نگاهی به زندگی عبدالوهاب شهیدی که در انزوا گذشت؛
بزرگِ قدرنادیدة قبیله آواز
عبدالوهاب شهیدی، خواننده، نوازنده و مدرس آواز ایرانی، یکی از بزرگان عرصه موسیقی است.
به گزارش ایلنا، نگاهی به کارنامه بلندبالا و سابقه مدید عبدالوهاب شهیدی در عرصه هنر، گویای این است که او یکی از بزرگان بی‌بدیل موسیقی ایرانی و متعلق به نسلی است که برای ماندگاری و ارتقای موسیقی ایرانی زحمات بسیار کشید. عبدالوهاب شهیدی صرفا آوازخوان نبود؛ بلکه ضمن فعالیت در عرصه هنرهای نمایشی، شاعر و نوازنده عود نیز بود.
زنده‌یاد شهیدی آن زمان که اغلب عودنوازان این ساز ایرانی را با لحن عربی می‌نواختند آن را کاملا ایرانی می‌نواخت.
به گواه و گفته بسیاری از بزرگان و استادان، زنده‌یاد شهیدی علاوه بر آنکه خواننده‌ای کاربلد و نوازنده‌ای چیره‌دست بوده، انسانی وارسته با انبوهی از خصوصیات بارز اخلاقی بوده و همه این ویژگی‌ها از او هنرمند محبوب ساخته بود.
آغاز فراگیری موسیقی نزد اسماعیل مهرتاش و دیگران
زنده‌یاد شهیدی، زاده دهم مهرماه سال 1301 اهل میمه است و فراگیری موسیقی را با تشویق پدرش از کودکی آغاز کرده است. خودش در اینباره گفته است: «پدر هم از آن جا که موسیقی را خیلی خوب می‌دانست به من کمک می‌کرد و چند مثنوی را به من یاد داد که ای کاش نرفته بود و من از او بیشتر می‌آموختم. اما ۱۳ ساله بودم که ایشان درگذشت».
کودکی و نوجوانی استاد عبدالوهاب شهیدی با موسیقی گذشت و در همان سنین نوجوانی بود که با اسماعیل مهرتاش آشنا شد و نزد او به فراگیری موسیقی پرداخت. او در ابتدا آوازهای تاج اصفهانی و ادیب خوانساری را الگو قرار می‌داد اما این اسماعیل مهرتاش است که از او می‌خواهد رویه خود را تغییر دهد و هر آنچه را از قبل در ذهن دارد، پاک کند. اینگونه است که شهیدی سبک مختص به خودش را پیدا می‌کند و اتفاقا یکی از ویژگی‌های مهم او در عرصه موسیقی ایرانی همین صاحب سبک بودن است.
حضور در برنامه «گلها» و ثبت رکورد بیشترین اجرا
شهیدی هنرمندی یک بعدی نیست و در زمینه سرایش شعر و نوازندگی نیز تبحر داشته است. او در دهه سی یادگیری سنتور و عود را نیز نزد اسماعیل مهرتاش آغاز می‌کند و این اتفاق پس از مدتی فعالیت‌های او را جدی‌تر و گسترده‌تر می‌کند. تا اینکه در ادامه اواخر دهه سی (به سال 1339) همکاری خود را با رادیو و برنامه «گلها» آغاز می‌کند و از آن مقطع تا سال 1357 در برنامه‌های متعددی حضور می‌یابد و به مرور مشهور و مطرح می‌شود. در همین دوران است که شهیدی با همراهی هنرمندانی چون جلیل شهناز، فرامز پایور، علی‌اصغر بهاری، حسین تهرانی، رحمت‌الله بدیعی،حسن ناهید و محمد اسماعیلی در جشن هنر شیراز (یکی از رویدادهای مهم پیش از انقلاب اسلامی) حضور می‌یابد. آشنایی استاد شهیدی با بزرگانی که هم نسلش بودند باعث شد او فعالیت‌های هنری جدی‌تری را پیش گیرد.
