بحران‌های کهنه پیش‌روی رئیس‌جمهور نوپا

مریم شکرانی

رئیس‌جمهور دولت سیزدهم با چالش‌های اساسی در اقتصاد کشور روبروست. چالش‌هایی که به گفته غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران اگر کاندیداها از آن خبر داشتند، هرگز نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری نمی‌شدند!!

شرایطی دشوار و پیچیده که بارها از آن به عنوان پیچ سخت و گردنه یاد شده است و مشخص نیست رییس دولت سیزدهم از عهده حل آن برآید یا خیر؟

اقتصاد ایران در شرایط کنونی در رکودی سخت و کشدار به سر می‌برد. این رکود به گواه فعالان و کارشناسان اقتصادی تا پایان نیمه اول سال همراه اقتصاد خواهد بود و به تدریج با مشخص شدن رییس جمهوری آتی و ترکیب کابینه وی است که اقتصاد مسیر حرکت خود را روشن خواهد کرد.

 قرارگیری اقتصاد زیر سایه سیاست مهمترین دلیلی است که مسیر حرکت اقتصاد در بزنگاه‌های سیاسی دچار مشکل می‌کند. این روند بنا بر پیش‌بینی اهل فن در ماه‌های آتی نیز تداوم می‌یابد و رکود کنونی در شرایطی یار جدا نشدنی اقتصاد ایران خواهد بود که تورم هنوز عقب‌نشینی را در دستور کار خود قرار نداده است. این چنین است که طعم گس تورم زیر زبان اقتصاد ایران احساس خواهد شد.

مهمترین مساله‌ای که در حال حاضر اقتصاد ایران را به چالش کشیده است وضعیت مبادلات خارجی و تجارت است. حالا در شرایطی ششمین دور از مذاکرات وین در جریان است که در ایران کابینه دوازدهم روزهای پایانی خود را می‌گذراند و چشم‌انداز احیای برجام مبهم است.

عباس عراقچی، نماینده ایران در مذاکرات برجام به شبکه الجزیره گفته است که امکان دارد مذاکرات بعد از دور ششم هم ادامه داشته باشد و البته ایران در شرایطی برجام را می‌پذیرد که توافق به نفع منافع ملی باشد و این موضوع ربطی به این دولت و آن دولت ندارد. در مقابل فعالان بخش خصوصی هم درباره چشم‌اندازشان از احیای برجام عقاید خاص خود را دارند.

حسین سلاح‌ورزی، رئیس اتاق ایران در یک روم کلاب هاوس گفته است که ایران ممکن است تنها به یک توافق اولیه  تن بدهد تا بتواند کمی نفت بفروشد و دارایی بلوکه خود را پس بگیرد.

او ادامه داد: دولت آینده احتمالا با نگاه کاهش فشار کسری بودجه به همان توافق اولیه رضایت بدهد اما در اینکه الحاق به FATF به سرعت رخ دهد و ایران وارد مراحل بعدی توافق با امریکا شود، احتمال چندان قوی وجود ندارد.

پدرام سلطانی، نایب رئیس سابق اتاق ایران و فعال اقتصادی هم اعتقاد دارد حتی در صورت احیای برجام، دیگر استقبال سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به ایران مشابه سال ۲۰۱۵ نخواهد بود چرا که سرمایه‌گذاری نیاز به قراردادهای پایدار و بلندمدت دارد و توافق برجام احتمالا توافقی با پشتوانه محکم نیست و سایر کشورها نمی‌توانند با اطمینان کافی وارد بازار ایران شوند.

او تاکید می‌کند که یکی از مواردی که می‌تواند تعهدات سیاسی کشورها را نسبت به هم تقویت کند، سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و منافع مشترک اقتصادی است که به نظر نمی‌رسد ایران با امریکا وارد چنین قراردادهایی شود. برخی نیز بر این عقیده‌اند که روشن نبودن مواضع دولت آینده طولانی شدن روند مذاکرات را رقم زده است و طرفین ترجیح داده‌اند توافق نهایی را به پس از روشن شدن نتیجه انتخابات موکول کنند.

