تاثیر مخرب آلاینده‌ها بر شاهرگ حیاتی شاهرود
شاهوار در خطر نابودی است
پنج سال است که شاهوار در زیر سایه سکوت سنگین مسئولین منطقه و محیطزیست در حال تخریب می‌باشد و تمامی تلاش دوستداران محیطزیست برای توقف این فاجعه زیست محیطی هنوز به جایی نرسیده است. درواقع انفجار و تخریب شاهوار برای استخراج بوکسیت به منظور تولید آلومینا در کارخانه جاجرم، آنهم با قیمتی بالاتر از قیمت تمام شده محصول از نرخ عرضه‌کنندگان جهانی، نه تنها منطقه وسیعی را به لحاظ زیستی کاملا نابود کرده، بلکه عوارض و عواقب آن از جمله سیل، تخریب و آلوده شدن ذخایر آب زیر‌‌زمینی شاهرود و بسطام، تهدیدی جدی برای حیات طبیعی منطقه محسوب شده است.
بررسی تأثیرات مخرب آلاینده‌ها بر محیطزیست موضوعی است که در سطح استان سمنان همیشه به آن نگاه ویژه‌ای شده است؛ موضوعی که از جنبه‌های مختلف باید به آن پرداخت؛ هرچند این روزها گویا با نامهربانی‌هایی که گرفتار محیطزیست استان شده، کمتر توان و مجالی برای بیان یافت می‌شود.
آلایندگی در برابر محیطزیست سال‌های سال است قد برافراشته تا جایی که به‌نوعی مچ‌اندازی بین آلایندگی‌های مختلف با منشأ انسانی مانند دست‌کاری در طبیعت برای ایجاد معادن، آلودگی خاک و منابع آبی و همچنین دیگر سمت معادله یعنی مقوله قدرتمند معادن و اشتغال‌زایی با پشتیبانی مسئولان دولتی و سرمایه‌گذاران و سرمایه‌های کلانشان بدل شده است.
نمونه بارز آن در حال حاضر در شاهوار دیده می‌شود که اثبات وجود آلایندگی‌ها و تخریب محیطزیست در این کانون آب‌ساز و حیات‌بخش از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی امیدی هرچند کوچک در دل‌های دوستداران طبیعت در شاهرود و کشور ایجاد کرد، بطوریکه وقتی گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تخریب و آلایندگی معدن بوکسیت شاهوار را اثبات کرد کمتر کسی فکر می‌کرد هنوز این معدن بعد از ماه‌ها به فعالیت ادامه بدهد. اما ده‌ها روز از آن گزارش می‌گذرد و هنوز این معدن در حال ادامه تخریب‌ها است.
تأثیرات مخرب معدن‌کاری و صنایع آلاینده بر منابع طبیعی
امیرحسین ولیان در گفت‌وگو با خبر‌گزاری مهر درباره تأثیرات مخرب معدن‌کاری و صنایع آلاینده بر زندگی و منابع طبیعی اظهار داشت: صنایع آلاینده، طیف وسیعی از صنایع را شامل می‌شود؛ تقریبا می‌توان گفت کمتر صنعتی وجود دارد که آلاینده نباشد؛ مگر در کشورهای توسعه‌یافته که در حال دستیابی به صنعت سبز هستند. در هر چه کشوری ازلحاظ اقتصادی ضعیف‌تر باشد، صنایع آن آلاینده‌تر هستند. به‌طورکلی می‌توان گفت قطعا آلایندگی بر زندگی انسان‌ها و محیطزیست تأثیرات منفی دارد.
کنشگر محیطزیست و دبیر انجمن دیدبان طبیعت در ادامه افزود: یکی از تأثیرات آشکار ناشی از آلایندگی، پدیده گرمایش زمین است. در صورت ادامه همین مسیر توسط صنایع، تعادل حیاتی زمین بر هم خواهد خورد. بدون شک این شرایط خسارات سنگینی را برای انسان‌ها بدنبال خواهد داشت.
