خون در نجات جان بسیاری از بیماران نقش حیاتی دارد؛ سابقه اولین تزریق خون در کشور به سال‌های ابتدایی دهه ۲۰ هجری شمسی برمی‌گردد؛ اما با افزایش تجویز خون در مراکز درمانی، اهدای خون داوطلبان جوابگوی نیاز بیماران نبوده و تنها راه تامین خون پرداخت پول در برابر دریافت خون بوده است. 

با خون‌فروشی پای واسطه‌ها به ماجرا باز می‌شود؛ در این میان بنگاه‌هایی راه افتادندکه خون مردم را ارزان می‌خریدند و به قیمت بالا به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی می‌فروختند و مشتریان این بنگاه‌ها اغلب  افراد بی‌بضاعت، معتادان و کارتن خواب‌ها بودند که بر این اساس روی کیفیت خون‌ها نظارتی نبود.

سازمان انتقال خون ایران بالاترین و تنها مرجع تصمیم‌گیری در زمینه تأمین و توزیع خون و همچنین فرآورده‌های خونی سالم در ایران است که در سال ۱۳۵۳ تأسیس شد که پس از آن در طی ۴۰ سال پس از انقلاب اسلامی، رشد چشمگیری در حوزه انتقال خون رخ داده است و دستاوردهای بزرگی حاصل شده است که خاتمه دادن به سیستم خرید و فروش خون و تعطیلی بنگاه‌های واسطه از اولین دستاوردهای این سازمان به حساب می‌آید. 

رشد ۵۰۰ درصدی واحد‌های خون اهدایی 

مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به برخی اقدامات صورت گرفته در حوزه خون و انتقال خون گفت: سال ۵۷ که انقلاب اسلامی به پیروزی رسید، ۱۲۴ هزار و ۶۷۷ واحد خون وجود داشت، اما امروز این تعداد به ۷۰۱ هزار و ۸۰۰ واحد خون رسیده است.

 علی اکبر پورفتح‌الله ادامه داد: متوسط شاخص اهدای خون در کشور‌های با درآمد بالا ۱. ۳۲، در کشور‌های با درآمد متوسط ۹. ۱۴، در کشور‌های با درآمد پایین ۸.۷ به ازای هر هزار نفر جمعیت تخمین زده شده است؛ همچنین متوسط شاخص اهدای خون در کشور‌های عضو مدیترانه شرقی ۹. ۱۴ اعلام شده که این شاخص در ایران ۲۷ به ازای هر هزار نفر جمعیت است و بر این اساس ایران در منطقه سرآمد می‌باشد.

افزایش اهدای خون داوطلبانه

مدیرعامل سازمان انتقال خون با اشاره به حذف اهدای خون پولی گفت: با محول کردن وظیفه تهیه و توزیع خون و فرآورده‌های خونی به یک سازمان ملی واحد، یعنی «سازمان ملی انتقال خون»، کشور موفق به حذف «اهدای خون پولی» شده است 

وی افزود: ایران اولین کشوری است که توانسته است در منطقه به موفقیت حذف اهدای خون پولی دست پیدا کند.

 پورفتح‌الله با بیان اینکه اقدامات بسیاری در سازمان انتقال خون برای افزایش اهدای خون داوطلبانه انجام شده است، اظهار کرد: برنامه‌ریزی و اجرای مداوم راهکار‌هایی در جهت کمک به ارتقای سطح آگاهی عمومی و فرهنگ‌سازی در زمینه اهدای خون داوطلبانه، اهمیت رفتار‌های پر خطر و زدودن باور‌های غلط از طریق برگزاری جلسات عمومی و جلب مشارکت نشریات، رسانه‌ها، سازمان‌های دولتی و غیر دولتی مردم نهاد و تلاش در جهت ارتقای رضایتمندی اهداکنندگان از بدو فعالیت تاکنون از جمله اقدامات صورت گرفته در این راستاست.

