سایه سنگین طالبان بر تجارت ایران و افغانستان
نگرانی از سرنوشت بزرگترین بازار صادراتی کشور
مریم شکرانی
طالبان به سرعت در حال پیشروی در افغانستان است و حالا سهم ولایاتی که در تسلط دولت مرکزی مانده است کم و کمتر می‌شود و در عین حال بخش قابل‌توجهی از مناطق افغانستان در شرایط درگیری داخلی است.
رضی حاجی آقامیری، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران هم درباره سرنوشت بازار افغانستان در صورت تسلط طالبان به «توسعه ایرانی» می‌گوید که فعلا برای قضاوت زود است و باید دید که آیا تسلط طالبان منجر به جنگ داخلی در این کشور می‌شود یا نه؟
وی معتقد است: در صورتی که جنگ داخلی در افغانستان رخ دهد و ناامنی ایجاد شود بازار ایران در افغانستان ثبات خود را از دست خواهد داد اما در صورت تسلط طالبان هم به نظر می‌رسد که دست بالای تجارت این کشور به پاکستان برسد و این کشور بتواند سهم ایران را به نفع خود تغییر دهد. هرچند که مشخص نیست در شرایط قدرت گرفتن طالبان نگاه آنها به اقتصاد و تجارت با ایران چه خواهد بود؟ هرچند که در عالم تجارت نگاه ایدئولوژیک چندان تعیین‌کننده نیست و نیاز کشورها مشخص می‌کند که چه سمت و سویی در تجارت خود در پیش بگیرند.
رضی آقامیری، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: در صورتی که جنگ داخلی در افغانستان رخ دهد و ناامنی ایجاد شود بازار ایران در افغانستان ثبات خود را از دست خواهد داد، اما در صورت تسلط طالبان هم به نظر می‌رسد که دست بالای تجارت این کشور به پاکستان برسد و این کشور بتواند سهم ایران را به نفع خود تغییر دهد
طالبان به مرز ایران رسید
در این میان دو گمرک مرزی ایران و افغانستان یعنی دوغارون و ماهیرود روز پنجشنبه به دست طالبان سقوط کرد و تجارت ایران و افغانستان متوقف شد. دیروز اما مرز ماهیرود، بنا بر اعلام سید روح اله لطیفی، سخنگوی گمرک بازگشایی شد. وی تاکید کرده است: از صبح امروز، با آرام شدن اوضاع در مرز ماهیرود - ابونصرفراهی، خروج کالا از مرز ماهیرود استان خراسان جنوبی برای تجار افغان از سر گرفته شد.
به گفته وی روند خروج کالا به کندی انجام می‌شود و دلیل آن وجود کامیون‌های رها شده افغان‌ها در نقطه صفر مرزی در سمت افغانستان است. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که افغانستان یکی از بزرگترین بازارهای صادراتی ایران است و این کشور همسایه تقریبا ۴۴ درصد تجارت خارجی خود را با ایران انجام می‌دهد. حالا با تحولات سریع سیاسی در کشور همسایه این پرسش مطرح می‌شود که سرنوشت بازار مهم افغانستان برای ایران چه می‌شود و در صورت تسلط طالبان ایران این بازار مهم را همچنان در اختیار خواهد داشت یا خیر؟
توقف تجارت ایران و افغانستان
روز پنجشنبه ویدئوهایی منتشر شد مبنی بر اینکه طالبان تا مرز ایران و افغانستان پیشروی کرده‌اند. در این میان رصد نیوز فیلمی را منتشر کرد که نیروهای طالبان را بر فراز ساختمان گمرک اسلام قلعه نشان می‌داد که پرچم رسمی افغانستان را به پایین می‌کشند. پس از آنکه مقامات رسمی افغانستان از بازپس‌گیری گمرک سخن گفتند، طالبان با انتشار تصاویری بر حضورش در این منطقه صحه گذاشت. پس از این اتفاق منابع خبری از جمله یورو نیوز سقوط دو گمرک مهم مرزی ایران و افغانستان به دست طالبان را تایید کرد و نوشت که گمرک اسلام قلعه افغانستان در مرز دوغارون ایران به تصرف طالبان درآمده است. این منبع خبر خود را به نقل از رسانه‌های محلی استان هرات نوشت و توضیح داد گروه طالبان گمرک مرزی اسلام قلعه در مرز با جمهوری اسلامی ایران را تصرف کرد.
