از جنگل ابر تا زیستگاه توران

پگاه دهدار ،  راهنمای گردشگری 

استان سمنان به دلیل قرار گرفتن در مرز بین استان‌های سرسبز شمالی و استان‌های کویری مرکزی، جغرافیای منحصربه‌فردی دارد و تنها با طی مسیری کمتر از ۲۰کیلومتر، از کویر به کوه و جنگل می‌رسید و بالعکس. علاوه بر جاذبه‌های طبیعی و تاریخی، این استان از لحاظ علمی و سیاسی نیز حرف برای گفتن زیاد دارد. سمنان از آغاز سال‌های دهه‌ پنجاه خورشیدی تا امروز مرکز فضایی ایران بوده است و دو پایگاه مهم صنایع هوافضای ایران در این استان قرار دارد. این استان خطه رئیس‌جمهورخیزی. استان سمنان در مسیر جاده‌ای مسافرانی قرار دارد که از تهران و استان‌های شرقی به خراسان می‌روند. فرودگاه شهر سمنان و ایستگاه راه‌آهن در شهرهای سمنان، گرمسار، دامغان و شاهرود نیز سفر ریلی را به این استان پهناور  میسر می‌کند. هتل و اقامتگاه هم در این استان کم نیست و هتل ۵ستاره گوتکه مال با داشتن پارک آبی، استخر و امکانات کامل رفاهی بهترین هتل این استان است.

شهر سمنان

مرکز استان سمنان، شهر سمنان است. این شهر جاذبه‌های گردشگری و طبیعی بسیاری دارد. سمنان شهری کویری است اما کوچه‌باغ‌های طبیعی که در مرکز شهر قرار دارند، از جاذبه‌های خیره‌کننده این شهر کویری و زیبا هستند. درست در قلب شهر و در میان باغ‌های انجیر و توت و انار و... کوچه‌باغ‌هایی با دیوارهای کاهگلی و نهرهای جاری آب، این منطقه از شهر را به نگینی درخشان در قلب کویر تبدیل می‌کند.

خانه‌های تاریخی

یکی از جاذبه‌های دیدنی شهر سمنان خانه‌های قدیمی آن است که بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارند. با رونق تجارت در سمنان به ویژه در دوران قاجار در این شهر محله‌های جدیدی شکل گرفتند که افراد ثروتمند در آن‌ها خانه‌هایی زیبا و دیدنی ساختند. در حال حاضر این خانه‌ها به مجموعه‌ای از خانه های تاریخی شهر بدل شده‌اند.

خانه تدین: این بنای تاریخی متعلق به یکی از تجار بنام دوران قاجاریه بوده است و در خیابان طالقانی سمنان نزدیک بازار این شهر قرار دارد و امروزه محل اداره میراث فرهنگی سمنان است. این بنا سه بخش اصلی دارد که هرکدام نیز در ورودی مخصوص خود را دارند: اندرونی که محل زندگی اهل خانه بوده، بیرونی که مختص پذیرایی مهمانان بوده و جانبی که محل اقامت و کار خدمه خانه بوده است. این عمارت زیبا دارای حوضخانه، تالارهای زمستان‌نشین و تابستان‌نشین، مطبخ مرکزی، اصطبل، حیاط مرکزی و گود باغچه است و بادگیر بلند تالار تابستان‌نشین از ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن است...

خانه طاهریان: این بنا نیز مربوط به دوران قاجار است و در محله اسفنجان سمنان قرار دارد. این عمارت محل زندگی خان محله اسفنجان سمنان بوده که آب شرب محله را نیز تامین می‌کرده است. محله اسفنجان با مرکزیت تکیه پهنه، با قدمت بیش از سه هزار سال، بناهایی چون مسجد امام، مسجد جامع، بازار، حمام پهنه و تکیه پهنه را در خود جای داده است.

تیمچه پهنه: یکی از بناهای زیبا و تاریخی در استان سمنان و متعلق به دوره قاجاریه است. تیمچه پهنه دارای سه طبقه است که امروزه نیز همچنان کاربری تجاری دارد و برای خرید نیز مناسب است. تیمچه پهنه در جوار مسجد امام و تکیه پهنه سمنان قرار دارد. در طبقه همکف آن حوضچه زیبایی نیز قرار دارد.

گرمابه پهنه: از بناهای تاریخی سمنان است که پس از مرمت و بازسازی امروزه به صورت موزه فعالیت می‌کند. این بنا در سال ۸۵۶ هجری قمری در دوران تیموری ساخته و در سال ۱۳۷۶ بازسازی و مرمت شده و کاربری موزه پیدا کرده است. گرمابه پهنه در بخش مرکزی شهر سمنان و در کنار مجموعه مسجد جامع، مسجد امام، تیمچه پهنه و راسته بازار قرار دارد.

