رونمایی از برآوردهای خوش‌بینانه

مهناز اعتدالی

لایحه بودجه سال 1399 کل کشور در حالی‌که بازی با رقم صادرات نفت در آن بسیار مشهود است در جلسه روز چهارشنبه هفته گذشته در هیأت وزیران به تصویب رسید و قرار است امروز توسط رئیس‌جمهور به هیات رئیسه مجلس تقدیم شود. جزئیات اعلام شده از ارقام کلان بودجه سال آینده نشان ‌می‌دهد که دولت نتوانسته است وعده تفکیک بودجه جاری از نفت را محقق کند براین اساس قصد دارد مشابه بودجه سال جاری با تدوین یک رقم غیرواقعی از فروش، کسری بودجه ناشی از کاهش صادرات نفتی را نه از طریق اصلاح ساختاری بودجه بلکه از طریق اخذ مجوز استفاده از تنخواه مصوب شورای سران قوا جبران کند.

به گفته نوبخت مقرر شده بود در بودجه سال آینده درآمدهای نفتی از بودجه جاری جدا شود اما جزئیات مصارف درآمدهای نفتی در لایحه بودجه 99 نشان می‌دهد همچنان واردات کالاهای اساسی از محل ارزهای نفتی خریداری خواهد شد که این امر بخشی از بودجه جاری محسوب می‌شود.

در بودجه 98 رقم فروش نفت پس از اصلاح ، 300 هزار بشکه در جلسه سران قوا تایید شد که به دلیل بازگشت تحریم‌های نفتی تحقق آن با چالش فراوانی مواجه شده، اما لایحه بودجه 99 نشان ‌می‌دهد که برای این منظور احتساب فروش روزانه بیش از یک میلیون بشکه خام در نظر گرفته شده که باید دید در ادامه آیا وابستگی بودجه دولت به درآمدهای حاصل از خام فروشی نفت این بار نیز با اصلاح همراه خواهد شد؟ زیرا در بودجه سال آینده قیمت هر بشکه نفت خام 50 دلار محاسبه شده که از دید کارشناسان بیشتر کارکرد تراز بودجه را دارد و تحقق آن با ابهام بسیار روبرو است.

در سال جاری پس از تشدید تحریم‌های نفتی و کاهش میزان صادرات، ضرورت جایگزینی راهکارها جدید برای جبران کسری بودجه در حالی مطرح شد که به جای اصلاح ساختار و تامین درآمد منابع پایدار، رویکرد دولت بر اتکا به ابزارهای پولی و خلق پول قرار گرفت و براین اساس فروش اوراق مالی اسلا‌می‌مازاد قانون بودجه به میزان 38 هزار میلیارد تومان، برداشت از حساب مخصوص نزد صندوق توسعه ملی به میزان 45 هزار میلیارد تومان، واگذاری و مولدسازی دارایی‌های دولت توسط وزارت اقتصاد با رقم 10 هزار میلیارد تومان و مجوز استفاده از 20 هزار میلیارد تومان تنخواه به تصویب سران سه قوا رسید که تبعات تور‌می‌ آن نیز بر اقتصاد کشور حاکم شد.

اما گویا دومین بودجه مقاومتی در برابر تحریم‌ها نیز بدون در نظر گرفتن آمار اوپک مبنی بر فروش زیر 300 هزار بشکه در روز و عدم دریافت تجربه از گذشته در اصلاح ساختارها در نظر دارد با خلق رقم غیرواقعی از فروش نفت، کسری بودجه ناشی از عدم صادرات را این بار نیز از طریق اخذ مجوز استفاده از ابزارهای پولی، از سوی شورای سران قوا رقم بزند.

ارقام نقش‌آفرین بودجه 1400-1399

کلیات لایحه بودجه سال آینده تفاوت‌های اساسی با لوایح پیشین دولت دارد زیرا برای نخستین بار به صورت دوسالانه تدوین شده است.

آنچه که در لایحه بودجه سال آینده حایز اهمیت است شرط انعطاف پذیری بودجه است که در صورت تغییر شرایط می‌توان اعداد و ارقام آن را اصلاح و به روز کرد.

