چه عواملی سبب بروز لکنت زبان در کودکان میشود؟
تکرارهایی ملال‌آور و نگران‌کننده
معمولا درمان روانشناختی رایج برای کودکان مبتلا به لکنت‌زبان این است که به والدین آموزش داده شود تا خیلی آهسته با کودکان خود صحبت کنند، از جمله‌های کوتاه و ساده استفاده کنند تا از فشاری که کودک ممکن است به دلیل صحبت کردن احساس کند، بکاهند
بسیار دیده‌ایم که برخی افراد به هنگام صحبت، لکنت زبان دارند؛ یعنی زبان‌شان بر سر برخی حروف گیر می‌کند. کندی زبان در جایی پیش می‌آید که دستگاه‌های تکلم انسان دچار پاره‌ای از تشنج‌هاست؛ ازاین‌رو ادای کلمات ناگهان به مانع برخورد می‌کند و پیوسته مکثی در میان صحبت روی می‌دهد. به هنگام چنین رویدادی معمولا انسان حرفی را که روی آن مکث ایجاد شده است، چندبار تکرار می‌کند. بحث امروز صفحه علمی را به دلایل بروز این عارضه و راه‌های مقابله با آن اختصاص داده‌ایم که از نظرتان می‌گذرد.
لکنت زبان عمدتا و به‌طورکلی جز در موارد استثنایی در دوران خردسالی آغاز شده و یک پدیده خاص دوران کودکی است. معمولا از سنین 2 تا 4 سالگی شروع میشود. لکنت زبان از مهم‌ترین و متداول‌ترین اختلالات تکلمی است. در سنین 6 تا 7 سالگی نیز که مصادف با زمان آغاز مدرسه است، به لحاظ ویژگی‌های عاطفی و سازگاری اجتماعی خاص این دوره موقعیت مناسبی است برای بروز لکنت زبان در میان کودکانی که بیشتر مستعد چنین اختلالی هستند. گاهی موارد در دوران بلوغ نیز افرادی که قبلا به نحوی لکنت زبان داشته‌اند، دچار لکنت می‌شوند.
در واقع سن، شرایط و ویژگی‌های بلوغ نیز احتمالا در تغییر شکل یا تشدید لکنت موثر است. لکنت زبان در میان پسران بیشتر از دختران است و در بررسی‌ها و تحقیقات مختلف نسبتی حدود 70 درصد برای پسران و 30 درصد برای دختران ذکر شده است.
در تعریف کودکان مبتلا به لکنت زبان می‌توان گفت که آنها به‌طور غیر طبیعی حروف و کلماتی را تکرار می‌کنند و به عبارت دیگر فاقد روانی در گفتار هستند یا اینکه اختلال گفتاری در آنها مربوط به وقفه‌های عضلانی است که هنگام تلفظ حروف و سیلاب‌ها عارض شده و مانع از شروع یا ادامه سخن میشود.
این لکنت و توقف تحمیلی معمولا ًبا تشنج، فشار و تقلا برای ادامه کلمات و سخن گفتن همراه است. در لکنت زبان، معمولاً مدت زمان وقفه در صحبت و فراوانی، توالی وقفه‌ها و نیز شدت و کثرت تکرار حروف یا کلمات و میزان فشار و کوشش عاطفی در تلفظ کلمات، به صورت‌های مختلف و به نسبت‌های متفاوت در میان کودکان و دانش‌آموزان مبتلا مشاهده میشود که توجه و مطالعه در موارد فوق و ارزیابی دقیق آنها کمک موثری است.
تکرار در بیان کلمه
یا توقف در تلفظ
در روش‌های گفتاردرمانی به‌طورکلی می‌توان با توجه به عوارض و حالات مختلف لکنت (یعنی مدت زمان وقفه‌ها و فراوانی و توالی آنها و شدت و کثرت و تکرار و میزان قوت فشار و تشنج مربوط به تلفظ حروف وکلمات، دو نوع لکنت را مشخص کرد.
الف: لکنت کلونیک یا حالت تکراری در بیان کلمه: در این نوع از لکنت زبان، کودک یک سیلاب از کلمه (معمولاً اولین سیلاب آن را) با سرعت و تشنج تکرار می‌کند. مثلاً کلمه پدر چنین بیان میشود پ پ پ پدر یا کلمه خودم خ خ خ خودم و...
ب: لکنت تونیک یا توقف در تلفظ: در این حالت در فعالیت عضلات تلفظی چند ثانیه‌ای توقف و سکون به وجود می‌آید و کودک دچار گیر و وقفه در تلفظ و ادای کلمه؛ همراه با فشار و کوشش و حرکات خاصی است. کودک مبتلا به این نوع لکنت برای ادای کلمه به‌شدت به خود فشار می‌آورد و پس از لحظاتی سکون بطور ناگهانی و با تشنج کلمه را ادا می‌کند.
