گروه شهرنوشت توسعه ایرانی: انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، یازدهم اردیبهشت ۱۴۰۵ در حالی برگزار می‌شود که برای اولین بار وزارت کشور اعلام کرده است این انتخابات به صورت تناسبی برگزار می‌شود؛ ثبت‌نام داوطلبان از ۲۱ دی آغاز و تا ۲۷ دی- به مدت یک هفته- ادامه خواهد داشت. احزاب و تشکل‌های سیاسی نیز که در این دوره از انتخابات نقش اصلی را در رقابت‌های انتخاباتی بازی می‌کنند آرام، آرام خود را برای حضور در صحنه رقابت‌های انتخاباتی آماده می‌کنند تا بتوانند کرسی‌های بیشتری را در نهاد شوراها کسب کرده و از این طریق برنامه‌های حزب را برای مدیریت شهری آینده ارائه دهند. 

این نوع انتخابات تناسبی به دلیل ایجاد تضارب آرا در مدیریت شهری از سوی برخی مورد استقبال قرار گرفته است و برخی آن را دارای ایراد و ابهام می‌دانند. از جمله پرویز سروری که با توجه به برگزاری انتخابات به صورت تمام الکترونیک احتمال وجود تقلب در انتخابات را به دلیل‌عدم زیرساخت مناسب میدهد. برخی دیگر از فعالان سیاسی و احزاب نیز این نوع برگزاری را کمک به جذب بالای مشارکت مردم در انتخابات و روشی برای پررنگ شدن نقش احزاب در اداره امور می‌دانند. 

حسن رسولی، عضو شورای پنجم شهر تهران در گفت و گو با «توسعه ایرانی» درباره برگزاری انتخابات تناسبی در سال آینده در انتخابات شوراها گفت: درخصوص برگزاری انتخابات و تأثیر آن بر کارکرد شوراها، بر این باورم که شیوه برگزاری انتخابات، چه به صورت تناسبی و چه به صورت اکثریتی، به طور مستقیم تأثیری در کارکرد شوراها نخواهد داشت. آنچه که قانون‌گذار تعیین تکلیف کرده نحوه برگزاری انتخابات است و به‌ویژه در سرفصل رقابت‌های انتخاباتی تغییراتی ایجاد شده است.

نظام انتخاباتی ما تا پیش از این تغییر،

 مبتنی بر مدل اکثریتی بوده است

وی ادامه داد: انتخابات تناسبی در مقابل و مقایسه با انتخابات اکثریتی معنا پیدا می‌کند. نظام انتخاباتی ما در سطوح مختلف از جمله ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی، مجلس خبرگان رهبری و شوراها، تا پیش از این تغییر، مبتنی بر مدل اکثریتی بوده است. به عنوان مثال، در انتخابات ریاست جمهوری، نامزدی که بیش از نصف به علاوه یک رأی کل محفظه را کسب کند، پیروز انتخابات اعلام می‌شود. 

این عضو شورای پنجم شهر تهران گفت: انتخابات تناسبی به این معنا نیست که صرفاً کسب اکثریت ملاک باشد، بلکه نامزدها به دو دسته تقسیم می‌شوند: نامزدهای حقیقی و نامزدهای حقوقی. نامزدهای حقیقی افرادی مستقل هستند که خارج از قالب‌های حزبی به عرصه رقابت وارد می‌شوند، در حالی که نامزدهای حقوقی اعضای قانونی یا ائتلاف‌های قانونی هستند. 

عضو سابق شورای شهر تهران: به نظر من در کنار کمکی که ناظرین انتخاباتی می‌کنند و برتری که از حیث صیانت از آرا نظام انتخاباتی الکترونیک دارد، خود نظارت افکار عمومی نیز یک ابزار مکمل خواهد بود که اعتبار داده‌های انتخاباتی و سلامت انتخابات را تقویت می‌کند. اگر این سه مرحله با هم انجام شود، به نظر من می‌توان اطمینان بیشتری نسبت به صحت انتخابات داشت

رسولی تصریح کرد: در انتخابات تناسبی، چنانچه لیست منتسب به یکی از ائتلاف‌ها به هر میزان رای از کل آرای حوزه انتخابیه کسب کند، می‌تواند سهمی از کرسی‌های شورا را به دست آورد. به عنوان مثال، اگر یک لیست در یک حوزه انتخابیه ۱۰۰.۰۰۰ رأی کسب کند و تعداد کرسی‌های آن حوزه ۱۵ نفر باشد، ۳۰ درصد از این تعداد به آن لیست تعلق خواهد گرفت. 