درآمدهای نفتی

 در بودجه سال آینده به گفته رئیس سازمان برنامه و بودجه بین 10 تا 12 میلیارد دلار پیش بینی شده است که با رقم اصلاح شده بودجه سال‌جاری تفاوت چندانی ندارد. درلایحه بودجه سال آینده دولت صادرات روزانه 500 هزار بشکه نفت با قیمت هر بشکه 52 دلار در نظر گرفته است. براین پایه در صورت تحقق این اعداد درآمد حاصل از فروش روزانه نفت به 26 میلیون دلار می‌رسد که در یک سال حدود 9.5 میلیارد دلار تخمین زده ‌می‌شود.

همچنین در بودجه سال آینده برای نخستین بار قرار است ارزهای حاصل از صادرات گاز از نفت جدا شود. برپایه اعلام سازمان برنامه و بودجه، صادرات این فراورده 45 هزار میلیارد تومان یعنی معادل 3 تا 4 میلیارددلار محاسبه شده که در جدول تبصره 14 مربوط به هدفمندسازی یارانه‌ها نیز گنجانده شده بود ولی با مخالفت وزیر نفت این درآمد به بودجه جاری اضافه شد. کارشناسان این امر را یکی از عوامل بالا رفتن سقف بودجه سال 99 ‌می‌دانند.

نرخ دلار

 براساس مصوبه اخیر هیأت وزیران تأمین تمام کالاهای اساسی و دارو با همان نرخ ارز 4200تومانی انجام خواهد شد. البته سخنگوی دولت هفته گذشته نرخ دلار را در لایحه بودجه سال آینده 4500 تومان اعلام کرد و گفت « سال آینده 10.5 میلیارد دلار با نرخ 4500 تومانی برای واردات کالاهای اساسی گذاشته شد» اما این خبر از سوی مدیر روابط عمو‌می‌سازمان برنامه و بودجه در توئیتی تکذیب و یادآورشد«قیمت ارز برای واردات کالاهای اساسی در لایحه بودجه 99 مانند سال جاری 4200تومان است، نه 4500 تومان، احتمالا سهو لسانی صورت گرفته است». البته در این زمینه فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز در حاشیه مراسم بزرگداشت روز حسابدار درباره محاسبه نرخ ارز در لایحه بودجه سال 99، یادآورشد «نرخ ارز هیچگاه در لایحه بودجه تعیین نمی‌شود و نرخ ارز کالاهای اساسی هم در دولت، دوشنبه شب 4200 تومان تعیین شد».

گمانه زنی‌ها نشان ‌می‌دهد که به غیر از کالاهای اساسی، سایر مصارف ارزی بر مبنای نرخ ارز نیمایی حدود 11 هزار تومان محاسبه خواهد شد.

مالیات

براساس اهداف برنامه ششم ‌می‌بایست درآمد مالیاتی به رقم 258 هزار میلیارد تومان نزدیک ‌می‌شد اما وزیراموراقتصادی و دارایی میزان مالیات برای بودجه سال آینده را 160هزار میلیارد تومان اعلام کرد که این رقم نسبت به برنامه عقب ماندگی زیادی را نشان ‌می‌دهد.

کارشناسان معتقدند از محل ساماندهی معافیت‌ها و توسعه پایه‌های مالیاتی درآمد پیش بینی شده به رقم 180 هزار میلیارد تومان نیز قابل افزایش است و در صورتی که قانون مالیات‌های مستقیم با توسعه پایگاه‌های اطلاعاتی، اجرایی شود از محل منع فرارهای مالیاتی ‌می‌توان این ارقام را تا 250 هزار میلیارد تومان نیز رساند. اما این نکته را نیز باید در نظر گرفت که از سوی دیگر در وضعیت تورم رکودی و تحریم تحقق درآمدهای مالیاتی که نسبت به سال گذشته، 20 درصد رشد داشته نیز با موانع زیادی مواجه خواهد شد.

