ضعف مدیریت منابع آب در پُرباران‌‌ترین اقلیم ایران
شالیزارهای گیلان از تشنگی خشک شدند
بحران کم‌آبی در گیلان به‌عنوان پرآب‌‌ترین اقلیم کشور، مسأله‌ای تعجب‌برانگیز است. موضوعی که به حقیقت پیوسته و این استان هم، چون سایر نقاط کشور با معضل کم‌آبی مواجه شده است.
در حالی که بسیاری از کشور از جمله کشورهای همسایه با صرف هزینه میلیاردها دلار، آب شور دریا را به آب شیرین تبدیل می‌کنند ، اما در کمال تاسف در استان گیلان در مقابل چشم همگان میلیاردها متر مکعب آب شیرین از دسترس خارج و به دریا سرازیر می‌شود، در حالیکه قابلیت ذخیره‌سازی و حتی انتقال به سایر استان‌های نیازمند نیز وجود دارد.
به گزارش ایلنا، سه‌شنبه گذشته شهروندان خُمام در این استان با اعتراض به قطعی‌های مکرر آب و برق به خیابان‌ها آمدند.
ماجرای «اعتراضات آب در گیلان» با انتشار ویدئوی‌های متعدد از تجمعات خیابانی تا خشکی شالیزارهای این استان مشهود است. ماجرایی که بر اثر بی‌برنامگی در توزیع عادلانه آب اتفاق افتاده است.
روایت رنج پرباران‌ترین استان
در یکی از این ویدئوها؛ «زنی میانسال با قبای گلدار و روسری گره خورده به پشت سرش در بالادست شالیزار( بجار) آفتاب سوخته‌اش ایستاده است، ویدئویی که در یک صفحه اینستاگرامی از روستای «قران» در بخش «شِندرمن» گیلان منتشر شده؛ همان جایی است که چندین هکتار از مزارع بجار این زن به دلیل تشنگی خشکیده و رنگ عوض کرده است.
با چهره غمگین و درمانده از روزهای بی‌آبی، با کلماتی خسته تر از شالیزارهای رنگ پریده‌اش می‌گوید: «آقایون مسئول؛ مزارع ما سوخت، ما این همه زحمت کشیدیم هر چی داشتیم و نداشتیم گذاشتیم پای مزارع. چهار پنج هزار متر بجار(شالیزار) دارم، من یک زنم، زحمت کشیدم، کارگر گرفتم، جان دادم، خوشی من این بود که نتیجه زحماتم را ببینم، الان میشینم بالا سر مزرعه گریه می‌کنم. چرا به ما آب ندادید، اگر نمی‌خواستید آب بدید زودتر به ما می‌گفتید دیگه ما این همه زحمت نمی‌کشیدیم».
نگاهم روی زیرنویس صحبت‌های این زن با آن لهجه گیلکی‌اش که آغشته به غمناله‌های بی‌آبیست، دو دو می‌زند، رنج بی‌آبی از چشمهایش می‌بارد ، او مستأصل از بی‌آبی است.
چیره شدن بی‌آبی بر جغرافیای اقلیمی پرباران چون گیلان به وضوح، سوءمدیریت منابع آب، آنهم در کشوری نیمه خشک با اختلاف زیاد بارشی در مناطق مختلف را نشان می‌دهد. انگار در مناطق پُر باران از جمله استان‌های شمالی خصوصاً گیلان و مازندران تا نواحی جنوبی ایران و مناطق مرکزی و کویری که شاهد حداقل بارش‌ها هستیم، مدیریت پایدار منابع آب، معنایی ندارد.
با این حال همچنان سرانه مصرف آب کشور به نسبت سرانه مصرف جهانی، بالاتر است.
با توجه به اینکه مناطق شمالی از بارش‌های قابل توجهی برخوردارند، تامین آب بهداشتی به دلیل فاضلاب‌های مدیریت نشده با چالش مواجه است.
به نظر می‌رسد با گذشت چندین دهه از شکل‌گیری سازمان آبفا، متولیان این مجموعه می‌بایست نسبت به داده‌های آبی مسلط باشند، چرا که شبکه‌های مورد نیاز، حجم آب مصرفی و ذخایر آب سالم و بهداشتی و تعداد مشترکان، از جمله بدیهی‌‌ترین بخش‌هایی هستند که متولیان آبفا در معادلات مدیریت آب در اختیار دارند، حال سوال اینجاست که چرا این مسئولان در تامین آب ناتوان هستند؟ ضعف عملکرد در کدام بخش از این مجموعه متولی، نمود دارد که تا به اکنون موفق به رفع آن نشده‌اند؟
بحران بی‌آبی، نتیجه بی‌برنامگی
در توزیع آب زراعی گیلان
عمق فاجعه کم‌آبی در جغرافیای استانی پرباران چون گیلان با مشاهده دومین ویدئوی چند ثانیه‌ای، روایت رنج یک کشاورز شمالی دیگر را نشان می‌دهد که با تنی نحیف و قامتی خمیده، وزنش را بر روی بیل قدیمی اش حائل کرده و می‌گوید: من یک کشاورز اهل «بخش شاندرمن، روستای قران هستم.» تقاضای عاجزانه از تمام مسئولین دارم تا به دادمان برسند. چهار پنج هکتار از مزارع بجارم در حال سوختن است. «به تمام ارگان‌ها به مدیرعامل به رئیس شعبه زنگ زدم هیچ کس به دادم نرسید.» ما به جز کشاورزی هیچ درآمدی نداریم. از مسئولین تقاضای عاجزانه داریم فکری به حال ما بکنند. چه کسی پاسخگوی کشاورزان گیلانی است. ما جز کشاورزی بجار درآمدی نداریم که این هم از تشنگی در حال سوختن است، در حالیکه که سالانه ۱۰ الی ۱۵میلیون تومان هم پول آب می‌دهم.»
