گلوگاه ورود ارز به ایران در دست طالبان است
ترس در هرات، لرز در فردوسی
مریم شکرانی
بازار ارز ایران در بیم و نگرانی به سر می‌برد و حالا از یک سو یکی از مجراهای مهم انتقال ارز یعنی بازار هرات با تهاجم طالبان بسته شده است و از سوی دیگر چشم‌انداز مذاکرات وین تیره‌تر از همیشه به نظر می‌رسد. سوی دیگر این ماجرا احتمال محدودتر شدن درآمدهای صادراتی کشور است.
در این فضاست که می‌توان گفت سیطره طالبان بر هرات و بالا رفتن ترس در این شهر به لرز در بازار ارز ایران منجر شده است. پس از آنکه ایران با تحریم‌های سفت و سخت‌تری روبرو شد، بخشی از معاملات برای وارد کردن ارز به کشور را به جای امارات در سلیمانیه و هرات مستقر کرد.
ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری دولت سیزدهم در مراسم روز تحلیف خود اعلام کرد که از هر طرحی که تمام تحریم‌ها را علیه ایران لغو کند استقبال می‌کند. حسین امیرعبدللهیان، گزینه پیشنهادی او برای وزارت خارجه هم به نماینده اتحادیه اروپا که در مراسم تحلیف رئیسی شرکت کرده بود، از تمایل تهران برای ادامه گفتگوهای وین خبر داده بود اما ناگهان ورق برگشت و سطح تنش بین‌المللی ایران تا حدی بالا گرفت. این موضوع موجب شد قیمت دلار در بازار ایران به سرعت کانال ۲۵ هزار تومان و سپس ۲۶ هزار تومان را رد کند و به نیمه کانال ۲۶ هزار تومان نزدیک شود. این موضوع در حالی رخ داد که فعالان بازار ارز می‌گویند تزریق ارز به بازار حدود ۴۰ درصد افزایش داشته است.
با وجود این افزایش عرضه ارز هم نتوانست جلوی صعود دلار را بگیرد. بلومبرگ و واشنگتن پست و سپس CNN در گزارش‌هایی جداگانه نوشتند که امیدهای احیای برجام ناامید شده و هیات امریکایی دستیابی به توافقی جامع با ایران را بسیار دشوار و حتی ناممکن می‌دانند. آنها این مساله را شکست جو بایدن توصیف کردند.
کاهش امیدها به احیای برجام
کاهش امیدها به احیای برجام و صعود قیمت دلار در حالی رخ داد که از افغانستان هم خبرهای خوبی به گوش نمی‌رسد. طالبان تقریبا به ۹۰ درصد خاک افغانستان مسلط شده و برای تسخیر کابل می‌جنگد. جنگی که به تعبیر بسیاری از تحلیلگران جهانی به سقوط قریب‌الوقوع کابل می‌انجامد.
این مساله یکی از کانال‌های مهم انتقال ارز ایران یعنی بازار هرات را دچار تنش کرد و بهای دلار امریکا انتهای هفته گذشته به قیمت به ۲۶ هزار و ۷۰۰ تومان رسید. آن هم درحالی که دقیقا در همین دوره بازارساز نزدیک به ۴۰ میلیون دلار در بازار متشکل ارزی عرضه کرد ولی حتی این حجم عرضه زیاد هم نتوانست افسار افزایش نرخ دلار را بکشد.
دیگر بازار ارز هرات وجود خارجی ندارد!
کامبیز افسری، کارشناس و فعال بازار ارز، که احتمال ورود دلار به کانال قیمتی بالاتر را دور از ذهن نمی‌داند به تجارت نیوز توضیح داده است: شهرهای بسیاری در افغانستان سقوط کردند و عملا دیگر دلار هراتی وجود ندارد. هر چند در برخی کانال‌ها، نرخ هنوز نرخ دلار هرات اعلام می‌شود اما معلوم نیست که آیا ریشه این قیمت واقعا به هرات باز می‌گردد یا نه. چون حتی نمی‌دانیم که طالبان قرار است با سیستم دلار در افغانستان و بانکداری در این کشور چه کند؟
افسری ادامه داده است: هرات سومین شهر افغانستان و هم‌مرز با ایران است، حتی قندهار هم که دومین شهر مهم این کشور بوده، سقوط کرده است. حالا فقط کابل مانده و به نظر می‌رسد دولت افغانستان دیگر جانی ندارد. این اتفاق بدی برای اقتصاد ایران است چون از یک سو ممکن است موج مهاجرت به کشور شکل بگیرد و از سوی دیگر حضور طالبان در همسایگی ما به طور بالقوه یک تهدید برای ایران است.
