رواج نام‌های عجیب در میان ایرانی‌ها

آذر فخری

 اسم مشخصه و هویت فرد است. اما آن‌چه که اسم و نام را مهم می‌کند، بار معنایی آن است. نام هر فرد حتی بر قضاوت و پیشداوری ما نسبت به او تاثیرمی‌گذارد. بر اساس تحقیقات انجام شده در دانشگاه فلوریدا اسم بر نحوه نمره دادن معلم‌ها در مدرسه هم تاثیر دارد و بعضی نام‌ها باعث می‌شوند معلم‌ها نسبت به آن‌ها سخت‌گیری کمتری داشته باشند. معلمانی که شناخت خیلی زیادی از دانش‌آموزان‌شان نداشتند و بر اساس اسم‌ آن‌ها نمره می‌دادند، انتظارات پایین‌تری از نام‌هایی که به طبقه فرهنگی اجتماعی پایین‌تری تعلق دارند، داشتند.

باور کنید یا نه، گاهی اسم بر سرنوشت اجتماعی  ما هم تاثیر می‌گذارد؛ چرا که در اولین ارتباط با دیگران ابتدا اسم‌مان را می‌گوییم. در کشور ما در نامگذاری‌ها، سه‌ گونه هویتی محلی‌- قومی، ‌مذهبی و ملی باستانی، تاثیر می‌گذارد که عموما هر سه این روش‌ها مشروعیت دارند. هرچند جامعه هم باید به آن میزان از ظرفیت رسیده باشد که بتواند عاقلانه‌ از این روش‌های نامگذاری‌ استفاده کند. 

امروزه ما با رویکردهای متفاوت و گاه متناقض و حتی غیرقابل‌درکی از نامگذاری‌ها مواجهیم. گروهی وطن‌پرست که به تاریخ ایران علاقه دارند، اسامی‌عجیبی را از اعماق تاریخ ایران باستان، و گاه نه بر‌اساس منابع چندان قابل اعتماد پیدا می‌کنند و بر فرزندان خود می‌گذارند. آیا چنین نام‌هایی لزوما به نفع کودک به خصوص در دوران بزرگی و آینده او خواهد بود؟ همین را به‌صورت‌های دیگری می‌توان در مورد نامگذاری‌های قومی ‌هم گفت. مثلا در کشوری که مغول‌ها آن ‌را به ویرانی کشیده‌اند و نام برخی از آن‌ها در حافظه تاریخی مردم ثبت شده آیا می‌شود از نام‌های قومی‌ترکی - مغولی برای کودکان استفاده کرد و مثلا نام آن‌ها را «چنگیز» یا «هولاکو» گذاشت؟ در هر سه این حوزه‌ها به تعداد بسیار زیادی نام‌هایی وجود دارند که حساسیت‌زا نیستند و آینده بهتری را برای کودک فراهم می‌کنند.

نام‌ها از کجا می‌آیند؟

نام به عنوان کلمه یا مجموعه‌ای از کلمات است که هویت خاصی را بیان می‌کند ونام‌گذاری مانند هرعمل دیگر در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی معینی انجام می‌شود و از گرایش‌ها وانگیزه‌های روانی تأثیر می‌پذیرد.

آدم‌ها از گذشته‌های دوربرای نامیدن همدیگر از اسامی متفاوت استفاده کرده‌اند. چندین قرن هم البته طول کشید تا یکدیگر را به نام‌هایی که به گوش خوش‌آوا و از نظر معنایی یکی ازنیکی‌های طبیعت است، صدا کردند.

 با این‌همه پیشرفت‌های مهم علمی و صنعتی، هنوز نام‌گذاری یکی از مهم‌ترین لازمه‌های زندگی هر فرد است، چراکه حداقل کارکردی که نام دارد، آسان صدا کردن دیگران است و متمایز شدن آن‌ها از هم. بررسی نام‌های یک جامعه نشان‌دهندة گرایش افراد به مدرنیته، دوری و یا نزدیکی به فرهنگ بومی و سنتی و تأثیرات وضعیت درآ مدی بر گزینش نام‌هاست. کاوش در شیوة نام‌گذاری بررسی وضعیت فرهنگی جامعه است. وضعیتی که در بسیاری از زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تأ ثیرگذار است.

