سال خطیر سینما و جشنواره

علیرضا بخشی‌استوار

آنگونه که پیدا است سی و نهمین جشنواره فیلم فجر بهمن ماه ۱۳۹۹ همزمان با چهل و دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران به دبیری سید محمدمهدی طباطبایی‌نژاد برگزار خواهد شد. وی پیشتر درباره چگونگی برگزاری جشنواره در دوران همه‌گیری ویروس کرونا به رسانه‌ها گفته بود: «تا الان قرار ما بر این است که جشنواره فیلم فجر به شکل محدود و کاملاً رعایت شده با حداکثر پروتکل‌های بهداشتی برگزار شود. البته منظور از محدود این نیست که حجم جشنواره کوچک شود بلکه برپایی آن را با همان رعایت پروتکل‌ها و 50 درصد ظرفیت سالن‌ها مدنظر داریم».

اما از یک سو بسیاری از فیلمسازان معتقدند برگزاری جشنواره فجر در شرایط گسترش ویروس کرونا کار درستی نیست. به همان نسبت از سوی دیگر بسیاری از فعالان عرصه سینما بر این اعتقادند که برگزاری جشنواره فجر مثل یک یادآوری، لااقل احساس این که جشنواره هنوز زنده است را در مخاطبانش به وجود می‌آورد. اما سوال کلیدی اینجا است جشنواره‌ای که مردمی است و اساساً در قالب یک جشن عمومی برگزار می‌شود، بی‌حضور تماشاگران در سالن‌های سینما و بدون اکران فیلم‌ها برای مخاطبانش چه حال و هوایی دارد؟ و اساساً باید پرسید آیا این برگزاری امکان‌پذیر است؟ فارغ از این که مدیریت جشنواره فیلم فجر و به قولی دبیری آن به عهده چه کسی است و چه سیاست‌هایی را در پیش می‌گیرد، امسال را باید سال خطیر برای جشنواره دانست.

اکنون دوراهی‌های بسیاری برای برگزارکنندگان این رویداد به وجود آمده است و انتخاب دقیق و حساب‌شده در این میان کار ریسک‌پذیر و بسیار دشواری است؛ چراکه در نهایت پیکان انتقادها و شکایت‌ها به سوی افرادی است که تضمین کرده‌اند در چنین شرایطی پر تب و تاب، هم‌چنان همچون گذشته پرچم مهم‌ترین رُخداد سینمای ایران

را بالا نگه‌دارند.

آنچه پیدا است تجربه‌های موفق برگزاری چند فستیوال مهم سینمایی در جهان مانند «ونیز» و «توکیو» در تابستان گذشته، مدیران سینمایی ما را به این باور رساند که با ایجاد یک مُدل و سازوکار بومی صحیح برای حفظ سلامت مردم و هنرمندان می‌توانند اقدام به برگزاری جشنواره سینمایی فجر کنند. برگزاری «جشنواره فیلم کودک و نوجوان»، برگزاری «جشنواره فیلم کوتاه تهران» و همچنین «سینماحقیقت» هر کدام به نوعی فهم دقیق‌تری را برای مدیران سینمایی کشور به وجود آوردند تا برگزاری جشنواره ممکن شود. اما یک تفاوت عمده میان جشنواره فیلم فجر و جشنواره‌هایی است که نام آن‌ها پیشتر ذکر شد. جشنواره فجر در کنار این جشنواره‌‍‌های تخصصی، وجهی عمومی‌ و مردمی‌تر دارد و به لحاظ جنس آثاری که در آن ارائه می‌شود هم بر این وجوه خود صحه می‌گذارد.

تجربه‌های موفق برگزاری چند فستیوال مهم سینمایی در جهان مانند «ونیز» و «توکیو» در تابستان گذشته، مدیران سینمایی ما را به این باور رساند که با ایجاد یک مُدل و سازو...کار بومی صحیح برای حفظ سلامت مردم و هنرمندان می‌توانند اقدام به برگزاری جشنواره سینمایی فجر کنند

حیات این جشنواره به حضور مردم گره خورده است؛ چراکه سرنوشت این فیلم‌ها به اکران‌هایی است که سال بعد از جشنواره و در ایام معمول سال اتفاق می‌افتد. در واقع جشنواره فجر برای بسیاری از مخاطبان نمایان می‌کند که در سال پیش‌رو چه فیلم‌هایی را خواهند دید و از همین دریچه فیلم‌سازان و بازیگران و ذائقه‌های جدیدی به خانواده سینمای ایران معرفی می‌شود. حال اگر فرض کنیم این تماشاگران از میان برداشته شوند آیا باز هم برگزاری چنین جشنواره‌ای ضروری است؟

از آخرین اخبار جشنواره فیلم فجر چنان برمی‌آید که امسال آثار تنها برای داوران جشنواره اکران شده و مورد داوری قرار خواهد گرفت و در این میان فیلم‌های برگزیده و برگزیدگان جایزه‌ها در بخش‌های مختلف دریافت جوایز در قالب یک نشست به عموم مردم اطلاع داده خواهد شد؛ اما از این دریچه که نگاه کنیم این شیوه برگزاری، عملاً هیچ فرقی با عدم برگزاری جشنواره ندارد. تنها مسئله اینجاست که تهیه‌کنندگان و فیلم‌سازانی هستند که آثاری را خلق کرده‌اند و برای این که فیلم‌شان در جدول‌های اکران سال بعد یا سال‌های بعد جا داشته باشد، آثارشان را ارائه کرده‌اند و این اتفاق تنها می‌تواند از این دوران خبرسازی‌های محدودی را به وجود بیاورد و البته اگر تمایلی باشد به سمت شبکه‌ها و بسترهای پخش آنلاین راه پیدا کند که لااقل در عبور پرسرعت زمان تبدیل به فیلمی تاریخ گذشته نشود. اتفاقی که برای بسیاری از فیلم‌های دوره قبل جشنواره هم افتاد و وضعیت آن فیلم‌ها هم برای اکران تا هنوز نامشخص است.

با این تفاسیر و با توجه به خلأهای بنیادینی که در فضای کلی جامعه تحت‌تاثیر بیماری کرونا قرار دارد، تنها می‌توان به این نتیجه رسید که برگزاری سی‌و‌نهمین جشنواره فیلم فجر و عدم برگزاری آن تاثیر چشمگیری ندارد. اما بد نیست برای حفظ روند ممتد برگزاری چنین جشنواره‌ای، امسال فجر سی‌و‌نهم هم برگزار شود. با این نگرش که جشنواره سی‌و‌نهم حکم پر کردن آرشیوها را دارد و قطعاً مانند سال‌های قبل نمی‌تواند پدیده‌ای جریان‌ساز باشد.