خاموشی‌ها زودتر از موعد از راه رسید

مریم شکرانی

دوباره گزارش‌های مکرر قطع برق شهری از نقاط مختلف کشور به گوش می‌رسد. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که جیره‌بندی برق در سال‌های گذشته با شروع فصل تابستان به ندرت اتفاق می‌افتاد اما حالا نه تنها در نیمه بهار با خاموشی‌های گسترده مواجه شده‌ایم که پارسال در اتفاقی کم سابقه شهرهای ایران با خاموشی گسترده و کمبود برق مواجه شد.

علت خاموشی ها چیست؟

خاموشی گسترده برق خانگی و معابر پارسال در حالی رخ داد که شرکت گاز و برق هریک ماجرا را به دیگری پاسکاری کرد. شرکت برق ماجرا را به تحویل ندادن سهمیه سوخت نیروگاه‌ها مرتبط دانست و شرکت ملی گاز هم با تکذیب این موضوع ماجرا را به کمبود تولید برق و اضافه مصرف به دلیل استخراج بیت کوین نسبت داد.

در این میان پای مزارع بیت کوین چینی‌ها وسط کشیده شد و بسیاری ماجرا را به مصرف بی‌رویه برق در این مزارع نسبت دادند و البته موضوع دور زدن تحریم‌ها با بیت کوین هم به این غائله پیوست. به گونه‌ای که یکی از اعضای شورای شهر به صراحت اعلام کرد که ماجرای قطع برق به استخراج بیت‌کوین و دور زدن تحریم‌ها مرتبط است. هرچند امیر ناظمی، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و در مواردی متولیان صنعت برق و ارز دیجیتال این موضوع را رد کردند، اما دوباره رئیس هیات مدیره سنیدکای برق همین اواخر با مهر مصاحبه کرد و گفت که مزارع رمز ارز ایران بین 6 تا 7 هزار مگاوات برق مصرف می‌کنند و حتما در خاموشی‌ها موثر هستند.

در این میان مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق درباره میزان مصرف برق کشور گفت: مصرف برق در روز چهارشنبه 29 اردیبهشت حدود ۵۳.۶۶۲ مگاوات در کل کشور بوده است که نسبت به روز مشابه سال گذشته شاهد افزایش حدود ۹ هزار مگاواتی مصرف بوده ایم.

وی افزود: قطعی‌های برق پراکنده‌ای که امروز در نقاط مختلف پایتخت شاهد آن بودیم به دلیل افزایش مصرف برق است و در برخی نقاط احتمالاً ممکن است ناشی از فرسودگی شبکه یا پارگی خطوط و... باشد که همین امر موجب قطعی برق شده است که همکاران ما در اسرع وقت اقدام به تعمیرات لازم کرده تا شاهد قطعی طولانی برق نباشیم.

در این میان احسان صدر، رئیس انجمن نیروگاه‌های کوچک مقیاس گفت: سالانه حدود ۸۰ میلیارد دلار یارانه انرژی داده می‌شود که بیش از یک و نیم برابر کل صادرات نفتی و غیرنفتی کشور در سال ۱۳۹۹ است.

او توضیح داده است: صنعت برق به شرایطی دچار شده که به جای تمرکز به توسعه صنعت، با بسته متنوعی از مشوق‌ها و پاداش‌ها به سراغ صنایع می‌رود و خواهش می‌کند تا در ساعاتی تولید را متوقف و مصرف برق را کم کنند تا بتواند مصرف برق پایدار خانگی را تأمین کند. صدر با بیان اینکه وزارت نیرو نتوانسته مصرف‌کنندگان را قانع کند تا هزینه واقعی برق را بپردازند، توضیح داد: این کار در بسیاری از مواقع مانند صنایع غذایی، مخابرات و.. اجرای موفقی داشته است. وضع نیروگاه‌ها و تولیدکنندگان خصوصی برق، بسیار وخیم است. در حالی که کلیه صنایع کشور از جمله پتروشیمی، فولاد و کاشی و سرامیک به نوعی یارانه‌های انرژی دریافت می‌کنند؛ صنایع نیروگاهی که عمدتاً به لحاظ فناوری بسیار پیشرو و مطابق استانداردهای روز دنیا هستند، نه تنها هیچ یارانه‌ای دریافت نمی‌کنند بلکه به دولت یارانه نیز می‌دهند؛ به عبارتی مجبور هستند برق تولیدی خود را کمتر از بهای تمام شده به دولت بفروشند و علاوه برآن وزارت نیرو با تأخیرهای فراوان در پرداخت مطالبات آن‌ها، به اجبار از آن‌ها وام هم می‌گیرد.

