نیازمند یارانه‌ایم؛ اما حائزشرایط نه

ایمان ربیعی

این روزها در حالی پرداخت یارانه نقدی به ایرانیان وارد یازدهمین سال خود می‌شود که تعداد نیازمندان یارانه، جمعیتی بسیار بیشتر از سال ۱۳۸۹ را تشکیل می‌دهد.

دولت دهم در سال ۱۳۸۹ با هدف بهبود شرایط اقتصادی ایران و همچنین ایجاد شرایط رقابتی برای تولیدکنندگان و حذف یارانه‌های پنهان دست به اصلاحی پر سر و صدا  موسوم به طرح هدفمندی یارانه‌ها زد. بر اساس این طرح مقرر شد برای جبران افزایش تورم ناشی از رشد بهای حامل‌های انرژی در کشور به ازای هر نفر ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان در قالب یارانه نقدی پرداخت شود. این مبلغ هنوز پس از گذشت ۱۱ سال افزایشی را تجربه نکرده است. طبق برآوردهای صورت گرفته دولت ایران مبلغ نزدیک به ۵ هزار میلیارد تومان به منظور واریز ۸۱ هزار تومان یارانه نقدی دوماهه به ازای هر فرد، برای ۶۰ میلیون و 500 هزار نفر مشمول طرح در این مرحله در نظر گرفته بود. جمعیت ایران در این تاریخ برابر با ۶۰ میلیون و 500 هزار نفر بود.

هر چند مبلغ یارانه‌های نقدی اضافه نشده است اما به دلیل شرایط اقتصادی ناشی از تشدید تحریم‌ها، شیوع بیماری کرونا در جهان و همچنین عوامل دیگری که منجر به فقیرتر شدن جمعیت ایران شده است، تعداد یارانه‌های پرداختی افزایش یافته است.

ایرانی‌ها چقدر یارانه می‌گیرند؟

در شرایط کنونی یارانه نقدی ۴۵۵۰۰ تومانی به ۷۸ میلیون ایرانی پرداخت می‌شود.

 از سوی دیگر از آبان ماه سال گذشته با هدف جبران بخشی از تورم ناشی از افزایش قیمت بنزین پرداخت یارانه‎ای تحت عنوان یارانه معیشتی به جمعیتی حدود ۶۰ میلیون در دستور کار قرار گرفت. مبلغ طرح حمایت معیشتی دولت بر مبنای بُعد خانوار و از ۵۵ هزار تومان تا سقف حداکثر ۲۰۵ هزار تومان به ازای هر نفر تعیین شد. به این ترتیب یارانه معیشتی خانوارهای تک نفره ۵۵ هزار تومان، دو نفره ۱۰۳ هزار تومان، سه نفره ۱۳۸ هزار تومان، چهارنفره ۱۷۲ هزار تومان و پنج نفره و بیشتر۲۰۵ هزار تومان تعیین شد.

 در کنار اینها دولت نسبت به پرداخت یارانه‌ای موسوم به یارانه سوم یا یارانه دوم معیشتی به جمعیتی در محدوده ۳۴ میلیون نفر اقدام کرده است. این یارانه برای افراد معمولی مشمول 100 هزار تومان به ازای هر نفر و برای خانوارهای تحت پوشش سازمان بهزیستی و کمیته امداد و سایر نهادهای حمایتی ۱۲۰ هزار تومان به ازای هر نفر است. مجلس شورای اسلامی پیشتر با هدف جبران آسیب‌های ناشی از شیوع کرونا در کشور دولت را مکلف کرد نسبت به پرداخت یارانه‌ای در محدوده ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار تومان به ازای هر نفر به ۶۰ میلیون جمعیت اقدام کند اما طبق آیین‌نامه تدوین شده از سوی دولت ۳۴ میلیون نفر واجد شرایط دریافت یارانه شناخته شده‌اند. این یارانه جدید به مدت ۴ ماه به واجدین شرایط پرداخت می‌شود.

نکته مهم این است که در شرایط کنونی جمعیتی برابر با ۳۴ میلیون نفر حداقل یارانه‌ای برابر با 200 هزار تومان در ماه دریافت می‌کنند. این 200 هزار تومان جمع یارانه نقدی ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان، ۵۵ هزار تومان به ازای خانوار تک نفره، مبلغ یارانه معیشتی اول و صد هزار تومان یارانه نقدی معیشتی دوم است. کسانی که تحت پوشش نهادهای حمایتی هستند رقمی بیش از این میزان را دریافت می‌کنند. به این ترتیب از مجموع سه یارانه نقدی پرداختی، یکی بابت افزایش هزینه حامل‌های انرژی در سال ۱۳۸۹، دیگری بابت افزایش قیمت بنزین در سال ۱۳۹۸ و سومی بابت جبران بخشی از زیان‌های ناشی از شیوع کروناست.

