نقش هنر بر بوم سپید صلح

نعیم نوربخش

نمایشگاه هنرهای تجسمی با عنوان «جنگ و صلح» هشتم و نهم دی‌ماه امسال در موسسه صبا وابسته به فرهنگستان هنر ایران برگزار شد. در این رویداد بزرگ که برگزارکننده و کیوریتور آن هلیا سلمانی بود، حدود 150 اثر از بیش از یکصد هنرمند سراسر کشور به نمایش گذاشته شد و همین کافی بود تا نمایشگاه «جنگ و صلح» در فهرست بزرگترین نمایشگاه‌های سال ایران جای بگیرد. آنچه که در این نمایشگاه بیش از هر چیز به چشم می‌آمد کثرت و تنوع آثار در حوزه‌های مختلف هنرهای تجسمی از جمله نقاشی، تصویرسازی، خوشنویسی، عکس، مجسمه، کاشی معرق و نقاشیخط بود. همچنین نمایش آثار هنرمندان از نسل‌های مختلف با سبک‌های متفاوت همجوار با آثار اساتید بزرگ هنر ایران همچون قباد شیوا، بهزاد شیشه‌گران، نصرالله افجه‌ای، اکبر نیکان‌پور، آرمان استپانیان، نیلوفر قادری‌نژاد، آنه‌محمد تاتاری، صابر سلیمانی، عبدالرضا اتحاد و هلیا سلمانی در ورودی گالری آیینه از فضای پویای این نمایشگاه خبر می‌داد. محور غالب آثار آنچنان که در پوستر نمایشگاه هم نمود داشت بر دو کلیدواژه «جنگ» و «صلح» می‌گشت و اجرای دو پرفورمنس با همین موضوع در روز افتتاحیه بر جذابیت کیفی آن افزود. علیرضا قوجاری نقاش اهل اورمیه همزمان با اجرای گروه موسیقی سنتی خویش به خلق بداهه یک اثر هنری پرداخت و مریم برهانی خمامی نیز در تمام زمان نمایشگاه با بر دوش کشیدن قفسی از کبوتران سفید و پردادن آنها در انتهای کار به پیام‌آوران صلح این رویداد بدل شدند. ناگفته نماند برگزاری ورکشاپ و اهدای جایزه به برگزیدگان توسط موسسه والابوم و همراهی نیما نوربخش به عنوان مشاور هنری-رسانه‌ای از دیگر نکات این رویداد طی دو روز برگزاری آن بود.

هلیا سلمانی: جهان امروز آنقدر غرق در دشمنی‌ها و جنگ‌ها شده که دیگر صدا به صدا نمی‌رسد و برای جلب توجه افکار عمومی به صلح جهانی باید بلندتر از قبل فریاد بزنیم. همچنان‌که خاورمیانه دوست‌داشتنی ما هم از واژه سیاه جنگ در امان نمانده و حالا وظیفه هنرمندان است که در مذمت جنگ آنقدر بنویسند و نقش بزنند که حواس همه به پرچم سفید صلح جلب شود

 نمایشگاهی در راستای  اهداف صلح‌دوستانه هنر

در راهروهای گالری آیینه با برگزارکننده و کیوریتور این نمایشگاه دمی همراه می‌شوم تا گپی پیرامون آثار بزنیم. هلیا سلمانی که خود نقاش قابلی است درباره چرایی برگزاری چنین نمایشگاهی می‌گوید:« برای من به عنوان یک زن نقاش ایرانی، پرداختن به موضوع جنگ و صلح همواره یک دغدغه بوده و انگار در جانم ریشه کرده است» او می‌افزاید: « جهان امروز آنقدر غرق در دشمنی‌ها و جنگ‌ها شده که دیگر صدا به صدا نمی‌رسد و برای جلب توجه افکار عمومی به صلح جهانی باید بلندتر از قبل فریاد بزنیم. همچنان‌که خاورمیانه دوست داشتنی ما هم از واژه سیاه جنگ در امان نمانده و حالا وظیفه هنرمندان است که در مذمت جنگ آنقدر بنویسند و نقش بزنند که حواس همه به پرچم سفید صلح جلب شود» این مدرس دانشگاه و هنرستان در ادامه گفت:«من و دوستانم در گروه هلیا آرت گالری تصمیم گرفتیم در امتداد نمایشگاه‌های گذشته و در راستای اهداف صلح‌دوستانه هنر و ظرفیت‌های فرهنگی هنرمندان ایرانی این رویداد را در محل نمایشگاه تجسمی فجر برگزار کنیم تا با رسانه‌ای کردن این مهم شاید تلنگری هرچند کوچک بر ذهن‌های خفته باشیم.» سلمانی در پاسخ به اینکه چگونه از برخی شهرها و روستاهای دورافتاده هم آثار باکیفیتی در این نمایشگاه دیده می شود توضیح داد: «البته این نمایشگاه علاوه بر موضوع محوری خود، شامل بخش آزاد هم هست و هنرمندان بسیاری از سراسر کشور در آن شرکت داشتند که با وجود برخی مشقات در روند برگزاری، این حس اعتماد و همکاری شرکت‌کنندگان برای من مایه مباهات و افتخار بوده و حتما از انرژی پاک وجودشان نشات می‌گیرد». همینطور که حرف می‌زنیم به میانه‌های گالری می‌رسیم و یک چشم‌مان به همدیگر است و یک چشم‌مان به آثاری که بر دیوارها جا خوش کرده‌اند. سلمانی ناگهان می‌گوید: «همین تابلوها را ببین؛ کار محسن غلامی است. او مدرس دانشگاه در استان مرکزی است و برای خلق این آثار با سختی بسیار از سراسر ایران مشتی خاک به عنوان متریال جمع کرده تا در آثاری که با موضوع صلح به صورت نقش برجسته و سفالینه‌های رنگی کار می‌کند بتواند حس میهن‌دوستی و اتحاد اقوام و صلح درونی را به مخاطب ایرانی هدیه کند.» کمی آنسوتر می‌رود و با ذوق و شوق فراوان می‌گوید: «این تابلو، هنر مفهومی و اثر سمیرا کیمیاقلم است که برای مجموعه صلح با سوژه قوطی حلبی نقاشی کرده است. یا این یکی اثر الهام سعیدی است با تابلو «جنگ» و تکنیک اکریلیک و این دیگری مجسمه لعابی با موضوع صلح، اثر نجمه پیلان. تابلو طاهره احمدی‌پور با نام پرواز صلح هم این یکی است که تکنیکش نگارگری روی ورق مس با فشار دست بوده و این هم اثر بهداد نجفی، نقاش سبک آبستره است که لطف داشته و با چهار اثر در این نمایشگاه حضور دارد.» اینها را که می‌گوید در شلوغی نمایشگاه از هم جدا می‌شویم.