غربالگری هپاتیت و ایدز  در خون‌های اهدایی

برای اطمینان از سلامتی خون‌های اهدا شده، هر واحد خون اهدا شده علاوه بر تعیین گروه و تعیین آنتی بادی، از نظر عفونت‌های مهم منتقله از طریق خون و فرآورده‌های خونی شامل، هپاتیت B، هپاتیت C و ویروس HIV نیز غربالگری می‌شود و روش غربالگری، روش الایزا است؛ بر‌این‌اساس اگر آزمایش مثبت گزارش شود، خون اهدایی مصرف نخواهد شد ولی برای تایید آن، آزمایشات تاییدی نیز انجام می‌گیرد.

پورفتح‌الله تاکید کرد: با برنامه‌ریزی درست، آموزش و افزایش آگاهی اهدا کنندگان و همکاران جذب و پیاده سازی غربالگری اهدا اولی‌ها می‌توان خطر انتقال هپاتیت از طریق خون را به صفر رساند و انجام آزمایش و غربالگری در ۲۱ نقطه کشور در همین راستا نیز انجام می‌شود.

اهدا‌کنندگان مستمر خون کسانی هستند که در یک دوره یکساله حداقل ۲ بار خون اهدا کرده و فواصل نوبت‌های اهدای خون آنها کمتر از یک سال باشد. این گروه، قابل اعتماد‌ترین داوطلبان اهدای خون را تشکیل می‌دهند و آگاهانه و با مسئولیت‌پذیری اجتماعی، به سلامت همنوعان خویش می‌اندیشند 

وی ادامه داد: تنها در هلند چنین برنامه‌ای در حال انجام است و اگر رسیدن به خطر صفر انتقال ویروس از طریق خون اهدایی در کشور تحقق پیدا کند، ایرا دومین کشور دنیا خواهد بود که به این موفقیت بزرگ می‌تواند دست پیدا می‌کند.

بانک خون بندناف؛ امیدی برای بیماران سرطانی

خون بند ناف حاوی شمار زیادی از سلول‌های بنیادی خون‌ساز است، که توانایی تکثیر و تمایز به رده‌های خونی را دارند و معمولا پس از زایمان دور ریخته می‌شود؛ ولی لازم به ذکر است با اهدای آن می‌توان به بیماران نیازمند پیوند مغز استخوان کمک کرد. خون بندناف حاوی سلول‌های بنیادی است که این سلول‌ها می‌تواند به عنوان جایگزین سلول‌های خونساز در بیماران مبتلا به سرطان یا سایر بیماری‌های خطرناک استفاده شود و پیوند این سلول‌ها به بسیاری از بیماران امید تازه‌ای می‌بخشد و در این راستا بانک خون بند ناف سازمان انتقال خون ایران در سال ۱۳۸۹ راه اندازی شد.

مدیرعامل سازمان انتقال خون گفت: از زمان تاسیس تاکنون بیش از ۴ هزار خون بند ناف با کیفیت بالا و به صورت کاملا مکانیزه پردازش و ذخیره‌سازی شده است و اولین پیوند از بانک خون بند ناف در بیمارستان شریعتی در سال ۱۳۹۱ انجام شد و تاکنون ۱۵ مورد پیوند با استفاده از این سلول‌های خون بند ناف ذخیره شده با موفقیت انجام شده است.

*تضمین سلامت بیماران تالاسمی با روش‌های نوین

قرار گرفتن ایران بر کمربند تالاسمی و تعداد بالای عزیزان تالاسمی ثبت شده در سامانه سلامت کشور حکایت از مسئولیت خطیر سازمان انتقال خون ایران در تأمین خون سالم و کافی برای این عزیزان دارد که سالانه نزدیک ۲۰ درصد خون‌های اهدایی در کشور به درمان این بیماران اختصاص پیدا می‌کند که این میزان مصرف خون برای گروه دریافت کننده مستمر در هیچ کشور دیگری در دنیا دیده نشده است.یکی از رسالت‌های سازمان انتقال خون از بدو تأسیس تا به امروز تهیه خون سالم و کافی برای عزیزان تالاسمی بوده است.

