برزخی جانکاه بین تحریم و دلالی متحد شرقی

مریم شکرانی

 تحریم و بسته شدن دروازه‌های تجارت ایران بر جهان، زمینه سوءاستفاده چین از اقتصاد ایران را فراهم کرده است. حمید حسینی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی گفته است که تحریم موجب شده چین دلال محصولات پتروشیمی ایران شود و این فرآورده‌ها را با قیمت نازل از ایران بخرد و با نرخ جهانی صادر کند.

او به تجارت نیوز گفته است که چین اوره ایران را ۱۰۰ دلار زیر قیمت بازار جهان می‌خرد و با بسته‌بندی مجدد و با نرخ جهانی به یکی از بزرگترین مشتریان اوره جهان یعنی هند صادر می‎کند.

تحریم در ایران‌؛ اشتغال‌زایی برای چین!

سوءاستفاده چینی‌ها از تحریم ایران به همین یک مورد ختم نمی‌شود و موارد متعددی از این منفعت‌طلبی‌ها در سال‌های اول کابینه حسن روحانی و پس از برجام اطلاع‌رسانی شد. جالب است که در شرایط تحریم چینی‌ها رفتار متناقضی با ایران در پیش گرفتند. آنها در حالی که تحریم را بهانه کرده و به سرعت سرمایه‌هایشان را از ایران خارج کردند؛ برای ارسال کالا به ایران و استفاده از بازار ۸۰ میلیونی آن هیچ محدودیتی برای خود قائل نشدند.

به طوری که اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری در سال ۹۴ گفته بود که نتیجه تحریم ایران اشتغال‌زایی برای چینی‌ها بود. چرا که بازار ایران از کالاهای چینی اشباع شد.

البته نکته جالب‌تر ماجرا این بود که چین کالاهای خود را به چند برابر قیمت واقعی به ایران می‌فروخت و حتی می‌فروشد. به عنوان نمونه محمد علیخانی، رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران، به ایلنا گفته بود که چینی‌ها از تحریمها سوءاستفاده کرده و همه چیز را گران‌تر به ایران می‌فروختند. او با اشاره به فرسودگی قطارها و زیاندهی مترو، گفته بود چینی‌ها با آگاهی از مشکل ایران در تامین قطعات، با «گرانفروشی» در معاملات تجاری از تحریمها «سوءاستفاده» میکردند.

این چنین است که عادی شدن موقعیت ایران در عرصه بین‎المللی  نه تنها کاسبان داخلی تحریم را متضرر می‎کند، بلکه فضا را برای زیان کاسبان بین‎المللی تحریم فراهم می‌کند. آخوندی، وزیر اسبق راه و شهرسازی در کابینه روحانی نیز از شکل‌گیری حلقه‌‌ای تجاری پیرامون تحریم ایران خبر داده و معتقد است گردش بالای مالی این حلقه سبب شده است تلاشی داخلی و بین‎المللی برای حفظ تحریم‎های ایران به کار گرفته شود.

 داستان تلخ تحریم ایران حالا به نقطه‎ای حساس رسیده است، در این وضعیت تلاش برای لغو تحریم در حقیقت تلاش برای قطع سود ناسالم حلقه‌ای است که از محل تحریم ایران تغذیه می‎کند و از این رو ایران راهی سخت در عرصه جهانی نیز در پیش دارد. بر اساس این گزارش محاسبات سرانگشتی نشان می‌دهد هزینه انتقال پول برای ایران در شرایط تحریم حداقل 20 درصد بالاتر از وضعیت عادی است و این 20 درصد را اقتصاد نیمه‎نفسی پرداخت می‎کند که با مشکلات ساختاری متعددی روبروست. رشد بالای قیمت ارز در سه سال اخیر نیز نمونه کاملی از فشار ناشی از تحریم‌های ایران است. این تنها چین نیست که در این شرایط کالاهای ایران را به قیمت پایین‌تر خریداری می‎کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد کالاهای متعددی به صورت غیرقانونی از ایران راهی کشورهای همسایه نیز می‎شود.

