کهن‌ مرز و بوم ایران

آرزو احمدزاده ، راهنمای طبیعت‌گردی

پارک‌های ملی مناطق وسیعی هستند که دارای شرایط ویژه‌ای از نظر زمین شناسی، پوشش گیاهی، جانوری و مناظر بدیع طبیعی هستند و از درجه حفاظت بیشتری نسبت به سایر مناطق حفاظت شده برخوردارند. پارک‌های ملی برای حفاظت بیشتر، منطقه‌بندی (زون‌بندی) شده و هیچ موجود دوپایی اجازه ورود به برخی مناطق در پارک را ندارد تا حیوانات احساس امنیت بیشتری کنند و البته حمل هرگونه اسلحه و جاده‌سازی در پارک‌های ملی ممنوع است.

کویر

 بزرگترین پارک ملی ایران، پارک ملی کویر است که محدوده وسیعی مابین استان‌های تهران، سمنان، اصفهان و قم را در برمی‌گیرد. این پارک به واسطه وجود گونه‌های کم نظیر و بی‌نظیری مثل یوزپلنگ آسیایی، گورخر آسیایی و آهوی خجیر از جمله مهمترین زیستگاه‌های ایران به شمار می‌آید، اما زمین‌های تحت کنترل نیروهای نظامی و برگزاری مانورهای نظامی از مهم‌ترین تهدیدهای این پارک ملی به‌شمار می‌روند. مهمترین محدوده تورگردانی در پارک ملی کویر حوزه سیاه‌کوه و به ویژه کاروانسراهای پیرامون آن مثل مرنجاب، قصر بهرام و دیرگچین است.

گلستان

این پارک، اولین پارک ملی ثبت شده ایران است و در شرق استان گلستان و غرب استان خراسان شمالی قرار دارد. آب و هوای پارک ملی گلستان چون در نیمه شمالی و شمال شرقی ایران واقع شده‌است بسیار متفاوت و از بسیار مرطوب تا نیمه خشک است. پارک ملی گلستان از اهمیت بسزایی برخوردار است، چرا که یکی از بزرگ‌ترین گنجینه‌های گونه‌های گیاهی و جانوری در ایران است، یک هفتم گونه‌های گیاهی، یک سوم انواع پرندگان و نیمی از پستاندران ایران در این پارک ملی زیست می‌کنند.

دز

پارک ملی دز در شمال استان خوزستان قرار دارد. رودخانه‌ها و تالاب‌های این پارک، پارک ملی دز را به یکی از پارک‌های ملی مناسب برای پرنده‌نگری تبدیل کرده‌است و هرساله گردشگران زیادی به این منطقه و به قصد دیدن حیات وحش سفر می‌کنند. جنگل‌های این پارک نیز زیستگاه گونه نادر گوزن زرد ایرانی است. اما متاسفانه وجود  جاذبه‌های گردشگری همچون چغازنیبل و پل ساسانی در نزدیکی این پارک ملی و گذر جاده شرکت کشت و صنعت کارون از میان پارک ملی و همچنین ورود بی‌رویه دام‌ها به منطقه، این پارک ملی در معرض خطر و آسیب جدی قرار دارد.

بوجاق

این پارک از آن جهت بسیار مهم است که نخستین پارک ملی خشکی-دریایی ایران است و در بندر کیاشهر در شهرستان آستانه اشرفیه و دریاچه خزر در استان گیلان واقع شده ‌است. این پارک ملی زیستگاه یکی از جانوران در خطر انقراض ایرانی است: فک خزری، تنها موجود دریایی خجالتی.ایران بیش از 30 پارک ملی دارد که این طبیعت بکر را در چهار گوشه خود جای داده‌است. درست است که سازمان حفاظت از محیط زیست، مسولیت حفاظت را به عهده دارد؛ اما ما نیز باید در حفظ و نگهداری آن سهیم باشیم تا این میراث به جا مانده از گذشتگان را سالم تحویل آیندگان دهیم.