صنعت برق در مسیر ورشکستگی

رئیس انجمن نیروگاه‌های کوچک مقیاس گفت: اجازه صادرات هم که نرخ‌های جذاب‌تری دارد به نیروگاه‌ها داده نمی‌شود و در رقابتی عیان با بخش خصوصی وزارت نیرو تلاش می‌کند درآمدهای صادرات برق را در انحصار خود نگه دارد. به بیان ساده‌تر، برق را به بهای بسیار ارزان‌تر از نیروگاه خصوصی می‌خرد و بسیار گران‌تر به مشتری خارجی می‌فروشد.

صدر این عوامل را موجب سوق دادن نیروگاه‌ها به سوی ورشکستگی دانست و گفت: در نتیجه این اقدامات نیروگاه‌ها برنامه‌های خود برای سرمایه گذاری بیشتر و احداث نیروگاه‌های بعدی را نیز متوقف می‌کنند. از لحاظ آماری به جای اینکه سالیانه ۳ تا ۵ هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی مورد نیاز نصب شود، حدود یک سوم این مقدار، نیروگاه جدید احداث می‌شود که آن هم مربوط به طرح‌هایی است که قبلاً شروع شده بودند و عملاً توسعه طرح‌های نیروگاهی متوقف شده است. او با تاکید به اینکه سرمایه‌گذاران علاقه‌ای به احداث نیروگاه جدید ندارند و از برخورد آمرانه و غیرمسئولانه وزارت نیرو شکایت دارند، افزود: نرخ‌های فعلی برق جوابگوی نوسازی و تعمیرات صحیح نیروگاه‌های موجود نیست و به‌تدریج نیروگاه‌های موجود مستهلک شده و جایگزین نمی‌شود و سرمایه‌گذاران در حال خروج از این صنعت هستند.

احسان صدر، رئیس انجمن نیروگاه های کوچک: صنعت برق به شرایطی دچار شده که به جای تمرکز به توسعه صنعت، با بسته متنوعی از مشوق‌ها و پاداش‌ها به سراغ صنایع می‌رود و خواهش می‌کند تا در ساعاتی تولید را متوقف و مصرف برق را کم کنند تا بتوان مصرف برق پایدار خانگی را تأمین کند

دولت در بازار برق دخالت نکند

کارشناسان صنعت برق با اشاره به آسیب دخالت دولت در بازار برق می‌گویند راهکار جلوگیری از ورشکستگی صنعت برق جلوگیری از دخالت دولت در این بازار است.

اظهارات صدر در حالی مطرح می‌شود که از پاییز پارسال وزارت نیرو آب و برق 30 میلیون نفر را رایگان کرده است و با وجود آنکه متولیان برق علت اختلال در تولید برق را کمبود گاز نیروگاه‌ها می‌دانند طرح رایگان کردن آب و برق در زمستان به مشترکان گاز هم تسری داده شد! بر اساس اظهارات صدراهمیت این موضوع زمانی درک می‌شود که توجه کنیم در کشور سالانه حدود ۸۰ میلیارد دلار یارانه انرژی داده می‌شود که بیش از یک و نیم برابر کل صادرات نفتی و غیرنفتی کشور در سال ۱۳۹۹ است. رئیس انجمن نیروگاه‌های کوچک مقیاس با اشاره به اینکه وزارت نیرو باید دخالت خود را در بازار رقابتی برق و بورس انرژی را به حداقل برساند و اجازه فروش برق با نرخ‌های توافقی را به نیروگاه بدهد، توضیح داد: از آنجا که این موضوع ممکن است به اقتصاد کشور شوک وارد کند، پیشنهاد می‌شود در مرحله اول، نیروگاه‌های مقیاس کوچک که ۲ درصد از برق تولیدی کشور را شامل می‌شوند در فروش مستقیم برق به مصرف کنندگان آزاد شوند تا به این ترتیب نرخ تعادلی برق نیز به تدریج کشف شود. وزارت نیرو به خوبی از عهده ساخت نیروگاه و شبکه برق و مدیریت فنی آن برمی‌آید ولی قادر نیست درخصوص قیمت تمام شده برق، مردم، حاکمیت و دولت را قانع کند و درمقابل فشارها برای افزایش نیافتن تعرفه‌ها، خاموش و نجیب است؛ ولی این خاموشی می‌تواند به قیمت خاموشی صنعت برق باشد. به نظر می‌رسد با آغاز خاموشی‌های گسترده در کشور، شرایط در روزهای آتی نیز بحرانی‌تر شده و این روند تداوم یابد. خاموشی زودتر از همیشه از راه رسیده است. در سالیان گذشته بحران برق در اوج گرما خود را نشان می‌داد اما دو سالی است که نه در اوج گرما و فصل مصرف بلکه در همه شرایط صدای پای بحران به گوش می‌رسد.