صادرات به نرخ نازل به چین

آنچه چین را واجد اهمیت بالاتری می‎کند این است که این کشور یکی از مهمترین یا به عبارت دیگر مهمترین شریک تجاری ایران است. ارزان‌فروشی کالا به چین نیز به صورت رسمی در جریان است و چینی‌ها برای خرید کالا از ایران نه تنها تا حد ممکن قیمت را به بهانه‌های مختلف پایین می‌آورند تا جایی که حتی هزینه حمل و نقل کالای خریداری شده خود را نیز در این پروسه به ایران تحمیل می‌کنند.

در تیر ماه سال ۹۱ عصر خبر به نقل از رویترز نوشت که شرکت  «سینوپک» چین از ایران خواسته است تا این کشور هزینه‌های انتقال نفت خام به چین را در ماه آینده میلادی (ژوئیه) برعهده بگیرد و این اقدام در حالی صورت می‌گیرد که از ابتدای ماه آینده میلادی، با اعمال تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران، شرکت‌های بیمه اروپایی از بیمه نفت‌کش‌های حامل نفت ایران، خودداری خواهند کرد.

در شرایط تحریم چینی‌ها رفتار متناقضی با ایران در پیش گرفتند. آنها در حالی که تحریم را بهانه کرده و به سرعت سرمایه هایشان را از ایران خارج کردند برای ارسال کالا به ایران و استفاده از بازار ۸۰ میلیونی آن هیچ محدودیتی برای خود قائل نشدند

 همچنین یکی از مقامات بخش نفت چین در این باره گفته بود: شرکت یونیپک بخش تجاری شرکت سینوپک چین خواهان این است که ایران متقبل هزینه های انتقال محموله‌های نفت خام خود در ماه آینده میلادی شود.

 در همان زمان امیر خامکانی، سخنگوی کمیسیون انرِژی مجلس با اشاره صریح به سوءاستفاده چینی‌ها از تحریم ایران و در بخش قراردادهای نفتی به خبرگزاری خانه ملت گفته بود که «دولت دهم روند قراردادهای نفتی را از مجلس

مخفی می‌کرد».

او همچنین تاکید کرده بود: در سال‌های اخیر شرکت‌های چینی و نفتی از ما به دلیل شرایط تحریم سوء‌استفاده‌هایی کرده‌اند و امروز به نظر می‌رسد در این قراردادها کوتاهی‌های بسیار شده و فرصت‌ها و امتیازات زیادی از دست رفته است.

در صنعت خودروسازی هم رفتار چینی‌ها متفاوت نبود و به سرعت سرمایهگذاری خود در صنعت خودروی ایران را متوقف و خودروسازان خود را از ایران خارج کردند و مانع از مونتاژ محصولات خود در ایران شدند.

 الله‌وردی دهقانی، نماینده مجلس نهم در همان زمان و در واکنش به مذاکره تعدادی از مدیران خودروسازان بزرگ با خودروسازان چینی برای مقابله با تحریم؛ با اشاره به سوءاستفاده مکرر چینیها از تحریم ایران به خانه ملت گفته بود که چینیها خوب وضعیت ایران را می‌دانند و به همین دلیل مدام از ایران سوءاستفاده می‌کنند و متاسفانه بعد از ده‌ها سال مجدد می‌خواهیم در صنعت خودروسازی دست به دامن شرقی‌ها شویم.

این اتفاقات در حالی رخ داد که چینی‌ها نه تنها سرمایه‌گذاری خود را در صنعت نفت به سرعت از ایران خارج و خط مونتاژ خودروهای خود را در ایران جمع‌آوری کردند که به تمام تعهدات خود در پروژه‌های عمرانی از جمله آزادراه تهران- شمال، پروژه‌های توسعه بنادر جنوب و خط آهن سریع‌السیر ایران پشت پا زدند و از آن خارج شدند.

 در این شرایط است که اهمیت لغو تحریم‌ها و عادی‌سازی شرایط ایران برای قرارگیری اقتصاد در مدار توسعه، روشن می‌شود. آنچه مسلم است این‌که هزینه‌های سربار اقتصاد تحریمی همواره چون مانعی برابر توسعه اقتصادی ایران عمل کرده و خواهد کرد. باید منتظر خبرهای سرنوشت‌ساز برای مشخص شدن مسیر حرکت اقتصاد ایران از سوی وین بود.