با محول کردن وظیفه تهیه و توزیع خون و فرآورده‌های خونی به یک سازمان ملی واحد، یعنی «سازمان ملی انتقال خون»، کشور موفق به حذف «اهدای خون پولی» شده و ایران اولین کشوری است که توانسته است در منطقه به این موفقیت دست پیدا کند

عضویت ایران در کارگروه جهانی خون‌های نادر

سازمان انتقال خون ایران با‌توجه به توانمندی‌های علمی و فنی موجود، در راستای ارائه خدمات بهتر به گروه ویژه‌ای از جامعه کشور که دارای خون نادر هستند، از طریق شرکت در پروژه JPRM ۲۰۰۸-۲۰۰۹ با همکاری سازمان جهانی بهداشت، استقرار برنامه ملی خون‌های نادر را در نظر گرفت.

در سال ۸۹ ایران را برای اولین‌بار در کارگروه خون‌های نادر در جهان عضویت پیدا کرد و اعضای این کمیته متشکل از افراد علمی و متخصص در موضوع ایمونوهماتولوژی و خون‌های نادر از ۱۸ کشور جهان شامل آمریکا، انگلستان، آفریقای جنوبی، برزیل، نیوزلند، هلند، سوئیس، ایران، اسپانیا، هند، ژاپن، چین، آلمان، فنلاند، فرانسه، تایوان، عمان است.

موفقیتی با عنوان «اهدای خون مستمر»

اهدا‌کنندگان مستمر خون کسانی هستند که در یک دوره یکساله حداقل ۲ بار خون اهدا کرده و فواصل نوبت‌های اهدای خون آنها کمتر از یک سال باشد. ثابت شده است این گروه، سالم‌ترین و قابل اعتماد‌ترین گروه داوطلبان اهدای خون را تشکیل می‌دهند و این گروه آگاهانه و با مسئولیت پذیری اجتماعی، همواره به سلامت همنوعان و جامعه خویش می‌اندیشند و با اهدای مستمر خون، همواره در هر زمان، مقدار کافی خون از هر گروه خونی جهت رفع نیاز‌های بیماران در دسترس خواهد بود و اطمینان از ذخایر کافی خون حاصل خواهد آمد.

مدیرعامل سازمان انتقال خون بیان کرد: کشور نه تنها موفق به حذف اهدای خون جایگزین شده است، بلکه در اهدای خون مستمر نیز به موفقیت‌های بزرگی دست پیدا کرده است و اتکای کامل به اهدای خون صرفا داوطلبانه بدون چشم داشت مادی در تمام کشور، افزایش چشمگیر سهم «اهدای خون مستمر» از کل اهدای خون کشور و استقرار «سیستم مراقبت اهداکنندگان» (ثبت وپایش واکنش‌های ناخواسته اهدای خون) و بیمه اهدا کنندگان خون در کشور از جمله اقدامات صورت گرفته در ارتقا اهدای خون مستمر بوده است.

دستاوردهای بین‌المللی حوزه انتقال خون ایران

معرفی برنامه پالایش قرار دادی پلاسمای مازاد به عنوان مدلی برای دسترسی کافی و ارزان دارو‌های مشتق از پلاسما در گزارش ۲۰۱۶ سازمان جهانی بهداشت از دیگر دستاورد‌های ایران در حوزه انتقال خون محسوب می‌شود. پورفتح‌الله به برخی افتخارات بین‌المللی سازمان انتقال خون اشاره کرد و گفت: برگزیده شدن سازمان انتقال خون از سال ۱۳۹۲ به عنوان همکار سازمان جهانی بهداشت در امور آموزش و پژوهش سلامت خون، امضای ۱۲ تفاهم‌نامه همکاری با کشور‌های مختلف برای برگزاری کارگاه‌های آموزشی و اعزام کارشناسان برای گذراندن دوره‌های آموزشی کوتاه مدت، برگزاری ۱۷ کارگاه آموزشی بین المللی و دو دوره آموزشی مشترک با دانشگاه پاریس و مرکز ملی خدمات انتقال خون فرانسه، اجرای دو پروژه مشاوره‌ای فنی برای کارشناسان کشور‌های منطقه از دیگر اقدامات صورت گرفته سازمان انتقال خون در سطح بین‌المللی است.