نامگذاری کودکان 

نامگذاری کودکان یکی از جنبه‌های زبان نمادی است. از گرایش فرهنگی افراد که از این راه می‌توان وابستگی فرد به گرایش فرهنگی خاص را محک زد.

علی‌نقی عبدی، جامعه‌شناس، پژوهش‌های متعددی درمورد نامگذاری کودکان تهران انجام داده و سیر تحول نامگذاری در طول یک دورة 30 ساله ( 75-45 ) بر 32296 نام  را بررسی کرده است، این نام‌ها از پرونده‌های موجود در ثبت احوال بر حسب سال‌های مورد بررسی با رعایت ترتیب شمارش انتخاب شده‌اند. تحقیق فوق مسائل زیادی را روشن می‌کند. برای مثال درصد نام‌های مذهبی پدران و مادران به مرور زمان کاهش یافته، اما این کاهش در مورد پدران با نوسانات شدیدتری همراه است که نشان دهندة تأثیر تحولات سیاسی بر نام پدران است. در نام فرزندان گرایش نام‌های دختر بیشتر به سوی نام‌های غربی، خنثی و مذهبی است؛ اما گرایش نام‌های پسر به طرف نام‌های ملی ومذهبی جدید است که به معنای انتقال میراث فرهنگی از راه نام‌های پسران و انتقال و تحول فرهنگی از طریق نام دختران است. مشخص شده که تنوع اسامی در دختران نزدیک به 7/1 برابر پسران است. و نام‌های مذهبی مادران در مقایسه با پدران 22 درصد کمتر است و بر عکس نام خنثی در مادران 30 درصد بیشتر از پدران است.

پیشنهادهای عجیب  سازمان ثبت احوال

سایت سازمان ثبت احوال کشور لیست بلند بالایی از اسامی دختر و پسر تهیه کرده تا به نوعی فرآیند انتخاب نام را برای والدین آسان‌تر کند.

در میان اسامی دختران نام «ژابیز»به چشم می‌خورد که نامی گیاهی از شاخه بومادران است و «زیتون و زیتونه» «ساتگین» به معنای پیاله،«سان‌آی» به معنی مانندماه، «راژانه» به معنی رازیانه، «شیلر» نام منطقه‌ای در شمال شرقی عراق ، «سَدِن» به معنی خدمت کردن به کعبه، «رفیدا» به معنی نام زنی در داستان ویس و رامین، و اسامی «ورقا»، «وترا»، «وردگل»،«مامکان»، «مانوشک»، «مرصع»،«َمرام»، و ... از دیگر اسامی عجیب دختران هستند.

درمیان اسامی پسران نیز اسامی «ثوبان» به معنی بازگشتن، «باستان» به معنای کهن و پیر، «باوند» به معنای نام پسر شاپور و نام سلسله‌ای از امرای محلی مازندران، «بشوتن» نامی اوستایی، «بهستون» به معنای پسر بطرک وشمگیر، «شاهندل» به معنای دارای دل صالح، «شاونگ» به معنای نام یکی از پادشاهان کوشانی، «رستانس» به معنای نام پسر داریوش دوم و «استوان» به معنای استوار به چشم می‌خورند.

فضای نامگذاری‌ها در ایران امروز

با توجه به همه مقدماتی که گفته شد و نام‌های ثبت شده در سازمان ثبت احوال، با وجود معرفی نام‌های نامانوس و فضاهای رسانه‌ای تاثیرگذار، باید گفت که هنوز هم اسامی پرمحتوا و نام‌های ائمه علیهم‌السلام از بیشترین اقبال برخوردار است.

مصطفی اکبریان، جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی  معتقد است: «پرونده نام‌گذاری‌ها در ایران آسیب‌شناسی خاصی دارد؛ زیرا گاهی در عرصه‌های مختلف شاهد نامگذاری‌هایی هستیم که برای هر کسی تازگی دارد. آن‌قدر این اتفاق برای همه ما افتاده است که ممکن است در آمارهای صادره از سازمان ثبت احوال در مورد فراوانی اسامی تردید کنیم. به هرحال حجم زیادی از اسامی نامانوس در جامعه در حال اپیدمی است که به دلایل بسیار زیاد زاییده فرهنگ غنی کشور ما نیست.