حالا هر چند مرز ماهیرود بازگشایی شده است اما حتی سخنگوی گمرک نیز بر کندی روند تجارت میان دو کشور صحه گذاشته است. در همین زمینه سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای ایران هم اعلام کرد که طالبان از چند روز قبل نسبت به سقوط این دو گمرک مهم مرزی با ایران هشدار داده بودند و راهداری نیز به کامیون‌های ایرانی اعلام کرده بود که از تردد در آن منطقه بپرهیزند و در صورت حضور در افغانستان به سرعت بار خود را تخلیه کرده و به ایران برگردند. همچنین گزارش‌ها حاکی از آن است که راهزنی ایران و طالبان برای برگشت شماری از کامیون‌های ایرانی که در افغانستان به سر می‌برند ادامه دارد.
ایران و افغانستان سه گمرک مشترک مرزی دارند که هم اکنون ۲ گمرک مرزی در کنترل طالبان است و در واقع گمرکات مستقر در مرزهای خراسان به تصرف طالبان درآمده است وگمرک مستقر در مرز سیستان و بلوچستان هنوز سقوط نکرده است اما با بروز این ناامنی فعلا تجارت ایران و افغانستان متوقف شده است.
حمیدرضا صالحی، عضو کمیسیون صادرات اتاق ایران درباره آینده تجارت با افغانستان به «توسعه ایرانی» توضیح می‌دهد که چشم‌انداز رفتار طالبان در تجارت با ایران چندان مشخص نیست اما توقف تجارت با ایران در گمرکات سقوط کرده به دست طالبان نگران‌کننده است
بازار افغانستان در هاله ابهام
حدود ۹۰ درصد کالاهای بازار افغانستان از خارج از این کشور تامین می‌شود که در این میان ایران سهم بسیار مهمی را ایفا می‌کند و تقریبا ۴۴ درصد واردات این کشور از ایران انجام می‌شود. صادرات ایران به افغانستان سال گذشته و بنا به اعلام اتاق بازرگانی ایران به حدود ۴ میلیارد دلار رسید. مهمترین رقیب ایران در بازار افغانستان پاکستان است که سهمی تقریبا برابر در تجارت با این کشور داشته است و پس از آن سهم کوچکی نصیب هند و چین می شود.
حالا با تسلط طالبان به بخش‌های بزرگی از افغانستان سرنوشت این بازار بزرگ ایران در هاله‌ای از ابهام است.
حمیدرضا صالحی، عضو کمیسیون صادرات اتاق ایران درباره آینده تجارت با افغانستان به «توسعه ایرانی» توضیح می‌دهد که چشم‌انداز رفتار طالبان در تجارت با ایران چندان مشخص نیست اما توقف تجارت با ایران در گمرکات سقوط کرده به دست طالبان نگران‌کننده است.
او ادامه می‌دهد: فعلا به نظر می‌رسد که طالبان هیچ پلن و برنامه مشخصی برای اقتصاد کشورشان ندارند اما در صورتی که آنها بتوانند به افغانستان حاکم بشوند و ناامنی را مهار کنند باید دید که ایران تا چه اندازه می‌تواند مذاکرات تجاری موفقی با آنها داشته باشد اما چیزی که واضح است این است که طالبان پیشبینی ناپذیر است و نگرانی جدی برای تجارت ایران با افغانستان وجود دارد.
او درباره خروج سرمایه‌گذاران افغانستانی از کشورشان و ورود سرمایه به ایران هم می‌گوید که سرمایه‌گذاران افغانستانی در صورت خروج از کشورشان می‌توانند به بازارهای جذاب‌تر بروند و شرایط سرمایه‌گذاری در ایران برای سرمایه‌داران ایرانی هم چندان جذاب نیست و به نظر نمی‌رسد که مسیر خروج سرمایه از این کشور به سمت ایران باشد.
پیش از این حسین سلیمی، رییس اتاق ایران و افغانستان نیز به خبرآنلاین گفته بود که با ناامنی فضای افغانستان روند خروج سرمایه‌داران از این کشور شدت گرفته و حتی تقاضاهای فراوانی برای ورود به ایران به منظور فعالیت اقتصادی از سوی فعالان اقتصادی افغانستان ارائه شده است .
به نظر می‌رسد پس از تحریم و کرونا، حالا طالبان، صادرات غیر نفتی ایران را در بزرگترین بازار صادراتی ایران با خطری جدی مواجه کنند. باید دید تاثیر این اتفاق چقدر طولانی خواهد بود .
دیدگاه تان را بنویسید