آن‌چه پس از سیل می‌آید، ترسناک‌تر است

آذر فخری

ما در پی سیل ویران‌گر این ایام، دچار اضطراب و ناامنی شده‌ایم و  پرت شده‌ایم به اندوه، به نومیدی، و باورِ سراب‌گونِ این که  هرگزهیچ‌چیز درست نخواهدشد. چون تجربه سال‌های اخیر در فجایع و بلاهای آسمانی چیزی جز این را ثابت نکرده است.

سیل نه فقط سرزمین مادری را در هم کوفته که ساختار روانی یکایک ما را نیز ویران کرده است. این خشم، این اندوه و ناامیدی و احساس اضطراب و ناتوانی نباید باعث شرمندگی ما شود. هیچ‌کدام این رفتارها و حس‌ها عجیب و پلشت نیست، یا نشانه این نیست که ما آدم‌های بدی شده‌ایم. آن‌چنان که روان‌شناسان می‌گویند این فقط نشان‌دهنده این نکته است که ما انسانی هستیم با تمام ضعف‌ها و قوت‌های انسانی. و باز بنا به توصیه همان روان‌پزشکان، پذیرفتن این مسئله کمک‌مان می‌کند به مرحله بعد برسیم. این‌که حالا به رغم بروز فاجعه از دست و زبان ما برای آسیب‌دیدگان چه برمی‌آید؟ چه می‌توانیم بکنیم تا اندکی هم شده از میزان مصیبت آدم‌ها بکاهیم. در زمانه‌ای به سر می‌بریم که برافروختن چلچراغ از عهده اکثر ما خارج است اما حتما می‌توانیم شمعی روشن کنیم.

سیل و پی‌آمدهای جسمی 

پس از وقوع سیل احتمال شیوع بیماری‌های حاد عفونی مانند عفونت‌های روده‌ای، انگلی و وبا زیاد می‌شود. در این شرایط باید آب آشامیدنی سالم در اختیار مردم آسیب‌دیده قرار بگیرد. این‌ها را مسعود مردانی، استاد دانشگاه شهید بهشتی و فوق تخصص بیماری‌های عفونی می‌گوید و اضافه می‌کند که خوشبختانه کشورهای اروپایی چند دستگاه تصفیه آب به سیل‌زدگان اهدا کردند که در این شرایط می‌تواند بسیار مفید باشد. اما البته با توجه به وسعت مناطق سیل‌زده و دورافتاده بودن بسیاری از این مناطق، بعید به‌نظر می‌رسد این چند دستگاه کفاف بیشتر آسیب‌دیدگان را بدهد. پس مردانی توصیه می‌کند افراد در آن مناطق آب را پیش از مصرف بجوشانند، اما در کجا و با کدام وسایل. یعنی وضعیت طوری است که شما انگشت روی هر توصیه و پیشنهادی بگذارید اولین پرسشی که افراد آسیب‌دیده مطرح می‌کنند این است که چگونه و با کدام وسیله گرم‌کننده؟ در حالی‌که اغلب شهرها و خانه همراه با هر چه در خود داشته‌اند در زیر لایه‌هایی از گل مدفون شده‌اند.

درست است، دولت توسط خبرگزاری‌های رسمی اعلام می‌کند که یا آب شرب به لوله‌ها بازگشته یا جریان گازرسانی برقرار شده، ولی عملا مردم بحران‌زده چنین اخباری را تایید نمی‌کنند و یا امکان و وسیله استفاده از آب و گاز لوله‌کشی ندارند چون اصلا خانه  و کاشانه‌ای برای شان باقی نمانده است.  

دولت توسط خبرگزاری‌های رسمی اعلام می‌کند که یا آب شرب به لوله‌ها بازگشته یا جریان گازرسانی برقرار شده، ولی عملا مردم بحران‌زده چنین اخباری را تایید نمی‌کنند و یا امکان و وسیله استفاده از آب و گاز لوله‌کشی ندارند چون اصلا خانه  و کاشانه‌ای برایشان باقی نمانده است

مسئله مهم دیگر عدم امکان دسترسی این افراد به سرویس‌های بهداشتی است. مردانی چنین توضیح می‌دهد: «پس از وقوع بلایای طبیعی بسیاری از زیرساخت‌ها از بین می‌رود و ممکن است بسیاری از آسیب‌دیده‌ها به دستشویی استاندارد دسترسی نداشته باشند، حتی نتوانند پس از اجابت مزاج دست خود را با آب و صابون بشویند. در این شرایط اپیدمی‌های بیماری‌های روده‌ای مانند بیماری حصبه و شبه‌حصبه گزارش شده است که بیشتر آن‌ها به دلیل استفاده از آب آلوده ایجاد می‌شود.»