موضوع مورد توجه اینکه با آنکه هنرمندان متعددی در برنامه «گلها» حضور می‌یافتند اما این عبدالوهاب شهیدی است که با اجرای 230 برنامه یکی از رکوردداران است. علاوه بر اینکه او رتبه سوم بیشترین برنامه موسیقی برنامه «گلها» را نیز در کارنامه دارد.
جایگاه آوازهای محلی در زندگی هنری شهیدی
بی‌شک عبدالوهاب شهیدی یکی از معدود خوانندگانی است که برای موسیقی ایرانی و مقوله آواز ارزش بسیار قائل بوده است. او طی دوران حیاتش چه آن زمان که در اوج بود و چه در مقطعی که خانه‌نشین بود و بعدها با بیماری دست و پنجه نرم کرد، هیچ‌گاه به اجرای تصانیف و آثار سطحی و تجاری تن نداد. اما آنچه بیش از هر چیز در زندگی هنری شهیدی مورد توجه است نگاه او به آوازهای محلی است. از آوازهای محلی او می‌توان به تصنیف زندگی (معروف به اون نگاه گرم تو) با تنظیم زنده‌یاد فرامرز پایور اشاره کرد که مربوط به آهنگی محلی بر روی شعری از هما میرافشار است و در دستگاه ماهور اجرا شده است.
عبدالوهاب شهیدی؛ نوازنده یا خواننده؟
همانطور که گفته شد عبدالوهاب شهیدی علاوه بر خوانندگی نوازنده چیره‌دست عود بوده است. کمتر خواننده‌ای را می‌توان سراغ داشت که علاوه بر آوازخوانی، نوازنده‌ای ماهر باشد. زنده‌یاد شهیدی که معتقد بود یک خواننده حتماً باید بر یک ساز موسیقی اشراف داشته باشد، عودنوازی معمولی نبود، بلکه بر اساس استعداد و هوش شگرف خویش مضراب تار را روی ساز عود پیاده کرد. این کار از آن جهت مهم است که ساز عود با وجود ایرانی بودن و قدمت بسیار در کشورهای عربی عمومیت یافت و همین اتفاق باعث شد نوازندگان ایرانی نیز در دوره ای که عود نسبت به حال کمتر مورد توجه بود آن را با لحن و لهجه عربی بنوازد.
موضوع قابل توجه اینکه زنده‌یاد شهیدی در اغلب آلبوم‌هایی که به عنوان خواننده حضور داشته گروه نوازندگان را با عود همراهی کرده است. البته این استاد موسیقی ایرانی آلبوم هایی هم دارد که به تک‌نوازی عود اختصاص دارند و شناخته شده‌ترین آنها آلبوم «راز عود» است.
حاشیه‌های سیاسی که او را بیش از 40 سال خانه‌نشین کرد
زنده‌یاد شهیدی با آنکه هرگز اهل حاشیه نبود، اما در ماه‌های ابتدایی سال 1357 در دادگاه انقلاب شهر اصفهان به اتهام ساواکی بودن به چهار ماه حبس مجکوم شد! و پس از این اتفاق زندگی او طور دیگری رقم خورد.
روزنامه اطلاعات در تاریخ 11 تیرماه سال 1358 درباره دادگاه و محاکمه شهیدی نوشت:
داداگاه انقلاب اسلامی اصفهان محاکمه عبدالوهاب شهیدی هنرمند سرشناس را پایان داد و به 4 ماه حبس تادیبی محکوم ساخت. بر اساس کیفرخواست صادره متهم به فعالیت مداوم در ساواک و جمع‌آوری اطلاعات و فروش زمین واگذاری دولت به ارتش بود. شهیدی ضمن دفاع، خود را هنرمندی مردمی نامید که هرگز مدیحه‌سرای کسی نبوده به جز مولای متقیان علی (ع). با توجه به رای دادگاه چون عبدالوهاب شهیدی این مدت را در زندان طی کرده بود آزاد شد.»