حفاری معادن؛ نابودی طبیعت
ولیان در پاسخ به این پرسش که پس از کار بر روی معادن، طبیعت آیا می‌تواند به شکل اصلی خود بازگردد، گفت: واقعیت آن است که بعد از دستکاری‌های انسان، طبیعت هیچ‌گاه نمی‌تواند به شکل اصلی خویش بازگردد؛ در یک مثال پزشکی می‌توان این‌طور توضیح داد که اگر فردی زیر تیغ جراحی برود، پس از انجام جراحی و بخیه زدن پوست و حتی جراحی پلاستیک، بازهم ظاهر محل جراحی‌شده هیچ‌گاه مانند حالت اصلی خود نخواهد شد و بیمار یادگاری‌هایی از جراحی را بر بدن خود نگه خواهد داشت. درباره معدن نیز به همین شکل است. پس از انجام حفاری و معدن کاری در بهترین حالت هم شرایط محیطی به شکل اولیه خود بازنخواهد گشت.
وی افزود: معدن‌کار طبق قانون وظیفه دارد پس از معدن کاری تمام تلاش خود را برای بازگرداندن شرایط محیطی به حالت اولیه، به کار گیرد. برای مثال در کانادا که از پوشش گیاهی فراوانی برخوردار است، برای حفاری به‌منظور ساخت معادن نفت شِل، پوشش گیاهی در محدوده معدن را با استفاده از دستگاه حمل درخت به‌طور کامل به منطقه‌ای دیگر انتقال داده و پس از اتمام حفاری و معدن کاری، پوشش گیاهی را به محل اصلی خود باز می‌گردانند. اگر دقت شود مشاهده خواهید کرد، کشوری مانند کانادا با این پوشش گیاهی گسترده، بازهم حاضر به از دست دادن یک درخت نیست ولی در کشور ما که میانگین فضای سبز آن‌یک سوم میانگین جهانی است، متأسفانه آن‌گونه که باید، درخت‌ها و فضای سبز حفظ نمی‌شود.
حداقل کار ممکن این است که بعد از معدن کاری، وضعیت آشفته زمین پس از حفاری به حالت اولیه خود بازگردانده شود تا طبیعت بتواند دست به بازسازی بزند؛ اما حتی همین کار هم انجام نمی‌شود. در این میان ایراد اصلی به وزارت صنعت و معدن وارد است
حداقل کار ممکن این است که با استفاده از همان دستگاه‌های معدن کاری، وضعیت آشفته زمین را پس از حفاری به حالت اولیه خود بازگردانده و اجازه داد طبیعت خود دست به بازسازی بزند؛ اما حتی همین کار هم در کشور ما انجام نمی‌شود. در این میان ایراد اصلی به وزارت صنعت و معدن وارد است که به‌عنوان نهاد ناظر موظف است معدن کاران را ملزم به حفاظت از محیطزیست کند، اما چنین کاری صورت نمی‌گیرد. درواقع این وزارتخانه متهم ردیف اول این قانون‌شکنی است.
اشتغال‌زایی یا محیطزیست؟
کنشگر محیطزیست و دبیر انجمن دیدبان طبیعت در پاسخ به اینکه در مسئله معدن‌کاری اشتغال‌زایی در اولویت است یا محیطزیست افزود: این موضوع بستگی به شناخت و آگاهی مردم دارد. هرچه سطح آگاهی پایین‌تر باشد، میزان توجه به پیامدهای زیست‌محیطی کمتر است. اما نکته اصلی وجود پدیده‌ای است به نام توسعه پایدار و توسعه ناپایدار. در توسعه پایدار، حرکت به سمت توسعه آغاز می‌شود اما با الگو و روشی که منجر به خراب شدن آینده فرزندان ما و پل‌های پشت سرمان نشود.
وی در ادامه خاطر‌نشان کرد: قرار نیست آدمی تمامی زمین‌های اطراف خود را غارت کند و درنتیجه چیزی برای آیندگان به‌جای نگذارد. حق برداشت همواره برای ما محفوظ است اما برداشتی معقول و با اصول درست که آسیب‌های آن کمتر از منافعش باشد. بدون شک هیچ فردی مخالف توسعه نیست اما این توسعه باید از نوع پایدار باشد که نیازمند مطالعه، برنامه‌ریزی و دقت بیشتری است.
شاهوار جزو مناطق
حفاظت شده نیست!
ولیان در ادامه خاطر‌نشان کرد، معدن بوکسیت به نظر من یکی از مواردی است که تهدیدی جدی برای محیطزیست محسوب می‌شود و این امر تا حدی جدی است که باید از مسئولان و تصمیم‌سازان پرسیده شود این معدن تا چه اندازه برای استان سمنان و شهرستان شاهرود خطر ایجاد می‌کند.
