زبان اشاره؛ ابزار زندگی‌ست، نه سوژه تمسخر!

در پی انتشار ویدئوهایی در اینستاگرام با تقلید موهن از زبان اشاره فارسی، موجی از اعتراض در میان ناشنوایان و کم‌شنوایان کشور به راه افتاده است. فعالان این حوزه می‌گویند این اقدام «یک شوخی ساده نیست، بلکه جرم» است و خواستار حذف فوری محتوا و برخورد قضایی با عاملان شده‌اند.

کمپین ناشنوایان ایران در بیانیه‌ای رسمی تأکید کرده است: «این اقدام توهین مستقیم به میلیون‌ها ناشنوا و کم‌شنوا در کشور است. زبان اشاره بخشی از هویت ماست. تقلید موهن از آن، نه شوخی که یک جرم محسوب می‌شود».

اعضای این کمپین با راه‌اندازی کارزاری اینترنتی با هشتک«حمایت از زبان اشاره» خواستار حذف فوری این محتوا و ورود دستگاه قضایی شده‌اند. این کارزار تا دیروز نزدیک به سه هزار امضا جمع کرده است.

زبان اشاره تنها ابزاری برای ارتباط روزمره نیست؛ بلکه ستون هویت فرهنگی و اجتماعی ناشنوایان است. بر اساس تحقیقات زبان‌شناسی، این زبان قواعد دستوری و واژگانی مستقل دارد و همانند فارسی یا کُردی و ترکی، یک زبان کامل است.

فعالان این حوزه معتقدند:«وقتی کسی زبان اشاره را به مسخره می‌گیرد، گویی تمام هویت ناشنوایان را تحقیر کرده است. تصور کنید کسی فارسی را غلط و خنده‌دار تقلید کند، همه احساس بی‌احترامی خواهند کرد. برای ما ناشنوایان، این تجربه بارها تکرار شده است».

فعالان انجمن ناشنوایان بر این نکته تاکید دارند که قانون صراحت دارد که هرگونه تحقیر و تمسخر گروهی از شهروندان، جرم محسوب می‌شود. تقلید موهن از زبان اشاره، مصداق توهین است و دستگاه قضایی موظف به ورود به این پرونده است.

در همین باره کمپین ناشنوایان خطاب به مراجع رسمی تأکید کرده است:

«از پلیس فتا و دادستانی می‌خواهیم به سرعت نسبت به شناسایی این صفحات و حذف محتوا اقدام کنند. سکوت یا تعلل در این زمینه، به معنای عادی‌سازی خشونت علیه ناشنوایان خواهد بود».

در بسیاری از کشورها، پدیده‌ای به نام «Audism» یا تبعیض علیه ناشنوایان شناخته شده است. در آمریکا، یک کمدین به دلیل تقلید توهین‌آمیز از زبان اشاره با اعتراض شدید مواجه شد و ناچار به عذرخواهی رسمی شد. در بریتانیا نیز، رسانه‌های دیداری موظف به رعایت اصول اخلاقی درباره زبان اشاره هستند. چنین تجربه‌هایی می‌تواند الگوی سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری در ایران باشد.

کمپین ناشنوایان در نامه خود خطاب به دادستان عمومی و انقلاب تهران و همچنین ریاست پلیس فتا نوشته است:

«در تاریخ تقریبی وقوع حادثه، صفحات اینستاگرام با شناسه‌های کاربری Hossein_blade، Ho۳ein.hossini و Navideham منتسب به افرادی با نام‌های حسین حسینی و نوید ایهام، اقدام به تولید و انتشار فیلمی نمودند که با تقلید و تحریف زبان اشاره ایرانی به شکلی موهن، تمسخرآمیز و تحقیرگرایانه، جامعه ناشنوایان را هدف قرار داده است».

در نامه این کارزار آمده است: «این اقدام نه تنها یک توهین شخصی بلکه یک افترا و هتک حرمت جمعی به کل جامعه ناشنوایان است که روزانه با چالش‌های متعددی برای احقاق حقوق اولیه خود روبه‌رو هستند. چنین محتوایی موجب تشدید شکاف‌های اجتماعی، ترویج نادانی و آسیب‌زدن به احساس امنیت روانی این گروه می‌شود».

معترضان این عمل را؛ «مصداق بارز جرایم زیر در قانون مجازات اسلامی، قانون جرایم رایانه‌ای و قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت» دانسته‌اند:

«ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی، توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک، چنانچه موجب حد قذف نباشد، موجب مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود.

۲همچنین در ماده ۱۶ قانون جرایم رایانه‌ای (نشر اکاذیب) آمده است که هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی، به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد... به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم 

خواهد شد.

در ماده ۱۸ قانون جرایم رایانه‌ای نیز اشاره شده؛ هر کس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف، منتشر کند، به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

ماده ۲ قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت هم می گوید: تمامی وزارتخانه‌ها و سازمان‌های موظف به رعایت این قانون مکلفند زمینه برخورداری معلولان را از کلیه حقوق مذکور در این قانون فراهم آورند.

و همچنین ماده ۱۰ همین قانون هم تاکید دارد که هرگونه توهین، تحقیر و تنزل دادن شأن افراد دارای معلولیت ممنوع است».

آنها همچنین به استناد این موارد از پلیس فتا و دادستانی درخواست «صدور دستور فوری برای مسدودسازی و حذف محتوای مجرمانه از صفحات مذکور» و «احضار، شناسایی و تعقیب قضایی عاملان و منتشرکنندگان این محتوا (حسین حسینی و نوید ایهام) مطابق با قوانین جزایی» و همچنین «الزام متهمان به عذرخواهی رسمی و علنی از جامعه ناشنوایان از طریق رسانه‌های ملی و پلتفرم‌های مربوطه و پیگیری جهت پیشگیری از انتشار مجدد چنین محتوایی و آموزش عمومی برای احترام به حقوق افراد دارای معلولیت». کرده‌اند.

بسیاری بر این باورند که ماجرای اخیر نشان داد که جامعه ناشنوایان همچنان با چالش‌های جدی در زمینه احترام، برابری و عدالت روبه‌روست. تقلید موهن از زبان اشاره، نه تنها یک توهین آشکار، بلکه بازتولید تبعیض و خشونت علیه گروهی از شهروندان است.

مطالبه روشن ناشنوایان، برخورد قانونی، حذف محتوا و آموزش عمومی است. حال نگاه‌ها به دستگاه قضایی دوخته شده تا مشخص شود آیا این بار عدالت در حق جامعه ناشنوا اجرا خواهد شد یا خیر.