مراحل مختلف لکنت
کودکانی که دچار لکنت زبان هستند معمولا ًاز بدو پیدایش لکنت تا مرحله نهایی مراحل مختلفی را به‌شرح زیر می‌گذرانند :
1- لکنتی که کودک پذیرفته است: کودک در این مرحله متوجه میشود که برخی حروف و کلمات را به‌طور غیرطبیعی تکرار می‌کند، اما به نظر می‌رسد که نگران حالت گویایی خودش نیست. کودک از اینکه اختلال تکلمی دارد ناراحت نبوده و رنجی نمی‌برد و کوششی هم بر رفع آن از خود نشان نمی‌دهد. در این مرحله لکنت کودک معمولا همراه با اختلالات تنفسی یا علائم و عوارض بیماری است. نوع لکنت کودک در این مرحله بیشتر از لکنت کلونیک یا تکراری است و به همین دلیل در این حالت برنامه‌های گفتار بیشتر موثر است.
2- لکنتی که کودک در برابر آن عکس‌العمل نشان می‌دهد: در این حالت که «لکنت پس رانده» هم نامیده میشود،
به‌تدریج که کودک بزرگ شده و دامنه مکالمات وسیع‌تر میشود، به واسطه رفتارهای خاص و فشارهایی که معمولاً از سوی همسالان، والدین، معلمان و مدرسه متوجه کودک میشود، کودک به‌طور قابل‌توجه و روزافزون با تعجب و گاه همراه با دلسردی نسبت به چگونگی اختلال گویایی خود عکس‌العمل نشان می‌دهد.
در این مرحله کودک به اختلال گویایی خویش به‌طورآگاهانه وقوف پیدا کرده و علاقه شدیدی در تصحیح و بهبود تکلم خود نشان می‌دهد و می‌کوشد با تحمل اضطراب و فشار بر لکنت خود فائق آید. گاهی نیز کودک برای رفع نگرانی و پرهیز از بروز لکنت از حضور و شرکت در بعضی مکان‌ها و موقعیت‌ها خودداری می‌کند.
البته این قبیل کوشش‌ها ابتدا خوب به نظر می‌رسد، اما درنهایت ثمره چندانی ندارد زیرا غالب رفتارهایی که کودک برای کتمان لکنت خود یا پرهیز از موقعیت‌های بروز لکنت، نشان می‌دهد؛ معمولاً موجب تشدید لکنت او میشود.
در دوره مدرسه نیز به لحاظ ویژگی‌های آن غالباً لکنت کودک تشدید میشود. بویژه آنکه در کلاس‌های دبستان همکلاسی‌های کودک بدون ترحم در برابر تکرار کلمات یا وقفه‌های او عکس‌العمل نشان داده و به مسخره کردن او می‌پردازند. طبیعی است در چنین شرایطی نیز تنش‌ها و هیجانات کودک بیشتر میشود و لکنت زبان او افزایش می‌یابد.
3-لکنت پیچیده و شدید: به‌تدریج که حرکات و رفتار ضمنی همراه با لکنت کودک به‌صورت غیرارادی ظاهر میشود، شدت لکنت افزایش می‌یابد و کودک نسبت به همه موقعیت‌ها، کلمات و همه اصواتی که با عدم روانی و سلاست او در صحبت توأم می‌شوند، حساسیت و نگرانی پیدا می‌کند. در این شرایط لکنت روزبه‌روز پیچیده‌تر و شدیدتر میشود؛ به‌طوری‌که هر قدر کودک بیشتر نسبت به موقعیت‌ها، کلمات و جملات از خود نگرانی و ترس نشان می‌دهد، لکنت او بیشتر میشود و هر قدر لکنت او بیشتر میشود، نگرانی وترس او از شرایط، موقعیت‌ها، کلمات و اصوات افزایش می‌یابد.
در این مرحله، حرکات و رفتارهای الحاقی و ضمنی غیرارادی فرد مبتلا به لکنت که در بعضی مواقع با تشنج توام است، متنوع‌تر میشود. گاهی در بعضی افراد به صورت اختلالات تنفسی و در بعضی دیگر به‌صورت حرکات عضلات چهره و گردن یا لرزش و حرکات غیرارادی دست‌ها؛ پاها و سرجلوه می‌کند. گاهی هم شدت لکنت به صورت ادواری درمی‌آید مثلاً شخص برای 3تا 4 روز یا بیشتر به‌صورت خیلی شدید مبتلا به لکنت میشود و بعد از آن کمتر با وقفه‌های لکنت مواجه است.