جزئیات عملکرد 7 ماهه بودجه سال 98 نشان می‌دهد در این مدت حدود 78 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی وصول شده است. طبق مصوبه سران قوا درآمدهای مالیاتی برای سال جاری 127 هزار میلیارد تومان تعیین شد که عملکرد کنونی نسبت به رقم مصوب سران قوا 61.6 درصد و نسبت به قانون بودجه (140 هزار میلیارد تومان) حدود 55 درصد تحقق را گزارش ‌می‌دهد.

طرح‌های عمرانی

براساس برآوردهای صورت گرفته سهم طرح‌های عمرانی از بودجه سال آینده حدود 67 هزار میلیارد تومان خواهد بود که نسبت به رقم 60 هزار میلیارد تومانی سال‌جاری رشد 7 هزار میلیارد تومانی را به همراه دارد.

البته مقرر شده است در این زمینه تمام درآمد حاصل از فروش نفت یعنی حدود رقم 12 میلیارد دلار صرف اجرای طرح‌های عمرانی ‌شود. عملکرد هفت ماهه این بخش در سال جاری 30هزار میلیارد تومان است که عمده آن از محل فروش اوراق مالی تامین شده است.

بودجه 1386 هزار میلیارد تومانی شرکت‌های دولتی

بودجه شرکت‌های دولتی در لایحه سال آینده به 1386 هزار میلیارد تومان رسیده است که نسبت به بودجه سال‌جاری حدود 9 درصد رشد را نشان ‌می‌دهد. ضمن اینکه میزان افزایش حقوق و دستمزد کارکنان شرکت‌های دولتی نیز همانند سایر کارکنان در سال آینده 15 درصد خواهد بود.

کل یارانه بودجه‌ای، فرابودجه‌‌ای و پنهان در سال جاری نزدیک به 1300 هزار میلیارد تومان است. از این میزان، 987 هزار میلیارد تومان آن یارانه پنهان است. 100 هزار میلیارد تومان نیز به عنوان یارانه بودجه‌ای (22 درصد از کل منابع بودجه). و 140 هزار میلیارد تومان به عنوان یارانه فرابودجه‌ای پرداخت می‌شود

دربودجه سال‌جاری، سهم شرکت‌های دولتی 1274 هزار میلیارد تومان بود که سهم 74 درصدی از کل بودجه را به خود ختصاص داد. براین اساس در بودجه سال آینده نیز سهم شرکت‌های دولتی به 75 درصد می‌رسد و بدین ترتیب بودجه عمو‌می‌دولت تنها 25 درصد از کل بودجه را شامل ‌می‌شود.

واگذاری‌‌ دارایی‌های مالی

منابع حاصل از واگذاری دارایی‌های مالی که عمده آن انتشار اوراق است در لایحه سال آینده حدود 60 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده که پیش از آن در محاسبات مقدماتی 63 هزار میلیارد تومان بود.

در این زمینه عملکرد تملک دارایی‌های مالی یا همان بازپرداخت سررسید اصل اوراق 18500 میلیارد تومان به همراه سایر بخش‌ها است که براساس قانون برنامه ششم حداکثر منابعی که باید از محل اوراق در لایحه بودجه 99 تامین شود 52 هزار میلیارد تومان مفروض شده است.

سهم صندوق توسعه ملی

 طبق قانون برنامه ششم باید 36 درصد از کل درآمد نفتی به صندوق توسعه ملی اختصاص پیدا کند. اما آخرین گمانه‌زنی‌ها نشان می‌دهد که سهم صندوق از درآمد نفتی، همچون سال‌جاری 20 درصد تعیین شده است. پیش‌بینی شده معادل ارزی این 20درصد مبلغ 3 میلیارد و 425 میلیون یورو باشد که این رقم صرف امور ضروری زیربنایی و دفاعی خواهد شد.

توزیع یارانه‌ها

تامین یارانه از جمله ارقام کلیدی بودجه در سال‌های اخیر است. براساس اعلام رئیس سازمان برنامه و بودجه حدود 302 هزار میلیارد تومان یارانه آشکار برای سال آینده پیش‌بینی شده است که از این میزان 186 هزار میلیارد تومان آن به صورت نقدی و غیرنقدی میان خانواده‌ها توزیع می‌شود.