استاد شهیدی پس از رهایی از زندان مانند بسیار دیگری از هنرمندان فعال در سال‌های پیش از انقلاب ایران را ترک کرد، اما تفاوتش با دیگر مهاجران این بود که پس از چند سال به ایران بازگشت، اما دیگر در عرصه هنر فعالیت نکرد و خانه‌نشین شد. شهیدی در دهه های اخیر هم فعالیت حرفه‌ای نداشت و آن زمان که رادیو در دهه 80 برخی آثار او را پخش کرد روزنامه‌های کیهان و جمهوری اسلامی با این اتفاق مخالف کردند و اینگونه بود که او تا ساعات پایانی عمر بیش از 40 سال در انزوا و سکوت به سر برد.
واقعیت این است که اگر عبدالوهاب شهیدی دچار حاشیه و عزلت نمی‌شد حال آثار بیشتری از او به یادگار مانده بود و قاعدتا شاگردانی داشت تا راه او را ادامه دهند و مانند استاد در اعتلای هنر ایرانی بکوشند.
آثاری که از او به جا مانده است
اغلب آثار زنده‌یاد شهیدی در برنامه «گلها» تهیه و اجرا شده‌اند. البته او پیش از همکاری با برنامه «گلها» در رادیو ارتش نیز فعالیت‌ها و اجراهایی داشته و طی همکاری با گروه «پایور» و دیگر هنرمندان و گروه‌ها، کنسرتُهایی را در داخل و خارج کشور برگزار کرده است. اغلب آثار این خواننده و نوازنده ایرانی قبلا از رادیو پخش می‌شده‌اند و گاه در قالب نوار کاست در دسترس مخاطبان قرار گرفته‌اند. اما همه اینها دلیل بر کم کاری شهیدی نیست چراکه از او آلبوم هایی نیز به یادگار مانده است.
برخی از آثار قدیمی شهیدی که پیش از انقلاب روی صفحه منتشر شده بودند توسط انتشارات «سرنا صوت» فرصت انتشار دوباره یافتند. در سال 1383 نیز دو آلبوم از او با عناوین «آثار استاد روح الله خالقی» با صدای شهیدی و بنان و «به پاس نیم قرن فعالیت هنری استاد فرامرز پایور» با حضور شهیدی، محمدرضا شجریان و شهرام ناظری منتشر شده است.
«در مدح علی» با آهنگسازی و خوانندگی عبدالوهاب شهیدی، «دو بیتی‌های باباطاهر» با آهنگسازی، نوازندگی و خوانندگی عبدالوهاب شهیدی، «عود من خداحافظ» با نوازندگی و خوانندگی عبدالوهاب شهیدی، «گله دارم شتربانا» با نوازندگی و خوانندگی عبدالوهاب شهیدی، «نگاه گرم تو» با آهنگسازی فرامرز پایور و نوازندگی و خوانندگی عبدالوهاب شهیدی، تعدادی دیگر از آثار به جا مانده این استاد آواز و نوازندگی موسیقی ایرانی هستند. «بی تو به سر نمی‌شود» نیز آخرین آلبوم منتشر شده با نوازندگی و صدای زنده‌یاد شهیدی است که در سال 1393 منتشر شده است. البته باید یادآور شد که این مجموعه به آثاری اختصاص دارد که در گذشته تولید و ارائه شده‌اند. این اثر شامل 12 قطعه از آثار ماندگار موسیقی ایران است که حاصل نوازندگی چند تن از مشاهیر موسیقی ایران از جمله پرویز یاحقی، فرامرز پایور و جهانگیر ملک است
عبدالوهاب شهیدی، سحرگاه روز دوشنبه بیستم اردیبهشت‌ماه در 99 سالگی چهره در نقاب خاک کشید و چهارشنبه 22 اردیبهشت‌ماه با حضور خانواده و تعدادی از هنرمندان و دوستدارانش در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد. یادش گرامی.
دیدگاه تان را بنویسید