مدرس دانشگاه مطرح کرد:
پژوهش‌هایی که به پایه‌های قدرت سیاسی برمی‌خورند، متوقف می‌شوند
یک مدرس دانشگاه و از اصحاب نشر در حوزه علوم انسانی گفت: مسائل جدی اجتماعی ما به ندرت وارد پژوهش‌های دانشگاهی می‌شوند یا اصلا وارد نمی‌شوند، چون اگر بنا باشد به پاسخی که حاصل یک بررسی روشمند است، برسیم به احتمال زیاد به پایه‌های قدرت سیاسی برمی‌خورد و متوقف می‌شود.
علی اصغر سلطانی که در سال اخیر علاوه بر کلاس‌های دانشگاهی دوره‌هایی را برای اهالی علوم انسانی درباره پژوهش برگزار کرده است در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا افزود: در واقع فضای سیاسی حاکم بر دانشگاه‌ها و البته جامعه دنبال پژوهش‌هایی است که موید وضع موجود باشد و اگر جایی با سیاست‌های موجود زاویه پیدا کند؛ پژوهشگر و پژوهش با مشکلاتی مواجه می‌شود که طبیعتا بسیاری از پژوهشگران نمی‌خواهند چنین هزینه‌ای را بپردازند.
کیفیت پژوهش‌ها به‌شدت رو به افول است
وی که خود از منتقدان برخی از برنامه‌های پژوهشی است، ادامه داد: وضعیت پژوهش در ایران امروز به نظرم در بدترین حالت خود قرار دارد. مخصوصا در فضای دانشگاهی کیفیت پژوهش‌ها به‌شدت رو به افول است. یکی از دلایل این امر این است که پژوهش‌ها جهت‌مند و برنامه‌ریزی شده نیستند. غالب پژوهش‌های دانشگاهی به شکل رساله کارشناسی ارشد و دکتری است.
سلطانی تصریح کرد: حتی در یک گروه آموزشی شاید نشود دو پژوهش پیدا کرد که در راستای هم یا مکمل هم باشند. برای اینکه پژوهش‌ها به صورت کلان پروژه تعریف نشده‌اند بلکه به صورت مجزای از هم و پراکنده هستند و هر دانشجو با توجه به علاقه و توان خودش و امکاناتی که آن گروه آموزشی دارد از جهت اساتیدی که تسلط داشته باشند به آن حوزه خاص، موضوعی را انتخاب می‌کند و در اسرع وقت پژوهشی دم دستی انجام می‌دهد تا زودتر دفاع کند.
به گفته وی، هرچند به شکل صوری در پروپوزال یا (طرح پیشنهاده) یک مسئله‌ای تعریف و سوالاتی هم طراحی می‌شود اما غالبا این مسائل به مشکلات و مسائل مختلف حوزه فرهنگ و جامعه ایران بازنمی‌گردند.
این استاد دانشگاه با اشاره به موضوع «بازاری‌سازی دانشگاه‌ها» یادآور شد: در حال حاضر شاید مشکل اصلی ما تبدیل شدن دانشگاه‌ها به یک بنگاه تجاری است. البته در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته دانشگاه‌ها بعد تجاری نیز دارند و مثلا پروژه‌های پژوهشی صنعتی، فرهنگی و غیره را از مراکزی می‌گیرند و در ازای آن پول دریافت می‌کنند که این به خودی خود مشکلی نیست؛ اما در ایران دانشگاه‌ها دانشجویان را هدف قرار داده‌اند و به آن‌ها به صورت منبع تامین مالی نگاه می‌کنند. در واقع بازاری‌سازی دانشگاه‌های ایران در راستای فروش مدرک تحصیلی حرکت می‌کند که حتی آن هم کیفیت لازم را ندارد. قطعا چنین وضعی بر پژوهش تاثیر دارد و دانشجویی که هر ترم باید پول کلانی به دانشگاه بدهد نمی‌تواند وقت کافی را صرف پژوهش کند.
رعایت نکردن اخلاق علمی از تبعات بازاری‌سازی دانشگاه‌هاست
به گفته این پژوهشگر، وقتی نگاه به پژوهش کمی و عددی است از کیفیت خبری نخواهد بود از مسئله‌مندی و روش تحقیق درست خبری نخواهد بود و همه چیز شکل صوری به خود خواهد گرفت. رعایت نکردن اخلاق علمی هم شاید از پیامدهای دیگر بازاری‌سازی دانشگاه‌ها باشد. افزایش سرقت علمی از خودی و غیرخودی و ارجاع ندادن‌ها، خرید و فروش پایان نامه، خرید و فروش مقاله و دریافت هزینه‌های کلان غیرقانونی برای چاپ مقاله در مجلات علمی همگی ریشه در همین نگاه بازاری و کمی و عددی به علم و دانشگاه دارند که باعث و بانی آن سیاستگذاری‌های کلان دانشگاهی است.
سلطانی در ادامه یادآور شد: یک اثر پژوهشی درصورتی مطلوب به شمار می‌آید که به لحاظ نگارشی شاخص‌مند باشد؛ به این معنا که از یک پاراگراف تا کل اثر طبق قواعدی به صورت منظم چیده شده باشد.
همچنین به گفته او، اثر پژوهشی باید از یک منطق پژوهشی تبعیت کرده باشد یعنی موضوع، چارچوب نظری یا مفهومی و روش تحقیق و یافته‌های آن کاملا مشخص باشد.
نظام دانشگاهی ما دانشجو را تحلیل‌گر بار نمی‌آورد
این استاد دانشگاه با بیان اینکه نظام دانشگاهی ما طوری نیست که دانشجو را تحلیل‌گر بار بیاورد و تفکر انتقادی و تحلیلی به او بیاموزد؛ تصریح کرد: یک اثر پژوهشی باید از رویکردی تحلیلی و انتقادی بهره برده باشد. یعنی چه در نقد پیشینه مطالعات چه در بخش‌های دیگر پژوهش، پژوهشگر باید خود یک تحلیل‌گر منتقد باشد و روش صحیح تحلیل و نقد را بلد باشد تا در اثر خود آن را پیاده کند.
سلطانی درخصوص مقولة در غالب موارد مغفول‌ماندة «ارجاع‌دهی» در پژوهش‌ها نیز گفت: در غرب سنت ارجاع‌دهی قرن‌هاست رعایت می‌شود، اما در ایران هم سنت بسیار قوی‌ای وجود دارد. شما اگر به علوم حوزوی و اسلامی نگاه کنید می‌بینید که در آنجا سعی می‌کردند با عباراتی مثل قالَ فلانی حرف‌های خود را مستند کنند. اما اینکه چرا برخی از متفکران امروز ما خود را خلائی فرض می‌کنند که انگار دیگرانی اصلا وجود ندارند، به مسائل فرهنگی و اجتماعی و شاید تفکرات ایدئولوژیک خود آن افراد بازمی‌گردد.
دیدگاه تان را بنویسید