آزمون بزرگ دولت سیزدهم برای مدیریت ارزی
یارانه سوم با حذف ارز ترجیحی از راه می‌رسد؟
ایمان ربیعی
به نظر می‌رسد مساله ارز ۴۲۰۰ تومانی در سال آینده جدی‌تر از همیشه در دستور کار دولت قرار دارد و پیش‌بینی شده است نیمی از جمعیت با حذف ارز ترجیحی مشمول دریافت یارانه 110 هزار تومانی شوند.
در جلسه روز سه‌شنبه رئیس‌جمهور با جمعی از اقتصاددانان نیز موضوع اصلی جلسه، معطوف به ماجرای حذف یا عدم حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی شد.
آن‌طور که خبرگزاری‌ها گزارش داده‌اند مخالفان و موافقان به ماندگاری یا حذف این ارز، در این نشست صف‌آرایی محسوسی در برابر یکدیگر داشتند. گفته می‌شود مهمترین استدلال مخالفان حذف ارز۴۲۰۰ تومانی پیشگیری از شوک تورمی مجدد به اقتصاد متورم ایران است. در شرایط کنونی طبق آمارهای رسمی، میزان تورم از مرز ۴۲ درصد فراتر رفته و این رقم در حوزه کالاهای مصرفی و مواد خوراکی بسیار بالاتر از متوسط نرخ تورم عمومی کشور است. فرشاد مومنی یکی از مهمترین منتقدان حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی که اتفاقاً در نشست رئیس‌جمهور با اقتصاددانان حضور نداشت و معتقد است حذف این ارز می‌تواند فشارهای تورمی بر دهک‌های کم درآمد را افزایش دهد. این کارشناس اقتصادی می‌گوید آنها که موافق حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی هستند و از مضرات تخصیص این ارز و رانت‌های عظیم آن سخن می‌گویند درباره فشار تورمی ناشی از نبود آن سخن می‌گویند، توضیح نمی‌دهند با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی قیمت‌ها چه تغییری را تجربه خواهند کرد. این تنها فرشاد مومنی نیست که با این ماجرا مخالفت آشکار دارد. روز گذشته عبدالناصر همتی، رئیس کل اسبق بانک مرکزی نیز در یادداشتی تلگرامی توضیحاتی مبسوط درباره آن داد و اعلام کرد: پیچیدگی‌های ارزی سبب شد از نیمه دوم سال ٩٩ حذف ارز ۴٢٠٠ تومانی بسیار دشوار شود. او نیز در سخنان خود تاکید کرده است که دولت باید مراقبت ویژه‌ای را نسبت به تبعات تورمی حاصل از این اقدام داشته باشد.
همتی گفته است: آن‌گونه که اعلام شده است ارز ترجیحی دارو، تجهیزات پزشکی و گندم، قطعاً به خاطر اهمیت دارو و درمان و نیز ضرورت کنترل قیمت نان، در برنامه حذف قرار ندارند. بنابراین، دراین صورت سیستم ارز دونرخی، با همه ایراداتش، همچنان ادامه خواهد یافت. لذا با درنظرگرفتن تداوم خشکسالی و نیاز به تأمین واکسن کرونا، همچنان ضرورت تخصیص و تأمین رقمی بیش از ۶ میلیارد دلار ارز ترجیحی باقی خواهد ماند
در این یادداشت آمده است: باقی ماندن گندم در سبد ارز ترجیحی و حذف جو به علت جانشین بودن این دو محصول برای دام، به احتمال زیاد بخشی از موجودی گندم را جایگزین جو خواهد کرد و لذا واردات گندم را افزایش خواهد داد. در مقابل، درصورت حذف ارز ترجیحی گندم، برای کنترل قیمت نان مصرفی مردم باید بابت آرد مصرفی سوبسید سنگین به نانواها پرداخت شود درغیر اینصورت ناگزیر به پذیرش افزایش شدید قیمت نان خواهیم بود.
برنامه دولت برای جایگزینی
این ارز چیست؟
اقتصاد ایران سال‌هاست درگیر پرداخت یارانه نقدی است از سال ۱۳۸۹ با حذف یارانه حامل‌های انرژی و سایر اقلام، پرداخت یارانه نقدی ۴۵۵۰۰ تومانی در دولت دهم، در دستور کار قرار گرفت پرداخت این یارانه همچنان ادامه دارد و طبق آمارهای اعلامی نزدیک به ۷۴ میلیون نفر از جمعیت ایران نسبت به دریافت یارانه نقدی ۴۵۵۰۰ تومانی اقدام می‌کنند. آبان ماه ۱۳۹۸ نیز پس از آن که دولت نسبت به افزایش قیمت بنزین و آزادسازی این حامل انرژی اقدام کرد، جمعیت ۶۰ میلیون نفر تحت پوشش دریافت یارانه جدیدی قرار گرفتند. به این ترتیب ۶۰ میلیون نفر از جمعیت ایران دو نوع یارانه دریافت می‌کنند که یارانه اول یارانه نقدی و دومین یارانه یارانه معیشتی نام دارد. رقم یارانه معیشتی نیز ۵۵ تا ۲۰۵ هزار تومان به ازای خانوارهای یک تا پنج نفره محاسبه می‌شود.