دروازه ارگ: این ارگ تزئینات آجرکاری و کاشی‌کاری زیبایی دارد و در میدان ارگ سمنان واقع شده است. بنای دروازه ارگ سمنان در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شده و در آن زمان ارگ دولتی و مقر حکومتی سمنان بوده است.

پارک سیمرغ: این پارک محل خوبی برای تفریح، پیک‌نیک و استراحت خانوادگی است، با مساحت ۸۰هکتار در ورودی غربی سمنان قرار دارد. شهربازی، پیست کارتینگ، استخر، قایق‌سواری، آلاچیق و سوییت‌های اقامتی از امکانات پارک است و سوییت های پارک سیمرغ سمنان در نوروز۸۸ حائز رتبه برتر کشوری لوح تقدیر اقامتگاهی گرفته‌اند. چادرزدن مسافران نیز در این پارک بلامانع است. بعد از دیدن جاذبه‌های تاریخی و شهری از شهر بیرون بزنید و سراغ جاذبه‌های منحصربه‌فرد طبیعی آن بروید. بیشتر روستاها و شهرستان‌های اطراف این شهر چیزی برای ارائه دارند. از آسمان پرستاره کویر تا ییلاقات خنک و خوش‌آب‌وهوا را در اطراف سمنان پیدا می‌کنید که هم ماجراجوها را راضی می‌کند و هم مسافرانی را که فقط می‌خواهند چندساعتی در آرامش طبیعت خستگی در کنند.

آهوان: از سمنان که بیرون بزنید، در ۳۰ کیلومتری سمنان و ۷۸کیلومتری غرب دامغان به گردنه آهوان می‌رسید. اطراف این گردنه چند روستای کوه‌پایه‌ای قرار دارد که به آن‌ها کلاته می‌گویند. باغ‌ها، کشتزاراها و استخرهای آبیاری کلاته تماشایی است. دو کاروانسرای «رباط سنگی انوشیروانی» و «کاروانسرای شاه‌عباسی» از دیدنی‌های تاریخی این منطقه‌اند

کویر کوه سرخ و تندیس طبیعی همای سعادت: در جنوب غربی استان سمنان منطقه‌ای وجود دارد که تا چشم کار می‌کند خاک رس زمین را فرا گرفته و به همین دلیل به آن منطقه کوه سرخ می‌گویند. این منطقه به لحاظ گونا‌گونی دوره‌های زمین‌شناسی نیز در ایران بی‌نظیر است. در بستر این کویر رودخانه شوراب جریان دارد. در کناره‌های رودخانه لایه ضخیمی از نمک، سطحی صاف و صیقلی و سفید رنگ ایجاد کرده که بسیار نرم است. از رودخانه شوراب به بعد دیگر امکان خودروسواری وجود ندارد و پیاده روی در کویر ازا ین نقطه آغاز می‌شود. کوه سرخ در جنوب این کویر قرار دارد. صخره‌ای در این کوه به شکل یک عقاب در آمده است و اگر از بالا به آن نگاه کنید، به شکل عقابی است که بال‌های خود را به صورت نیمه‌باز کرده است. این صخره بر اثر فرسایش باد به این شکل درآمده و هیچ دخالت انسانی در پیدایش شکل آن صورت نگرفته است.

آبگرم: اگر اهل آبگرم باشید در ۲۱ کیلومتری شمال غرب سمنان و ۱۸ کیلومتری غرب شهرستان مهدیشهر چشمه آبگرمی وجود دارد که اهالی منطقه و مسافران برای استفاده درمانی و استراحت به این منطقه کوهستانی و دنج می‌آیند. چند استخر کم‌عمق در این منطقه و در محل آبگرم‌ها ساخته شده و نوع آب آن گوگردی است.

جنگل رودبارک: رودبارک در ۸۰ کیلومتری شمال شرق سمنان در مسیر راه شهمیرزاد به فولادمحله در شهرستان مهدیشهر و دامنه جنوبی سلسله‌جبال البرز واقع شده است. این منطقه بخشی از منطقه حفاظت شده پرور است و به دلیل آب‌وهوای خنک به‌ویژه در تابستان گردشگران زیادی را جذب می‌کند.

شهمیرزاد: شهمیرزاد در شمال سمنان به خاطر جاذبه های فراوان طبیعی در تابستان و زمستان پذیرای گردشگران است. آب‌وهوای معتدل،  طبیعت سبز در کنار کوهستان و بناهای تاریخی مانند شیرقلعه، قلعه شیخی و دژوهل شهمیرزاد را به جاذبه گردشگری مهمی در استان سمنان تبدیل کرده است. بزرگ‌ترین باغ گردوی جهان با وسعت ۷۰۰ هکتار در شهمیرزاد قرار دارد و برخی از محصولات این منطقه مانند گردو و آلوی آن شهرت بین‌المللی دارند.