وی افزود: اساسا در اکثر نقاط کشور ما تنها منابع آب ساز، کوه‌های با ارتفاع بیش از سه هزار متر هستند که امکان ذخیره بارش‌ها را دارند. اگر دقت کنید اکثر شهرها و روستاهای ما در دامنه این کوه‌ها قرارگرفته و کمتر شهری را پیدا می‌کنید که دقیقا وسط بیابان و به‌دور از کوهپایه‌ای باشد.
شاهرود هم از این قاعده مستثنا نیست و در دامنه شاهوار قرارگرفته است. شاهرگ‌های حیاتی شهرها همین کوه‌های بارش‌گیر هستند. شاهوار به‌عنوان بلندترین قله البرز شرقی، مهم‌ترین نقش زیست‌محیطی را برای شاهرود ایفا می‌کند. بر‌این‌اساس در شاهرود بیشترین مناطق حفاظت‌شده قرار گرفته‌اند که باکمال تأسف باید گفت شاهوار، منطقه حفاظت‌شده نیست.
کنشگر محیطزیست و دبیر انجمن دیدبان طبیعت: هم‌اکنون معدن بوکسیت منجر به نابودی دو میلیون مترمربع از سطح شاهوار و تمام پوشش گیاهی آن منطقه شده است. اگر شاهوار با همین سرعت به تخریب شدن ادامه دهد، قطعا شاهرود و بسطام شرایط زندگی را از دست خواهند داد
مسئولان چه کنند؟
این کنشگر محیطزیست در ادامه صحبت‌های خود گفت: این روزها مسئولان ما باید در تمامی شهرها آن دسته از کوه‌های حیات‌بخش و مهم را حفاظت‌شده اعلام کرده و از تخریب آن‌ها جلوگیری کنند. اما در شاهرود چه اتفاقی افتاده؟ نه‌تنها منطقه شاهوار را حفاظت‌شده اعلام نکرده‌اند، بلکه یک معدن بوکسیت در روستای تاش حدود هشت سال پیش آغاز به کار کرد که مسئولان دلسوز سازمان حفاطت از محیطزیست در سال ۹۰ درباره خطرات آن هشدار داده بودند.
در نهایت چه خواهد شد؟
کنشگر محیطزیست و دبیر انجمن دیدبان طبیعت در پایان گفت‌وگو خاطر‌نشان کرد: متأسفانه مسئولان سازمان حفاطت از محیطزیست باوجود تلاش‌های فراوان، صحبت با مردم و طرح شکایت‌نامه، نتوانسته‌اند تا‌کنون از این فاجعه جلوگیری کنند؛ حتی معدن‌کاران ما را به تشویش اذهان عمومی متهم کردند.
وی در ادامه افزود: هم‌اکنون این معدن منجر به نابودی دو میلیون مترمربع از سطح شاهوار و تمام پوشش گیاهی آن منطقه، قطع شدن تعداد قابل توجهی درخت ممنوع القطع اورس و همچنین کنده شدن میلیون‌ها بوته شده است. بنابراین اگر شاهوار که کانون تأمین آب منطقه است با همین سرعت به تخریب شدن ادامه دهد، قطعا شاهرود و بسطام شرایط زندگی را از دست خواهند داد. صدها هزار نفر ساکنان این دو شهر در طی یک یا چند دهه آینده مجبور به کوچ خواهند شد و برای این منطقه آب و هوایی، باقی نخواهد ماند.
ولیان تاکید کرد: این سطح از شاهوار در صورت زیرورو شدن، حجم زیادی از ریزگردها را به هوا وارد خواهد کرد. این حجم از ریزگردها آن‌قدر زیاد خواهد بود که مقدار آن حتی از ریزگردهای جنوب غربی کشور بیشتر خواهد شد. به‌این‌ترتیب تمامی این مناطق که ذخیره‌گاه آب بودند، نابود خواهند شد و از بین رفتن این مناطق، آن‌ها را به کانون‌های سیلاب تبدیل می‌کند.
وی در پایان تصریح کرد: بنده به عنوان کنشگر محیطزیست و دبیر انجمن دیدبان طبیعت به شما قول می‌دهم که اگر یک بارش شدید زمستانی یا تابستانی داشته باشیم، اولین قربانی آن روستای تاش خواهد بود و این روستا زیر گل‌ولای دفن خواهد شد. طبق آخرین آزمایش‌های انجام‌شده بر روی آب‌های زیردست این مناطق، آلودگی این آب‌ها به آلاینده‌های محیطی از قبیل آلومینیوم اثبات‌شده است.
دیدگاه تان را بنویسید