احزاب به نمایندگی از طبقات جامعه

 با هم رقابت می‌کنند

وی ادامه داد: در شورای هفتم، برگزاری انتخابات به روش تناسبی، اهتمام بیشتری به نقش و جایگاه احزاب سیاسی داده است و این به نظر من گامی به جلو محسوب می‌شود. کشور ما که به طور متوسط هر دو سال یک بار انتخابات برگزار می‌کند، باید تلاش کند که این انتخابات به جای اینکه سیمای فردی داشته باشد، به لحاظ رقابتی، احزاب به نمایندگی از طبقات جامعه با هم رقابت کنند. 

انتخابات تناسبی در جهت توسعه تحزب و تقویت نقش احزاب مناسب است

این عضو سابق شورای شهر تهران گفت: خوشبختانه مجلس برای دوره آینده شوراها، یعنی دوره هفتم، برای تهران و شهرهای بالای ۵۰۰.۰۰۰ نفر، روش انتخابات تناسبی را تصویب کرده است که قرار است در ۱۱ اردیبهشت سال آینده برگزار شود. این تغییر در مقایسه با روش انتخابات اکثریتی، به توسعه تحزب و تقویت نقش احزاب و ائتلاف‌های سیاسی کمک خواهد کرد. 

وی درباره اینکه ایا احزاب ما از چنین ظرفیتی برخوردار هستند، گفت: این که آیا احزاب ما در شرایط کنونی از چنان توجهی برخوردار هستند که بتوانند افکار عمومی را نمایندگی کنند یا خیر سوال بسیار جدی است اما قانون‌گذار به منظور جبران این ضعف، ائتلاف‌های حزبی را به عنوان تشکل‌های انتخاباتی و سیاسی رسمیت بخشیده است. به عنوان مثال، اگر جبهه اصلاحات دارای ۳۰ حزب باشد، لیستی که این جبهه ارائه می‌دهد، تجمیع ظرفیت همه این احزاب خواهد بود. یا ائتلافی که اصولگرایان خواهند داشت در حقیقت تجمیع ظرفیت همه این احزاب است درواقع درست است که احزاب ما توانمند نیستند اما جبهه‌های سیاسی که متشکل از احزاب هستند می‌توانند به طور نسبی ضعف احزاب را برطرف کرده و گامی رو به جلو باشد. 

رسولی در خصوص حذف مستقلین، گفت: مستقلین در صورتی که چهره‌های معتبر و مقبولی باشند، می‌توانند در مقابل لیست‌های ائتلافی رقابت کنند. این شیوه انتخابات تا حدود زیادی از فربه شدن کمی لیست‌های انتخاباتی جلوگیری کرده و بیشتر از ورود احزاب و ائتلاف‌های سیاسی و شخصیت‌های دارای نفوذ حمایت می‌کند. 

حسن رسولی در گفت و گو با «توسعه ایرانی»: در شورای هفتم، برگزاری انتخابات به روش تناسبی، اهتمام بیشتری به نقش و جایگاه احزاب سیاسی داده است و این به نظر من گامی به جلو محسوب می‌شود. کشور ما که به طور متوسط هر دو سال یک بار انتخابات برگزار می‌کند، باید تلاش کند که این انتخابات به جای اینکه سیمای فردی داشته باشد، به لحاظ رقابتی، احزاب به نمایندگی از طبقات جامعه با هم رقابت کنند