گرمسار

در مسیر تهران به مشهد، شهرستان گرمسار در ورودی استان سمنان و قبل از شهر سمنان قرار دارد. گرمسار ملقب به خورشید تابان و آغاز محدوده حفاظت‌شده زیستگاه یوزپلنگ ایرانی است. از جاذبه‌های تاریخیِ مهم استان سمنان  جاده سنگفرش گرمسار است که متعلق به دوران جاده ابریشم است.

پارک ملی کویر: منطقه سیاه‌کوه و پارک ملی کویر از قدیمی‌ترین مناطق تحت حفاظت در ایران است که در جنوب گرمسار و حد فاصل کویر مرکزی ایران و دریاچه نمک واقع شده است. جاده سنگفرش یکی از شگفت‌انگیزترین آثار تاریخی این منطقه است. در گذشته این جاده امکان عبور کاروان‌ها را از میان اراضی باتلاقی و شوره‌زارهای حاشیه دشت کویر فراهم می‌کرده است. بنای مشهور قصر بهرام یا کاروانسرای شاه‌عباسی، کاروانسرای عین الرشی، آبراه سنگی سیه‌کوه، بقایای ساختمان حرمسرا، کاروانسراهای سفیدآب و آب‌انبارقیلوقه از دیگر جاذبه‌های تاریخی این منطقه‌اند. بنه کوه، رامه، بهورد و روستای قالیباف از جمله مناطقی در گرمسار هستند که جلوه‌های چشم‌نواز و خیره‌کننده‌ای از مناظر طبیعی و تنوع حیات وحش دارند و بعضی‌شان جزو شکارممنوع هستند.

شاهرود

شاهرود از شهرهای زیبای استان سمنان است که در حد فاصل دو منطقه جغرافیایی و آب‌وهوایی قرار دارد؛ آب‌وهوای مرطوب و پرباران در شمال، و منطقه خشک کویری در جنوب. در شمال این شهر جاده توسکستان از شمال این شهر به گرگان می‌رسد که جاده‌ای کوهستانی و سرسبز و زیباست.

بسطام: شهر بسطام دومین شهر نمونه گردشگری استان سمنان است که ۶ کیلومتر با شاهرود فاصله دارد. مهمترین جاذبه بسطام زادگاه و آرامگاه دو عارف بزرگ، بایزید بسطامی و آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی است که هر سال گردشگرانی از سراسر ایران و کشورهای مسلمان همسایه مانند پاکستان و کشورهای آسیای میانه را به این شهر تاریخی مذهبی می‌کشاند.

جنگل ابر: جنگل معروف ابر در ۴۵ کیلومتری شمال شرق شاهرود از جنگل‌های بکر و زیبای استان سمنان است. جنگل ابر از جنگل‌های هیرکانی کشور است و دلیل نام‌گذاری آن این است که فضای آن را پوششی از ابر فرا می گیرد. خنک بودن در فصل گرما، وجود چشمه‌‌های فراوان و پوشش جنگلی متنوع از ویژگی‌های این جنگل است.جنگل اولنگ، جنگل دشت شاد، جنگل و آبشار نام نیک از دیگر جنگل‌های این منطقه‌اند.

زیستگاه توران: مجموعه توران بعد از پناهگاه حیات وحش نایبندان، دومین منطقه بزرگ حفاظت‌شده سازمان محیط زیست کشور است. زیستگاه توران از پارک ملی، پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت‌شده تشکیل شده است. این منطقه در قسمت جنوبی جاده تهران‌-مشهد و در شمال شرقی دشت کویر قرار دارد و تنوع بالای گونه‌های گیاهی و جانوری این منطقه  و کم‌نظیر است. برخی از نادرترین گونه‌ها مانند یوزپلنگ آسیایی، گورخر ایرانی و پرندگانی همچون زاغ بور و هوبره درا ین منطقه زندگی می‌کنند.

مُجن و آبشار تنگه داستان: شهر مجن در غرب شاهرود و در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد. تنگه معروف داستان در فاصله ۱۰کیلومتری مجن از جاذبه‌های طبیعی شهرستان شاهرود است. مجن در شیب دامنه البرز معماری شبیه ماسوله دارد و بام هر خانه حیاط خانه‌ای دیگر است. مجن را نگین سرخ نیز می‌نامند زیرا خاک زمین و ارتفاعات آن سرخ‌رنگ است. زنان مجنی همه‌ساله طبق رسمی قدیمی با دوغابی از گِل قرمز نمای خانه‌های کاه‌گلی‌شان را رنگ می‌کنند.