علل لکنت زبان
تاکنون دلایل بروز لکنت زبان در کودکان به‌طوردقیق روشن نشده است، اما تاحدودی مشخص شده است که لکنت نمی‌تواند علت واحدی داشته باشد؛ بلکه همواره معلول علل بدنی، عاطفی و اجتماعی یا ترکیب این عوامل است.
بسیاری از افرادی که لکنت زبان دارند دچار بعضی ناراحتی‌های عصبی و ناسازگاری‌های اجتماعی هستند، اما تشخیص اینکه آیا این‌گونه ناراحتی‌های روانی علت لکنت زبان است یا لکنت خود حاصل حالات و فشارهای ناشی از اختلالات روانی است، بسیار مشکل است. در بعضی مواقع لکنت زبان ممکن است حاصل نارسایی‌ها و اختلالات دستگاه عصبی باشد یا در مواردی نیز بر اثر بعضی ناهنجاری‌های خفیف فیزیولوژیکی از زمان کودکی پدید آید.
رفتارهای کلامی‌که نشان‌دهنده شروع لکنت است، شامل لرزش‌های چهره ناشی از تنش زیاد، گفتار محتاطانه، گفتار خیلی سریع یا گفتار کند و آرام، دستپاچگی حین تکلم، مکث در وسط جمله و برگشت و شروع مجدد است.
برخی رفتارهای غیرکلامی شروع لکنت نیز شامل کم‌رویی، بروز علائمی از افسردگی و غمگینی، نگرانی و ضعف در مهارت‌های اجتماعی است.
آنچه باعث لکنت میشود
باورهای نادرست فراوانی درباره لکنت زبان وجود دارد. برخی معتقدند که لکنت زبان به دلیل مشکل هیجانی حل نشده یا اضطراب است، اما شواهد علمی متقنی برای تأیید این نظریه وجود ندارد. چون این مشکل گفتاری در خانواده‌ها شایع است، پژوهشگران ویژگی‌های خانوادگی را ازجمله علل اصلی لکنت زبان دانسته‌اند. اما احتمال ندارد که چنین رفتاری به طور عمده، به دلیل کارکرد محیط زبانی کودک باشد. می‌توان گفت عوامل ژنتیک، سهم بسزایی در سبب‌شناسی لکنت زبان دارند. براساس بررسی‌های انجام شده، بیش از دوسوم لکنت زبان‌ها به دلیل وراثت و یک سوم باقی‌مانده ناشی از عوامل محیطی است.
رایج‌ترین نوع درمان
روانشناختی است
در مورد کودکان دچار لکنت زبان، معمولا وقتی درمان توصیه میشود که تکرار صداها و هجاها بیش از حد روی دهد و پدر و مادر یا خود کودک نگران مشکلات گفتاری باشند یا در کودک نشانه‌هایی حاکی از نگرانی در چهره یا گرفتگی صوتی آشکار شود.
معمولا درمان روانشناختی رایج برای کودکان مبتلا به لکنت‌زبان این است که به والدین آموزش داده شود تا خیلی آهسته با کودکان خود صحبت کنند، از جمله‌های کوتاه و ساده استفاده کنند تا از فشاری که کودک ممکن است به دلیل صحبت کردن احساس کند،
بکاهند.
به هر حال از آن جا که اکثر کودکان، لکنت زبان را پشت سر می‌گذارند، یکی از مشکلات والدین و متخصصان بالینی تعیین این موضوع است که درمان، مداخله است یا تداخل.
می‌توان گفت در مورد درمان لکنت زبان مقابله با دو عامل فشارزا بسیار مهم هستند. یکی فشارهای مربوط به ارتباط با دیگران است و دیگری فشارهای مربوط به فرم زندگی. در مورد نخست، مثال بسیار خوب این است که شنونده چه با حرکات و چه با کلمات با گفتن «آهسته‌‌تر» «عجله نکن» یا «آرام باش» عکس‌العمل نشان می‌دهد و یا برعکس با گفتن «زودباش» و «سریع صحبت کن» و...؟
دومین عامل فشارزا، فشارهای مربوط به فرم زندگی کودک است. برخی از والدین در مورد برنامه روزمره فرزندشان مانند بیدار شدن، غذا خوردن، نظافت کردن، خوابیدن و... رفتار بسیار سفت و سختی را اعمال می‌کنند و کودک را وادار می‌کنند که کارهایش را دقیقا طبق ساعت انجام دهند و اغلب نیز نتیجه خوبی نمی‌گیرند و مایوس می‌شوند. این والدین باید درمورد کودکان مبتلا به لکنت خود بسیار منعطف‌تر باشند و از این رهگذر گامی در جهت درمان او بردارند.
دیدگاه تان را بنویسید