بلومبرگ، واشنگتن‌پست و سپس CNN در گزارش‌هایی جداگانه نوشتند که امیدهای احیای برجام ناامید شده و هیات امریکایی دستیابی به توافقی جامع با ایران را بسیار دشوار و حتی ناممکن می‌دانند. آنها این مساله را شکست جو بایدن توصیف کردند
تقاضای دلار بالا رفت
صرف نظر از این رخدادها حالا بالا رفتن سطح نگرانی از بروز تورم دوباره و شوک به بازار ارز تقاضا را در این بازار بالا برده است. فعالان بازار ارز در سه راه استانبول تهران می‌گویند که تعداد خریداران دلار بسیار زیاد شده و تقاضا بالا رفته است. از آن سمت وضعیت ورود ارز به ایران چشم‌انداز نگران‌کننده‌ای دارد. دولت جو بایدن تهدید کرده است که در صورتی که ایران با شرایط امریکا حاضر به احیای برجام نشود، شرایط سخت‌گیرانه‌تری برای فروش نفت ایران اعمال می‌کند و به عنوان نمونه تحریم‌های سنگین‌تری برای صادرات نفت ایران به چین در نظر می‌گیرد.
از آن سمت ایران عملا و فعلا یکی از مهمترین بازارهای صادراتی خود یعنی افغانستان را از دست داده است.
بجز این بازار عراق، دیگر بازار صادراتی ایران هم دست‌خوش بیم و نگرانی‌هایی شده است. از سرمایه‌گذاری کلان چین در بخش نفت و گاز عراق گرفته که بازار صادرات گاز ایران به عراق را متاثر می‌کند تا مختل شدن صادرات برق و جایگزین شدن ترکیه در بسیاری از بازارهای کالای ایرانی در عراق، همه و همه نگرانی‌هایی است که برای ارزآوری از یکی از مهمترین بازارهای صادراتی ایران وجود دارد.
آینده بازار ارز در صورت تداوم تحریم
میثم رادپور، کارشناس بازارهای مالی درباره تاثیر تداوم تحریم بر بازار ارز ایران گفت: چشم‌اندازها نسبت به مذاکرات کمی تیره‌تر شده است. با این حال لازم است انتظاراتمان از حاصل مذاکرات هم منطقی باشد. باید پذیرفت که حتی اگر مذاکرات هم به نتیجه می‌رسید با توجه به شرایط اقتصادی ما تاثیر شگرفی نداشت.
او تاکید کرد: شاهد این ادعا سال‌های اولیه برجام است که شرایط بسیار خوب بود اما در نهایت مشخص شد که بانک‌های دنیا تمایلی به همکاری با ایران ندارد چون ریسک بسیاری بالایی را متحمل می‌شوند.
به گفته او آنچه روی بازار موثر است، انتظارات است و در زمان اجرای برجام حجم انتظارات از برجام بسیار زیاد بود اما با این حال نهایتا فقط ۱۰ تا ۱۵ درصدکاهش قیمت در بازار ارز رخ داد.
به تعبیر رادپور، این یعنی حتی اگر، به احتمال ضعیف، مذاکرات هم خوب پیش برود احتمال کاهش آنچنانی قیمت وجود ندارد. کما اینکه حاصل مذاکرات امروز در بهترین حالت به پای برجام سال ۹۴ نمی‌رسد و کیفیت توافق به مراتب پایین‌تر و انتظارات مثبت بازار کمتر است.
با تمام این اوصاف باید دید تیم اقتصادی ابراهیم رئیسی قرار است چگونه با اقتصاد کشور و بالاخص بازار ارز و انبوه مشکلات به میراث رسیده آن مواجه شود.نکته مهم این‌جاست که بازار ارز به ترکیب اقتصادی معرفی شده از سوی ابراهیم رییسی واکنش افزایشی نشان داده است. حالا مجموعه اتفاقات گزینه ورود بازار ارز به فاز بحران را تقویت کرده است، هر چند بسیاری معتقدند نگاه بازار این روزها خیره به بهارستان مانده است . باید صبر کرد و دید.
دیدگاه تان را بنویسید