هجوم جانوران به شهر

در این مدت اخباری شنیدیم و ویدئوهایی دیدم از هجوم جانوران گاه خطرناک مانند مارهای سمی و نیز موش‌ها به شهرها و روستاها. گذشته از خطر جانورانی مثل مارهای سمی که می‌توانند به‌طرز غافلگیرکننده‌ای موجب آسیب به افراد شوند، حضور موش در شهرها و روستاها با توجه به اجساد رها شده دام‌ها در این مناطق می‌تواند موجب شیوع بیماری طاعون در این شهرها و روستاها شود. همین مسئله است که باید مسئولان را در تمام نهادها و بخصوص در وزارت بهداشت گوش به‌زنگ یک خطر بالقوه بکند. این‌که اگر وضعیت گل گرفتگی و رهاشدگی دام‌های تلف شده که توصیه هم شده مردم به آن‌ها نزدیک نشوند و آن‌ها را لمس نکنند، ممکن است منطقه وسیعی از کشور را درگیر خطرات و آسیب‌های جبران ناپذیری بکند. البته محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، گفته است آمادگی‌های لازم برای مقابله با خطر هر نوع احتمال شیوع بیماری در این مناطق وجود دارد و همکاران وی آماده هستند اگر اپیدمی یک بیماری در این مناطق ایجاد شد بلافاصله اقدامات لازم را انجام دهند. او می‌گوید پیشگیری‌های لازم در این مدت از سوی مراکز بهداشت و درمان در مناطق سیل‌زده انجام شده است. کنترل آب آشامیدنی برای ما بسیار اهمیت دارد و به دقت از سوی همکاران ما در سطح روستاها و شهرهایی که درگیر سیل بودند، انجام می‌شود. اما حقیقت چیزی دیگری می‌گوید.

با مهاجرت افراد بیمار از مناطق سیل‌زده به سمت شهرهای دیگر، انتقال بیماری از این طریق کل کشور را تهدید می‌کند. طبعا فرد بیمار سیل‌زده با افراد مختلف در ارتباط خواهد بود و همین زمینه گسترش و اپیدمی بیماری می‌شود 

خبرهای خوبی در راه نیست! 

خبرهای رسمی و غیررسمی که در رابطه با شیوع برخی بیماری‌های مسری و حتی غیرمسری می‌رسد، تا حدود زیادی نگران‌کننده است. نگران‌کننده از چند جهت مهم؛ اول این‌که خود بیماری برای فرد آسیب دیده‌ای که به کمترین امکانات دارویی و درمانی دسترسی ندارد، بسیار دردناک و آزاردهنده است و ممکن است برای همین فرد یک بیماری ساده، تبدیل به یک بیماری کشنده شود. مسئله دیگر مهاجرت افراد بیمار به سمت شهرهای دیگر و انتقال بیماری از این طریق است که کل کشور را تهدید می‌کند. طبیعی است که فرد بیمار برای نجات جان خود تلاش می‌کند خود را به جایی برساند و در طی این مسیر با افراد مختلف از زن و مرد و پیر و جوان در ارتباط خواهد بود و همین زمینه گسترش و اپیدمی بیماری می‌شود. 

از موارد بیماری‌هایی که اخیرا بسیار شایع شده و در مورد آن زیاد صحبت می‌شود؛ بیماری‌های پوستی است. بیماری‌هایی که به دلیل عدم شرایط بهداشتی و تماس با گل‌ولای و آب آلوده، امکان ترمیم آن وجود ندارد مگر این‌که بیمار به منطقه و یا مکانی منتقل شود که امکان رسیدگی به ضایعه پوستی وجود داشته باشد. افرادی که در این حادثه به هر نحوی زخمی شده‌اند، آمادگی ابتلا به انواع بیماری‌های عفونی مرتبط با پوست و حتی خون هستند. چون زخم گذرگاه مناسبی است برای مورد انواع میکروب به بدن. 

خبرهای دردناکی از شیوع بیماری‌های پوستی می‌رسد؛ بیمارهای پوستی که دیگر از حد قانقاریا گذشته‌اند و به آستانه بیماری‌های خطرناک‌تری رسیده‌اند. بیماری مانند «سندرم پای غوطه‌ور در آب» که هم افراد سیل‌زده و هم امدادرسانان را بشدت تهدید می‌کند. 

سید مهدی طباطبایی، رئیس پژوهشکده زخم و ترمیم بافت جهاددانشگاهی علوم پزشکی تهران در مورد «سندرم غوطه‌وری پا» می‌گوید:« این سندرم ناشی از قرار گرفتن طولانی مدت پا در آب سرد است و با علائمی مانند تورم، درد شدید، رنگ‌پریدگی در ناحیه پا و حتی زخم‌های پوستی خود را نشان می‌دهد.» توصیه طباطبایی این است که سیل‌زدگان و امدادرسانان از کفش‌های مناسبی که هم از ورود آب جلوگیری کند و هم مانع نفوذ سرمای آب به پا هستند استفاده کنند. گیریم که امدادرسانان بتوانند به هر نحوی چنین وسایلی را برای خود تهیه کنند، اما آیا چنین امکاناتی در اختیار افراد سیل‌زده قرار می‌گیرد؟