غنی‌سازی اوقات فراغت گامی در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی
تعطیلات تابستانی؛ فرصت یا تهدید؟
فائزه ناصح، دکترای روانشناسی عمومی
هر ساله با اتمام امتحانات پایان ترم دوم و تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها و شروع فصل تابستان، دغدغه چگونه گذراندن اوقات فراغت جوانان و نوجوانان در میان خانواده‌ها مطرح می‌شود تا بهترین برنامه‌ریزی را برای حدا‌اکثر بهره‌مندی از این ایام داشته باشند. بنابراین ثمربخش بودن تعطیلات تابستانی یکی از مهمترین چالش‌های پیش روی خانواده‌ها می‌باشد. تحقیقات و پژوهش‌های حوزه روانشناسی نشان مى‌دهد که پر ننمودن بهینه اوقات فراغت دانش‌آموزان حتى دانشجویان در این فصل باعث مى‌گردد تا تعداد کثیرى از آنان به سوى انواع انحرافات اجتماعى گرایش پیدا کنند و به‌این‌ترتیب آسیب‌های اجتماعی متعددی را پدید آورند.
از آنجاییکه فراغت زیاد و طی کردن این اوقات بدون برنامه مفید و اثر‌بخش باعث بروز بسیاری از آسیب‌های اجتماعی می‌شود، بنابراین غنی‌سازی اوقات فراغت نوشدارویی برای کنترل و هدایت هیجان‌های قشر حساس نوجوان و جوان جامعه محسوب می‌شود.
اهمیت مسئله اوقات فراغت جوانان و نوجوانان بر کسی پوشیده نیست؛ چرا‌که جوانان قشر آینده‌ساز کشور هستند و سرنوشت آنها با سرنوشت جامعه گره خورده است، بنابراین استفاده صحیح از اوقات فراغت موجب رشد و شکوفایی فرد در زندگی فردی و اجتماعی و استفاده نادرست از این فرصت طلایی عامل بروز مشکلات و خسارت‌های جبران ناپذیری در بخش فردی و اجتماعی می‌شود. در همین راستا نیز تحقیقات و پژوهش‌ها نشان داده‌اند که اوقات فراغت از دید اجتماعى، مانع بروز انحرافات اجتماعى؛ از دید اقتصادى، باعث افزایش کار و تولید؛ از دید سیاسى، مانع از بحران‌هاى سیاسى و آشوب‌هاى اجتماعى؛ و از نظر روان‌شناسى، باعث بهداشت روان و تضمین سلامت انسان‌ها و ایجاد نشاط مى‌شود. بنابراین، لازم است که خانواده‌ها برای نوجوانان و جوانان خویش شرایطی را فراهم آورند تا این عزیزان بتوانند بیشترین استفاده را از این ایام داشته باشند.
به باور کارشناسان در برنامه‌ریزى براى پر نمودن بهینه اوقات فراغت نوجوانان و جوانان در تابستان، حتى‌المقدور باید به گرایش‌ها، تمایلات و نیازهاى نوجوانان و جوانان توجه نمود و مشارکت خود آنان را در برنامه‌ریزى‌ها جلب کرد و نیز وضعیت اقتصادى، فرهنگى و تحصیلى خانواده‌ها را در برنامه‌ریزى‌ها در‌نظر گرفت. در‌نهایت، آن برنامه‌ریزی مدون نیز باید به‌گونه‌ای طراحی شده باشد که در جهت آزادسازی انرژی‌های نوجوانان و جوانان و همچنین کشف استعداد‌های و پتانسیل‌های بالقوه درونی آنان گام بردارد و آنها را بالفعل نماید که این امر خود نقش مهمى را در تکوین شخصیت فردى، اجتماعى و آینده این نسل ایفا مى‌کند.
باید اذعان داشت روزهای تابستان در زمره مهمترین سال‌های یک کودک، نوجوان یا جوان محسوب می‌شود زیرا والدین می‌توانند با برنامه‌ریزی‌های حساب‌شده خود، سرنوشت فرزندان‌شان را به هر جهتی که می‌خواهند رقم بزنند. نکته قابل تامل دیگر آن است که در تعطیلات تابستانی، فراغت از آموزش‌های درسی اجباری است و در این دوران غنی‌سازی اوقات فراغت باید با برنامه‌هایی که مورد علاقه فرزتدان است صورت پذیرد.
به باور کارشناسان برنامه‌هایی که خانواده‌ها برای این ایام برای فرزندان خود در‌نظر می‌گیرند باید یکی سری از معیار‌ها را از جمله موضوع تنوع و جذابیت را رعایت کنند و همچنین آن حرفه یا آموزشی که نوجوان یا جوان قرار است آن را فرا بگیرد، باید شامل مهارت‌های ضروری زندگی برای وی باشد. البته والدین نباید فراموش کنند که برای پر کردن اوقات فراغت، باید هدایتگر فرزند باشد و این اشتباه بزرگی است که برای آنها تصمیم‌گیری کنند؛ به بیانی دیگر اگر والدین، کودک خود را تحت فشار قرار دهد تا به کلاس‌های متنوعی برود، این کلاس‌ها ممکن است آثار نامطلوبی به‌جا بگذارند. پس بهتر است برای برنامه‌ریزی اوقات فراغت پیشنهاد‌های فرزندان نیز لحاظ شود.
خاطر‌نشان می‌شود گذران اوقات فراغت همانطوری که متأثر از فرهنگ و جامعه است در ساختار جامعه و فرهنگ نیز اثر می‌گذارد و به مرور زمان موجبات تغییرات اجتماعی را فراهم می‌آورد، بطوری که با برنامه‌ریزی صحیح و حساب شده و مناسب برای اوقات فراغت سرمایه‌های ارزشمند اجتماعی جامعه می‌توان به توسعه ملی نایل شد.
بنابراین اگر برنامه‌ریزی خوبی برای پر کردن اوقات فراغت جوانان صورت نگیرد، چالش‌های جدی اجتماعی رخ خواهند داد. لذا می‌طلبد برنامه‌ریزان و مسئولین امر بخصوص سازمان‌ها و دستگاه‌های فرهنگی، آموزشی، علمی و مهارتی بحث اوقات فراغت جوانان و نوجوانان را با‌توجه به اهمیت این موضوع، با ارائه برنامه‌ریزی‌های مناسب در امر اوقات فراغت و بیکاری آنان بیش از پیش توجه کنند.
دیدگاه تان را بنویسید