تورم افسار گسیخته

در حالی که وضعیت احیای برجام روشن نیست و دولت گفته است که به خاطر کسری بودجه ناشی از تحریم نفت ناچار به چاپ پول شده است، رشد نقدینگی به رقم بی‌سابقه بالای ۴۰ درصد رسیده است. ایران در ماه‌های اخیر تورم نقطه‌ای نزدیک به ۵۰ درصد را هم تجربه کرده و در سال ۹۹ رکورد ۲۴ ساله نرخ تورم شکسته است.

این موضوع در حالی رخ می‌دهد که ایران جزو ۶ کشور با بیشترین نرخ تورم در جهان است و حالا کارشناسان اقتصاد نگران شده‌اند که با ادامه این وضعیت کشور به دور باطل ونزوئلایی شدن بیفتد.

پدرام سلطانی، نایب رئیس سابق اتاق ایران و فعال اقتصادی اعتقاد دارد حتی در صورت احیای برجام، دیگر استقبال سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به ایران مشابه سال ۲۰۱۵ نخواهد بود چرا که سرمایه‌گذاری نیاز به قراردادهای پایدار و بلندمدت دارد و توافق برجام احتمالا توافقی با پشتوانه محکم نیست و سایر کشورها نمی‌توانند با اطمینان کافی وارد بازار ایران شوند

از آن سمت دولت روحانی به دلیل کسری بودجه ناچار به فروش حجم بالایی اوراق شده است که این موضوع به معنی بدهی سنگین برای دولت سیزدهم است.

جولان کرونا در ایران

مساله دیگری که دولت سیزدهم را در بدو ورود به پاستور گرفتار چالش می‌کند جولان کرونا و روند کند واکسیناسیون است. وزارت بهداشت و علی ربیعی، سخنگوی دولت به مشکلات نقل و انتقال پول برای تامین سریع و در حجم بالای واکسن اشاره کرده است و اگر این روند ادامه داشته باشد آسیب به کسب و کارها و بیکاری ادامه‌دار خواهد شد و اقتصاد ایران را آسیب‌پذیرتر می‌کند.

بحران‌های زیستمحیطی

دولت آینده با بحران‌های بزرگ زیست محیطی دست و پنجه نرم می کند. مرکز ملی مبارزه با خشکسالی خبر داده است که ایران برای حل بحران آب در چند استان از صلیب سرخ درخواست کمک مالی کرده است. بحران آب اشتغال در بسیاری از مناطق کشور را تحت الشعاع قرار داده و بسیاری از روستاها را خالی از سکنه کرده است.  این اتفاق دست کم درباره تامین غذا که حجم زیادی ارزبری دارد دولت آینده را وارد چالش جدی می‌کند.

صندوق‌های بازنشستگی و بانک‌ها رو لبه تیغ

یکی دیگر از بحران‌های دولت سیزدهم ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی است آن هم در شرایطی که جمعیت ایران در حال پیر شدن است. در ماه‌های اخیر دولت روجانی بارها با تجمع بازنشستگان مواجه بوده و به دلیل کمبود منابع نتوانسته است جوابگوی مطالبات آنها باشد. علاوه بر این دولت برای تامین حقوق کارمندان هم دچار مشکلات اساسی است و عبدالناصر همتی، رییس سابق بانک مرکزی گفته است که دولت برای تامین حقوق کارمندان از تنخواه بانک مرکزی برداشت کرده است.

بجز این شبکه بانکی علاوه بر مشکلات نقل و انتقال پول و تحریم گرفتار بدهکاران دانه درشت شده‌اند و بنا به گفته عباس آخوندی، وزیر سابق راه و شهرسازی حداقل حدود ۶۰۰ هزار میلیارد تومان طلب از دولت دارند و همین مساله آنها را به چالش اساسی کشانده است.علاوه بر این موارد دولت آینده با فهرست بلندبالایی از چالش‌های ریز و درشت دیگری در حوزه اقتصاد دست و پنجه نرم می‌کند.