همین توضیحات کافیست تا به بی‌برنامگی در توزیع آب کشاورزی مزارع گیلان و بحران پیش آمده در بین کشاورزان پی برد. کشاورزانی که محل درآمد دیگری ندارند و حالا نگران محصول خود هستند.
تشریح وضعیت آبی گیلان به روایت آمار
یک کارشناس حوزه آب و خاک در گزارشی مستند از وضعیت آبی گیلان به «ایلنا» می‌گوید: برابر آمارها، میانگین بارش ده سال گذشته استان گیلان حدود ۱۱۰۰ میلیمتر بوده است، به عبارت دیگر حدود ۱۴/۹ میلیارد متر مکعب آب در اثر نزولات جوی در پهنه استان نازل می‌شود.
وی با اشاره به اینکه حدود ۹/۳ میلیارد متر مکعب آن در مناطق کوهستانی و ۵/۶ میلیارد آن مربوط به دشت‌ها است، تاکید می‌کند: از ۹/۳ میلیارد متر مکعب آب تولید شده در کوهستان‌ها ۴/۹میلیارد به صورت تبخیر و تعریق از دسترس خارج و حدود ۲/۶ میلیارد متر مکعب به منابع آب زیرزمینی نفوذ کرده و حدود ۱/۸ میلیارد بر سطح زمین جاری می‌شود.
این کارشناس حوزه آب و خاک در استان گیلان اظهار می‌کند: از ۲/۶ میلیارد متر مکعب نفوذ آب در کوهستان‌ها حدود ۲۰۰ میلیون متر مکعب آن وارد آبخوان‌ها ( سفره‌های آب زیرزمینی) شده و باقی مانده آن به صورت چشمه‌های سازنده جریان پایه رودخانه‌ها را تشکیل می‌دهند. بنابراین با چهار میلیارد مترمکعب روان آب و آورد‌های رودخانه‌ها از ارتفاعات و ۵/۶ میلیارد متر مکعب بارش در دشت‌ها، مجموعاً حدود ۹/۶ میلیارد متر مکعب نزولات جوی در پهنه استان گیلان قابلیت کنترل و استحصال دارد، این مقدار آب قابل استحصال معادل پنج و نیم برابر ظرفیت آب مخزن سد منجیل است.
او خاطرنشان می‌کند: ۹۰ درصد آب ورودی سد منجیل از خارج استان تامین می‌شود که باید حدود یک میلیارد و نیم متر مکعب به ظرفیت منابع استان اضافه شود.
آب مصرفی زراعی گیلان
سالانه دو میلیارد ۷۹۰ میلیون متر مکعب است
به گفته این کارشناس آبی، مجموعه شالیزارهای استان گیلان حدود ۲۳۰ هزار هکتار می‌باشد که ازاین مقدار حدود ۱۸۹۸۳۳هکتار در بخش مرکزی و فومنات و حدود ۱۴ هزار و ۸۵۲ در شرق گیلان و حدود ۲۵۳۴۸ هکتار در غرب گیلان است. با این احتساب کل آب مصرفی زراعی استان گیلان دو میلیارد ۷۹۰ میلیون متر مکعب ( در همه کاربری‌ها حداکثر 4/5میلیارد ) معادل یک سوم ظرفیت بالقوه آبی استان است.
این فعال حوزه آب و خاک گیلان، با ذکر این نکته که با این حجم ظرفیت نباید مشکلی به نام کمبود آب در استان گیلان وجود داشته باشد، تصریح می‌کند: ترک فعل و کم‌کاری مسئولان آب منطقه‌ای گیلان طی ۱۰ تا۲۰ سال گذشته، این استان را با سوءمدیریت در بخش جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آب روبرو بوده و همچنان ادامه دارد.
او پیشنهاد می‌کند: از آنجایی که بیشترین بارش‌های استان گیلان در ماه‌های غیرزراعی است، باید نزولات در ۳ هزار آببندان موجود و دریاچه‌های مصنوعی احداثی چند منظوره در دشت‌ها (جلب توریست و اشتغال‌زایی) و سدهای لاستیکی و مخزنی ذخیره‌سازی شود،
دیدگاه تان را بنویسید