بررسی‌های اخیرنشان می‌دهد کل یارانه بودجه‌ای، فرابودجه‌‌ای و پنهان در سال جاری نزدیک به 1300 هزار میلیارد تومان است. در حال حاضر یارانه‌های بودجه‌ای، 22 درصد از کل منابع بودجه را به خود اختصاص داده‌است. میزان کل یارانه‌هایی که دولت هر سال پرداخت می‌کند، 1300 هزار میلیارد تومان است. از این میزان، 987 هزار میلیارد تومان آن یارانه پنهان است. 100 هزار میلیارد تومان نیز به عنوان یارانه بودجه‌ای و 140 هزار میلیارد تومان به عنوان یارانه فرابودجه‌ای پرداخت می‌شود.

مجموع یارانه‌ پنهان در حوزه انرژی 898هزار میلیارد تومان است که تنها 541 هزار میلیارد تومان از آن برای گاز طبیعی و 436 هزار میلیارد تومان متعلق به فرآورده‌های نفتی است.

به گواه اکثرکارشناسان اقتصادی یکی از اصلی‌ترین دلایل افزایش اختلاف طبقاتی، وضعیت فعلی نظام یارانه‌ای است زیرا تبعیض در برخورداری از یارانه‌ها تنها محدود به بنزین و اختلاف 23برابری نیست. در یارانه‌هایی که به دارو اختصاص داده می‌شود، دهک دهم 19.5 برابر دهک اول از یارانه دولتی برخوردارند. برخورداری ثروتمندترین‌های جامعه نسبت به فقیرترین‌ها از یارانه کالاهای اساسی نیز 4.7 برابر بیشتر است. نسبت بهره‌مندی دهک دهم به دهک اول در یارانه برق 3.6 برابر و در یارانه گاز نیز 2.5 برابر است.

ارقام بودجه سال آینده نشان ‌می‌دهد که دولت نتوانسته است وعده تفکیک بودجه جاری از نفت را محقق کند و قصد دارد کسری بودجه ناشی از کاهش صادرات نفتی را نه از طریق اصلاح ساختاری بودجه بلکه از طریق اخذ مجوز استفاده از تنخواه مصوب شورای سران قوا جبران کند

بودجه عمو‌می ‌480 هزار میلیارد تومانی

کل منابع بودجه برای سال آینده 480 هزار میلیارد تومان پیش بینی شده است که رشد 24 درصدی را نسبت به بودجه سال جاری با رقم 386 هزار میلیارد تومان نشان ‌می‌دهد.

برآوردهای اولیه نشان می‌دهد که دولت برای درآمدهای نفتی 70 هزار میلیارد تومان و درآمدهای مالیاتی و گمرکی نزدیک به 200 هزار میلیارد تومان از پازل منابع را در نظر گرفته که در این شرایط شکاف بین درآمدهای نفتی و مالیاتی 210 هزار میلیارد تومان خواهد بود براین اساس این کسری عمدتا باید از طریق اوراق مالی، فروش و مولدسازی دارایی‌های دولت و درآمدهای حاصل از مالکیت دولت به‌دست‌ آید. اما در فصل واگذاری دارایی‌های مالی، دولت دارای محدودیت‌هایی است. از جمله اینکه طبق قانون برنامه ششم توسعه منابع حاصل از فروش و واگذاری انواع اوراق مالی و اسلا‌می‌نباید از ۵۰ هزار میلیارد تومان عبورکند.

معافیت مالیاتی حقوق ۳ میلیون تومانی

مطابق مصوبه نهایی دولت در لایحه بودجه 99، سقف معافیت مالیات بر درآمد ماهیانه حقوق‌بگیران و کارمندان، از دو میلیون و 750 هزار تومان به سه میلیون تومان رسید. بر این اساس، این عدد معادل سقف معافیت سی و شش میلیون تومان

سالیانه است.