احمد توکلی، کارشناس اقتصادی و نماینده اسبق مجلس می‌گوید قرار است دولت با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی نسبت به پرداخت یارانه ۱۱۰ هزار تومانی به جمعیت هدف اقدام کند. طبق اعلام عبدالناصر همتی جمعیت هدف دریافت یارانه ۴۰ میلیون نفر هستند که به این ترتیب به نظر می‌رسد در صورت اجرای این مهم ۴۰ میلیون نفر از جمعیت ایران را دربرمی‌گیرند. به این ترتیب به نظر می‌رسد در آینده‌ای نزدیک نیمی از جمعیت ایران سه نوع یارانه را دریافت کنند. توکلی که در نشست رئیس‌جمهور با اقتصاددانان حضور داشته است در توضیحاتی تکمیلی درباره مباحث مطروحه در این نشست گفته اس : موضوع جلسه پیرامون پاسخ به این سؤال بود که آیا صلاح است که ارز ۴۲۰۰ تومانی که برای ۵ تا ۷ قلم کالای اساسی پرداخت می‌شد، ادامه یابد یا باید حذف شود؟
همتی: آن‌گونه که اعلام شده است ارز ترجیحی دارو، تجهیزات پزشکی و گندم، قطعاً به خاطر اهمیت دارو و درمان و نیز ضرورت کنترل قیمت نان، در برنامه حذف قرار ندارند، بنابراین سیستم ارز دونرخی، با همه ایراداتش، همچنان ادامه خواهد یافت
این اقتصادان گفت: پاسخ من این بود که بستگی دارد دولت چگونه تصمیم بگیرد، اگر بنا باشد ارز دو نرخی باشد، دوباره مشکل ایجاد و به طبقات ضعیف جامعه فشار وارد می‌شود و باید این مابه‌التفاوت را به صورت نقدی به اقشار آسیب‌پذیر بدهیم.
توکلی در پاسخ به این پرسش که قرار شد چقدر یارانه جبرانی برای اقشار آسیب‌پذیر پرداخت شود، گفت: هنوز قطعی نشده اما طبق این طرح قرار است ماهی ۱۱۰ هزار تومان به هر یک از اقشار آسیب‌پذیر بعد از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی یارانه پرداخت شود، در حالی که ممکن است به خاطر تورم ایجادشده این رقم هم به درد آنها نخورد. در این زمینه اقتصاددانان اختلاف‌نظر دارند.
به گفته وی دولت باید کاری کند که تقاضا برای ارز کنترل شود، بخشی از تقاضای ارز برای واردات، بخشی برای حفظ دارایی، قسمتی برای فرار سرمایه و بخشی هم برای سفته بازی در بازار آزاد است. اگر عرضه و تقاضای ارز تعادل داشته باشد، مشکلی ایجاد نمی‌شود، اما در زمانی که نرخ ارز رو به رشد می‌گذارد، تقاضا برای سفته‌بازی هم افزایش می‌یابد.
از سوی دیگر حسین راغفر، استاد دانشگاه و اقتصاددان نیز گفته است: محور اصلی جلسه اقتصاددانان و تیم اقصادی دولت با رییس‌جمهور حول مشکلات مالی دولت و بررسی حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی سپری شد که از اقتصاددانان در این جلسه خواسته شد تا به بیان راهکارهایی در رابطه با ارز ترجیحی بپردازند. رئیس‌جمهور در این نشست، در راستای حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی سه خط قرمز دولت را اعلام کرد که شامل تورم، ارزش پول ملی و معیشت قشر ضعیف جامعه است.وی افزود: با توجه به خط قرمزهای دولت و جایگزین‌های حذف ارز ترجیحی و تاثیر آن بر رفاه خانوارها، در حال حاضر امکان حذف ارز ترجیحی وجود ندارد و با خط قرمزهای دولت در تعارض است. بنابراین، نتیجه نهایی نشست این شد تا فعلا برای ماه‌های آینده همچنان ارز ۴۲۰۰ تومانی در اقتصاد ایران باقی بماند و تغییری در این زمینه صورت نگیرد.
با توجه به دفاع محکم نمایندگان مجلس از حذف ارز ترجیحی که در حال حاضر به کالاهای اساسی تخصیص می‌یابد، به نظر می‌رسد تا پایان سال جاری این رویه ادامه داشته باشد اما از سال آینده این وضعیت دستخوش تغییری جدی شود. به‌ویژه آنکه معاون پارلمانی رئیس‌جمهور اعلام کرده است: لایحه «تامین مطمئن کالاهای اساسی، نهاده‌های دامی، دارو و تجهیزات پزشکی و سیاست‌های جبرانی برای حمایت از معیشت اقشار آسیب‌پذیر» با قید دو فوریت تقدیم مجلس شورای اسلامی شد.به این ترتیب به نظر می‌رسد ارز ترجیحی تنها برای گندم و دارو در سال آینده تخصیص یابد و شرایط برای سایر کالاها متفاوت شود. به نظر می‌رسد دولت سیزدهم ازمون بزرگی را پیش‌رو دارد. آزمون مدیریت تورم با حذف ارز 4200 تومانی در ایران.
دیدگاه تان را بنویسید