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره اینکه آیا با توانمندسازی احزاب و حضور پررنگ آن‌ها در انتخابات شوراها می‌توان انتظار کارکرد مناسب‌تری از شوراها در دوره‌های بعدی داشت، گفت: ایده ئال این است که ما در آینده هر چه نزدیکتر، به جای داشتن ۲۰۰ تا ۳۰۰ حزب متکثر و کم‌نفوس، سه تا حزب کم‌شمار ولی دارای نفوذ عمیق سیاسی و اجتماعی داشته باشیم. در این صورت، فرض کنید یک حزب اصولگرا داریم، یک حزب اصلاح‌طلب و یک حزب دیگر هم مستقل. اگر چنین سامانه حزبی داشته باشیم، مانند سایر کشورهایی که نسبت به ایران در این حوزه پیشرفته‌تر هستند، حزب نقش شناسایی، آموزش، تربیت و کادرسازی سیاسی را برعهده می‌گیرد. علاوه بر این، برای هر کدام از نهادهای انتخابی متناسب با واقعیت سیاسی و اقتصادی صحنه هر حوزه انتخابیه تلاش می‌کند که یک برنامه عملیاتی و اجرایی برتر و مجاب‌کننده که رأی‌آور باشد، 

ارائه دهد. 

جبهه‌های سیاسی

 می‌توانند به جای احزاب باشند

این عضو سابق شورای شهر تهران گفت: به عبارتی، در این صورت و با این فرض، رقابت‌ها به جایی که روی پوسترها و تصاویر و چهره‌ها باشد، تعمیق پیدا می‌کند و به رقابت برنامه‌ها و ایده‌ها و در حقیقت شعارها و اهدافی که احزاب سیاسی توانمند ارائه می‌کنند، تبدیل می‌شود. ما در ایران در شرایط فعلی چنین توانمندی نداریم و همان‌طور که عرض کردم، دویست تا سیصد تا از خود احزاب به تنهایی با توجه به عمق نفوذ کمی که دارند، چنین انتظاری به نظر من واقعی نیست. اما جبهه‌های سیاسی می‌توانند در کوتاه‌مدت کمک کنند که به جای احزاب قاعده توانمند، هر کدام از جبهه‌های مدعی نمایندگی مردم در حوزه‌های مدیریت شهری، برنامه ارائه کنند. این قانون و این تغییری که ایجاد شده، گامی رو به جلوست و کمک می‌کند، اما کفایت آن به مهیا شدن سایر شرایطی است که عرض کردم. 

وی درباره برگزاری انتخابات به صورت تمام الکترونیک، و احتمال بروز تقلب در انتخابات آتی به دلیل نبود زیرساخت مناسب گفت: پاسخ فنی این سوال را باید دوستانی که در حوزه تخصص دارند، به خصوص وزیر محترم مربوطه در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، بدهند. اما به لحاظ صیانت از آرا مردم و سلامت انتخابات، به فرض فراهم بودن همه زیرساخت‌ها توسط کشور، هیئت‌های اجرایی برگزاری انتخابات تمام الکترونیک، چون خارج از حیطه مداخله افراد و اشخاص برگزار می‌شود، می‌تواند از ضریب سلامت به مراتب بیشتری نسبت به برگزاری انتخابات دستی برخوردار باشد. 

رسولی گفت: به ویژه اینکه اگر فرایند انتخابات به صورت علنی در معرض دید همه علاقمندان قرار بگیرد، مثلاً فرض کنید ستاد انتخاباتی انتخابات دوره هفتم شورای شهر، همه مراحل انتخابات را به صورت آنلاین برای مردم پخش کند، تک‌تک آرای صندوق‌ها را اعلام کند، مراکز تجمیع را اعلام کند و شرایطی را فراهم کند که در کنار برگزاری انتخابات تمام دیجیتالی، امکان نظارت همگانی توسط افکار عمومی و مردم نیز حاصل شود. 

وی تصریح کرد: در این صورت، به نظر من در کنار کمکی که ناظرین انتخاباتی می‌کنند و برتری که از حیث صیانت از آرا نظام انتخاباتی الکترونیک دارد، خود نظارت افکار عمومی نیز یک ابزار مکمل خواهد بود که اعتبار داده‌های انتخاباتی و سلامت انتخابات را تقویت می‌کند. اگر این سه مرحله با هم انجام شود، به نظر من می‌توان اطمینان بیشتری نسبت به صحت انتخابات داشت.