درمجموع چهار شرط برخورداری از یارانه کرونا به شرح زیر است:

 *هیچ یک از افراد خانوار درآمد ثابت نداشته باشند

 *حساب بانکی عدم بهبود شرایط اقتصادی در چهار سال را گواهی دهد

*خانوار تحت پوشش نهاد حمایتی باشد

*هیچ یک از افراد خانوار بیمه‌پرداز نباشند

 اما شیوه پرداخت یارانه‌ها اعتراض بسیاری از شهروندان را به همراه داشته است چراکه بسیاری معتقدند واجد شرایط دریافت یارانه هستند و تورم ناشی از افزایش قیمت ارز و همچنین شیوع بیماری کرونا، آنها را در موقعیتی قرار داده که به این کمک هزینه نیاز دارند. در کنار اینها دولت تاکنون دو نوبت وام یک میلیون تومانی به یارانه‌بگیران پرداخت کرده است. مبلغ یک میلیون تومان به ازای هر خانواده یارانه‌بگیر واجد شرایط تعیین شده است و کسر اقساط از یارانه‌های پرداختی به افراد در هر ماه صورت می‌پذیرد.

 چه کسانی یارانه جدید را می‌گیرند؟

با وجود اعتراضات متعدد، سخنگوی طرح حمایت معیشتی کرونا تاکید کرده است: افرادی مشمول این طرح می‌شوند که چهار شرط را داشته باشند و حتی اگر یک نفر از افراد خانواده، یکی از شروط را نداشته باشد، کل خانواده از این طرح معیشتی محروم می‌شود.

بر اساس اعلام وی یکی از شروط مهم به وضعیت حساب‌های بانکی افراد بازمی‌گردد. حسین میرزایی تاکید کرده است: در بررسی شاخص‌های بانکی افراد، میزان واریزی‌ها، گردش حساب چهار سال اخیر افراد (۹۸-۹۷-۹۶-۹۵) و تراکنش‌های خرید آنها در شش‌ماهه اول سال ۹۹ را مورد رصد قرار می‌دهیم تا بر ما محرز شود که فرد در طول حداقل چهار سال اخیر وضعیت مالی خوبی نداشته و وضعیت او، بهبود هم نیافته است. وی ادامه داد: افرادی که مشمول بیمه رانندگان، قالی‌بافان و...  نیز هستند یا حتی خویش‌فرمایی، مشمول این طرح نمی‌شوند. البته بیمه‌پردازان خویش‌فرمایی از یک استثنا برخوردارند؛ به این معنا که فردی بیمه خویش‌فرمایی داشته و در بررسی‌ها متوجه شدیم که جزء دهک‌های ۹ و ۱۰ درآمدی نیست و مجموع درآمدهای خانواده نیز زیر حداقل دریافتی قانون کار (یک‌میلیون‌و ۹۱۰ هزار تومان) است؛ اما فرد برای تأمین آتیه خود بیمه رد می‌کند.

میرزایی گفت: این افراد به شرط آنکه همه شرایط را در کل افراد خانواده داشته باشند و مجموع درآمد آنها زیر حداقل حقوق قانون کار باشد، از این طرح بهره‌مند می‌شوند.

 به گفته وی خانوارهایی که هیچ‌یک از اعضای آن‌ها حقوق ماهانه دریافت نمی‌کنند نیز مشمول این یارانه جدید می‌شوند. به این ترتیب کارکنان بخش دولتی، نیمه‌دولتی، عمومی، بخش خصوصی و مستمری‌بگیران صندوق‌های بازنشستگی که دریافتی ماهیانه دارند و به نحوی شاغل یا بازنشسته محسوب می‌شوند، در زمره این گروه نیستند. بر این اساس ویژگی دیگر یعنی قرارگیری تحت پوشش نهادهای حمایتی نیز موجب بهره‌مندی از این یارانه خواهد بود.

درمجموع چهار شرط برخورداری از یارانه کرونا به شرح زیر است:

 *هیچ یک از افراد خانوار درآمد ثابت نداشته باشند

 *حساب بانکی عدم بهبود شرایط اقتصادی در چهار سال را گواهی دهد

*خانوار تحت پوشش نهاد حمایتی باشد

*هیچ یک از افراد خانوار بیمه‌پرداز نباشند.