گردشگری عشایری؛ پلی از امروز به دیروز

آرزو احمدزاده ، راهنمای طبیعت‌گردی

در دنیای امروز، صنعت و تکنولوژی حرف اول را می‌زنند و همه در پیچیدگی‌های روزمره‌ی زندگی گم شده‌اند، اما در میان تمام این شلوغی‌ها به دنبال راهی می‌گردند تا دوباره آرامش گم‌کرده‌شان را بازیابند. یکی برای به دست آوردن آرامش به دنبال موسیقی می‌رود و دیگری خود را غرق خواندن کتاب می‌کند، اما عده‌ای هم سفر را انتخاب می‌‌کنند تا با رفتن به مکان‌های جدید از تکرار زندگی شهری دور شوند. در میان انواع سفرها و گردشگری، دیدن و تجربه زندگی عشایری در دنیای مُدرن امروز برای گردشگران داخلی و خارجی جذابیت‌های بسیاری دارد، از این رو گردشگری عشایر که یکی از شاخه‌های گردشگری است به تازگی در ایران مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. عشایر ایران اقوامی هستند که با گذشت قرن‌ها هنوز ساختار فرهنگی و اجتماعی خود را حفظ کرده‌اند و در عصر تکنولوژی، عنوان دیدنی‌ترین جاذبه را به خود اختصاص داده‌اند.کوچ عشایر، به طور قطع یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری ایران محسوب می‌شود، جاذبه‌ای خاص که با برنامه‌ریزی اصولی، می‌تواند سهم عمده‌ای از درآمد گردشگری را به خود اختصاص دهد. هرچند که ایلات ایران تدریجاً یکجانشین شده‌اند ولی هنوز هم در برخی از قسمت‌های ایران بخصوص حوزه سلسله جبال زاگرس و به ویژه نواحی وسیعی از زاگرس مرکزی، ایلات کوچ‌گرد وجود دارند. در اینجا با مهمترین ایلات و عشایر کوچنده ایران آشنا می‌شویم:

ایل بختیاری

عشایر با قومیت و گویش لری به دو بخش لر و لک تقسیم می‌شوند. طوایف «لک» در شمال و شمال غربی لرستان  در دره‌های رودخانه سیمره میان بروجرد،‌ نهاوند،‌ خرم‌آباد، کرمانشاه و ایلام سکونت دارند و

« لرها» در سطح وسیعی در ایران در استان‌های لرستان، بخشی از ایلام، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، مرکزی، کهگیلویه و بویراحمد و بخشی از استان فارس و بوشهر زندگی می‌کنند. ایل بختیاری که در استان چهارمحال و بختیاری، خوزستان و استان‌های همجوار زندگی می‌کند یکی از بزرگ‌ترین ایلات کوچنده ایران است. آنها از نیمه فروردین‌ تا اواخر اردیبهشت‌ماه از گرمسیر (شهرهایی در استان خوزستان) به منطقه سردسیر (ییلاق) در استان چهارمحال‌وبختیاری و دامنه‌های شمالی رشته کوه زاگرس نقل مکان می‌کنند و از اواخر شهریورماه تا اواسط آبان‌ماه همین مسیر را برمی‌گردند.

قشقایی ها

استان فارس علاوه بر ایلات و طوایف لر کوچ‌نشین، مأوای ایل بزرگ قشقایی نیز هست. ایل قشقایی مخلوطی از قبیله‌هایی با ریشه‌های قومی گوناگون ترک، لر، کرد و عرب است، اما بیشتر قشقایی‌ها ریشه‌ای ترک دارند. منطقه قشلاقی این ایل از لار در جنوب استان فارس شروع شده و در امتداد محور جنوبی استان تا حوالی گچساران در نزدیکی بهبهان ادامه می‌یابد. در بهار و تابستان طوایف گوناگون این ایل برای ییلاق به اقلید و آباده تا حوالی شهرضا و کوه دنا کوچ می‌کنند.

ایل شاهسون

حوزه استقرار عشایر شمال غربی ایران شامل عشایر مستقر در استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، زنجان و بخشی از گیلان است که به دلیل کوهستانی بودن منطقه از تنوع آب و هوایی برخوردار است. جنگل‌های تنک، مراتع پهناور و سرسبز از ویژگی‌های این ناحیه است که سبب رونق زندگی عشایر در این منطقه شده ‌است. ییلاق شاهسون‌ها عمدتا در کوهپایه‌های سبلان و قشلاق آن‌ها  در دشت مغان و حاشیه رود قزل اوزن است.

گردشگری عشایری ابزاری مناسب برای احیای نواحی عشایری و توسعه گردشگری در یک منطقه است. عشایر و نوع زندگی آن‌ها، زبان، موسیقی، غذاهای محلی، پوشاک، ترانه، صنایع دستی، رقص و لباس‌های محلی به‌همراه آیین‌هایی مانند جشن‌های محلی و عروسی مواردی است که توجه بسیاری از گردشگران را به خود جلب کرده و گردشگری عشایری با زدن پلی از امروز به گذشته باعث زنده نگه داشتن زندگی ایلی می‌شود.