دشت آفتابگردان و شقایق‌های کالپوش:  دشت آفتابگردان و شقایق در منطقه کالپوش از جاذبه‌های طبیعی شاهرود است که از بیستم اردیبهشت تا پایان خرداد گل‌های شقایق جلوه زیبایی به آن می‌بخشد و گردشگران زیادی را جذب می‌کند. همه‌ساله جشنواره دشت شقایق و کشتی محلی در منطقه کالپوش برپا می‌شود. در ماه‌های مرداد و شهریور نیز گل‌های آفتابگردان به گل می‌نشینند و زیبایی این منطقه را دوچندان می‌کنند.

دامغان

دامغان شهری کهن است که قدمت آن به دوران تمدن پارت می‌رسد و روزگاری پایتخت اشکانیان بوده است. این شهرکه در گذشته به آن صد دروازه می‌گفتند، جاذبه‌‎های گردشگری زیادی دارد که برخی از آن‌ها مرور می‌کنیم.

مسجد تاریخانه: تاریخانه به معنای خدایخانه یا خانه خدا است. این مسجد که در فهرست آثار ملی ثبت شده، قبل از حمله اعراب آتشکده بوده و در قرن دوم هجری به مسجد تبدیل شده است. این مسجد نمونه زیبا و کاملی از مساجد قرن‌های اولیه اسلام است و سبک معماری منحصربه‌فردی دارد.

سد شهید شاهچراغی: یک منطقه عالی برای تفریح و استراحت در طبیعت است. سد شهید شاهچراغی از مناطق نمونه گردشگری استان و در ۱۲ کیلومتری دامغان، و در مسیر چشمه‌علی قرار دارد.

چشمه علی: در سی کیلومتری شمال دامغان بین روستاهای آستانه و کلاته رودبار، باغ و عمارتی زیبا به نام چشمه‌علی قرار دارد که در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است. عمارتی زیبا و باشکوه در میان رودخانه قرار گرفته و درختان بید و صنوبر، درختان میوه، گیاهان دارویی و ارتفاعات کوهستانی آن را در بر گرفته‌اند.

روستای تاریخی رشم که از روستاهای تاریخی و کویری ایران است، برج پیر علمدار که یکی از چشمگیر‌ترین نمونه‌های معماری آرامگاهی است، تپه حصار که یکی از مهم‌ترین محوطه‌های باستانی فلات ایران است،‌ دریاچه نمک حاج علیقلی، آتشکده دروار، گنبد زنگوله، کاروانسرای قوشه، پیر خوشتر و تنگه زندان از دیدنی‌های دیگر دامغان هستند که اگر فرصتتان کمی بیشتر باشد می‌توانید از آن‌ها دیدن کنید.

غذا

غذاهای هر منطقه متاثر از آب‌وهوا، کشاورزی و سبک زندگی آن منطقه هستند و سمنان هم ازا ین قاعده مستثنی نیست. مردمان مناطق کویری از انواع آش، انواع نان‌، گوشت قرمز و غذاهای پرادویه و انرژی لذت می‌برند. اهالی استان سمنان علاوه بر این ترکیب غذایی، برنج نیز زیاد استفاده می‌کنند. شوری و ترشی هم حاضران همیشه سفره مردم این استان هستند. همچنین فرقی نمی‌کند مهمان اهالی استان باشید یا در رستوران غذا بخورید، ترشی یا بورانیِ متکا همیشه کنار غذا سرو می‌شود! البته متکا نوعی گیاه بومی ‌منطقه سمنان است که در تابستان و بهار رشد می‌کند.

معروف‌ترین غذای سمنان سبزی‌پلو است اما با آن ترکیب سبزی‌پلو با ماهی که می‌شناسیم تفاوت زیادی دارد. در این غذا شاید به جرات بتوانم بگویم حداقل ۱۰ نوع سبزی و صیفی‌جات ریخته می‌شود و حتی بادمجان، سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی هم در آن می‌ریزند. تاک‌پلو شاهرود، مانی‌پلو دامغان، ته‌چین گرمسار، خلال‌پلو و خورشت هویج و پسته از غذاهای لذیذ دیگر این استان هستند. نان پیچو، نان فطیر، نان سلم، نان روغنی، نان سرقلیفی، دادچه، نان ماستی و بخسمات از انواع نان‌های گوناگون این استان هستند. یخنی، جوش بره و کله‌جوش نیز از آش‌های محلی استان سمنان هستند.