 هنر معاصر ایران به سمت  هنر نوگرا گرایش دارد

چهره آشنای دیگری می‌بینم و به سراغش می‌روم. این آشنا، صابر سلیمانی است. نقاش و مرمت‌کار آثار هنری که هم اهل فن هست و هم اهل نظر و از هنرستان تا مقطع کارشناسی ارشد در رشته هنر تحصیل کرده. او را که لابلای جمعیت در حال خوش‌و‌بش با دیگران است می‌یابم و گپی پیرامون نمایشگاه «جنگ و صلح» می‌زنیم. او می‌گوید:«این نمایشگاه روندی از هنرهای تجسمی هست که در سال های اخیر به صورت پروژه‌های کیوریتوریال توسط برخی هنرمندان انجام می‌پذیرد و اینان با اهتمام خود به صورت شخصی و با رویکرد و هدف مشخصی آثار را جمع‌آوری کرده و به نمایش می‌گذارند. البته بخش دولتی به‌خاطر کمبود بودجه به نوعی از این مسئولیت شانه خالی می کند و همین می‌شود که افراد باسلیقه و توانمندی همچون کیوریتور این نمایشگاه به صورت خودگردان اقدام به برگزاری نمایشگاه‌های گروهی اینچنینی می‌کنند». مدیر هنری موسسه صبا درباره ویژگی‌های این نمایشگاه عنوان کرد: «خوشبختانه در انتخاب و چیدمان آثار، دقت مناسبی لحاظ شد ضمن اینکه بخشی را هم به پیشکسوتان و اساتید هنرهای تجسمی کشورمان اختصاص دادند که هم احترام به بزرگان بود و هم موجب شد تا هنرمندان جوان این اساتید را در مسیر هنری خود الگو قرار دهند و انگیزه و پویایی بیشتری پیدا کنند» سلیمانی که خود نیز با یک اثر از مجموعه «صورتک‌های سنگواره» در این نمایشگاه حضور داشت پیرامون رویکرد کلی آثار به نمایش درآمده گفت: «عمده آثار خوب و درست انتخاب شده بودند و رویکردهای نوین و کارهای کلاسیک و مدرنی در این میان دیده می‌شود. قالب کارها نشان می دهد گرایش هنر معاصر ما به سمت هنر مدرن و نوگرا است. ضمن اینکه چینش آثار هم رویکرد کیوریتور و مدیر هنری مجموعه را می‌رساند که در این رویداد لحاظ به خوبی لحاظ شده است».

 صلح، یک آرزوی ضروری  اما دست نیافتنی

نـیـلـوفـر سمـائی از دیـگـر شرکت‌کنندگان در این نمایشگاه بود. او که یک اثر با تکنیک اکریلیک در این نمایشگاه داشته می‌گوید: «چقدر خوشحالم که هنرمندان سرزمینم با نوع بیان خاص خودشان می‌آیند و مخالفت‌ها، دردها و رنج‌های مربوط با جنگ را به تصویر می‌کشند. به اعتقاد من، هیج بیانی ملموس‌تر از هنر نمی‌تواند حقیقت این مهم را به انسان‌های سراسر جهان مخابره کند». کمی آنسوتر اثری از محسن ژکان با تکنیک اکریلیک روی بوم دیده می‌شود. او ضمن تقدیر از کیوریتور و برگزارکنندگان این نمایشگاه می‌گوید:« به نظر من، صلح ضروری‌ترین و دست‌نیافتنی ترین آرزوی انسان امروزی است و از این رو هر کدام از ما سهمی در رسیدن به صلح پایدار جهانی داریم که باید به سمت آن قدم برداریم». در سوی دیگر نمایشگاه ، چهار اثر از هانا آرام دیده می‌شود با عنوان «رویای صلح». او معتقد است: « به باور من، صلح واقعی هرگز وجود نداشته و نخواهد داشت و در دوردست‌ها تنها به تماشا نشسته است. مثل کودکی معصوم به دیوانگی انسان‌ها خیره شده و گویی از دنیا قطع امید کرده. اما شاید امیدوار است که او را به سوی خود بخوانند. کسی چه می‌داند شاید روزی او را صدا بزنند».