اوپک است که هردو گروه تولید کننده نفت بوده و در بازار جهانی نفت به ایفای نقش می‌پردازند.در حقیقت مشورت و سیاست‌گذاری مشترک میان ۱۰ کشور تولیدکننده نفت از جمله روسیه در کنار ۱۳ عضو اوپک، به اوپک پلاس شهرت یافته است.اوپک پلاس به قصد همراهی تولیدکنندگانی مثل روسیه، مکزیک، جمهوری آذربایجان، بحرین، سودان، سودان جنوبی، مالزی و عمان با سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپک در تنظیم بازار شکل گرفته است. این ائتلاف صرفا برای کاهش تولید نیست بلکه دقیق‌ترین عبارت شاید تعیین سیاستی مشترک در تنظیم بازار است.

پس از اینکه قیمت نفت خام به بالاترین حد خود در هفت سال گذشته رسید، ایالات متحده آمریکا از دیگر مصرف‌کنندگان خواست تا ذخایر خود را آزادسازی کنند

در چنین شرایطی اوپک پلاس به ژاپن، آمریکا، چین و کره جنوبی هشدار جدی داد که در صورت آزادسازی میلیونها بشکه نفت از محل ذخایر استراتژیک خود، واکنش مناسبی نشان خواهد داد که احتمالا روند افزایش تولید را کندتر خواهد کرد.هرچند اوپک پلاس به رقم خاصی اشاره نکرد اما احتمالا برنامه خود برای افزایش تولید را کندتر خواهد کرد تا بشکه‌های اضافی که به بازار اضافه خواهد شد، جبران شود.

چه خواهد شد؟

تاریخ نشان داده است که اعضای اوپک پلاس تمایل دارند هر کاری انجام دهند تا سهم‌شان در بازار حفظ شود. البته در این میان از رقابت داخلی در این سامان نیز نباید غفلت کرد. پیش از این عربستان و روسیه وارد جنگی پنهانی برای افزایش تولید شدند اما در نهایت با شیوع کرونا، مجبور شدند به واسطه‌ی کاهش تقاضا، حجم عرضه را دستخوش تغییر کنند.کشورهای تولیدکننده نفت غیرعضو اوپک، روسیه، مکزیک، جمهوری آذربایجان، بحرین، سودان، سودان جنوبی، مالزی، قزاقستان، برونئی، و عمان ، اوپک پلاس نامیده می‌شوند. اوپک پلاس با هدف همراهی دیگر تولیدکنندگان نفت با اوپک، در تنظیم بازار و کنترل قیمت‌ها شکل گرفته است. کشورهای الجزایر، ایران، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اکوادور، آنگولا، ونزوئلا و کنگو نیز به عنوان تولیدکننده نفت، اوپک را تشکیل داده‌اند.رؤسای‌جمهور آمریکا 3 بار مجوز برداشت از ذخایر استراتژیک این کشور را صادر کرده‌اند که جدیدترین آن‌ها مربوط به 2011 طی جنگ لیبی می‌شود. یک بار هم در 1991 در بحبوحه جنگ خلیج فارس و یک بار طی طوفان کاترینا در 2005، از این ذخایر برداشت شده بود.

طبق قوانین برداشت از ذخایر استراتژیک، شرکت‌های نفتی می‌توانند نفت خام را از این ذخایر وام بگیرند و بعد آن را برگردانند و یا محصولات پالایش‌شده نفتی به‌علاوه سود آن را بازگردانند.سازمان کشورهای صادرکننده نفت و متحدانش در 2 دسامبر برای بررسی افزایش تولید چهارصد هزار بشکه در روز در ژانویه تشکیل جلسه خواهند داد. نکته اما اینجاست که محاسبات و مناسبات بازار جهانی نفت بار دیگر تحت‌تاثیر همه‌گیری کرونا در حال تغییر است چرا که شعله‌های همه‌گیری کرونا در آلمان و اتریش و دیگر کشورهای اروپایی می‌تواند زمینه را برای کاهش دوباره تقاضای نفت مهیا می‌کند. این اتفاق البته می‌تواند کمی بازار نفت را مهار کرده  تورم جهانی در اثر رشد قیمت انرژی و موادغذایی را تخفیف دهد اما در نهایت این تکنولوژی روز جهان است که حجم وابستگی به نفت را کم کرده و به زودی معادلات انرژی در جهان را دستخوش تغییر می‌کند. به عبارت دیگر این تکنولوژی است که عبور از عصر نفت را فراهم می‎کند و اوپک و اوپک پلاس باید همسو با مصرف کنندگان مهیای خروج از دوران سلطه نفت باشند.

 برخی کارشناسان معتقدند پایان نفت بسیار نزدیک است و یک دهه آینده جهان تغییراتی چشمگیری را تجربه خواهد کرد.