اگر بشود به این وضعیت نام تهاجم نهاد باید گفت این تنها تهاجم نیست. علاوه بر رسانه‌های ملی، در شبکه‌های مجازی که عرصه یکه‌تازی سلبریتی‌هاست، ناگزیر الگوسازی‌هایی شده است که از طریق موبایل و تبلت درحال شکل دادن به افکار و عقاید مخاطبان خود هستند. نامگذاری هم بخشی از این فرهنگ‌سازی محسوب می‌شوند. 

این روزها با پدیده نوظهوری درعرصه نامگذاری بر کودکان مواجهیم. چیزی که مستقیما از فرهنگ زمانه تاثیر می‌پذیرد. اتفاقی که نگرانی‌هایی را در پی دارد. برخی اسامی هم که به‌طورکلی از شان کافی برخوردارنیستند.

انتخاب نام برای فرزندان توسط والدین یکی از اصلی‌ترین حقوق آن‌هاست،انتخاب اسم نقش بسیار مهمی در زندگی، سرنوشت و آینده افراد دارد. اسم یکی از فرآیندهایی است که تا پایان عمر و حتی بعد از آن نیز همراه با فرد می‌ماند؛ بنابراین در انتخاب آن باید دقت و توجه کافی مبذول شود.

اسامی انتخاب شده باید خوش‌الحان با بیانی ساده باشد و مورد تمسخر کودکان نیز قرار نگیرد. در حقیقت نباید اسامی دشوا، مغایر با فرهنگ و آیین برای کودکان انتخاب شود.

این روزها با پدیده نوظهوری درعرصه نامگذاری بر کودکان مواجهیم. چیزی که مستقیما از فرهنگ زمانه تاثیر می‌پذیرد. اتفاقی که نگرانی‌هایی را در پی دارد

زیرا در دوران تحصیل به خصوص در دوران دبستان صدا کردن و خطاب فرد دشوار بوده و ممکن است باعث تمسخر وی شود.»

اسم‌های نامناسب و آثار مخرب 

اخیرا سخنگوی سازمان ثبت احوال کشور از وضع آشفته ناگذاری‌ها صحبت کرده و به اسامی عجیب و به شدت نامانوسی که والدین انتخاب کرده‌اند اشاره کرده است، اسامی‌ای چون: آرشیو، آسیب، اجباری، اخی، اردوخان، اشتر، اهریمن، باباقلی، بیابانی، ملخ، فضا، فراری، شفتالو، شربت، قطار، قطاری، قسمت، قربانی، ‌کابوس، گشنه، گرگ آقا، بره، بشم، بهداشت، بوشفر، چاه،‌ چراغ،‌ چیتر، زنگی، ‌سرباز، شوجر، علاقه، غم، غارت، فرار، فراموش، گوپال، گمان،‌ لذت، لشکر، للو، ورندل، یتیم از اسامی نامتعارف برای پسران و نام‌هایی چون: آشفته،‌ آفت، اجبار، افسرده، باجی، بیزار، پنبه، تعارف، حلوا، خرما، خیار، شربتی، شقیقه، کفتر، نیمکت، قیمتی، همیشه، نوشابه، ییلاق، لوله، لیاقت، لبو، لباء، مشکی، مشکی‌جان، مغلوبه، مفتول، حاضر، حالتاج، حسرت، حضرت، حبصه، خارا،‌ خابس، پارچه، پاکت، پنیر، پوپول، پولی، انقلاب، اوجق، آمریکا، آلمان،‌ انگلیس، انه، آقابگم، ادامه و اذان بخشی از اسامی نامتعارف برای دختران است.

 اسامی باید براساس باورها، فرهنگ، عرف و سنت‌های خانوادگی و اجتماعی انتخاب شوند و برای افرادی که حامل آن اسامی هستند، غرور و شخصیت خاصی را فراهم آورد

مصطفی اکبریان در مورد چنین نام‌هایی می‌گوید:«اسامی باید براساس باورها، فرهنگ، عرف و سنت‌های خانوادگی و اجتماعی انتخاب شوند و برای افرادی که حامل آن اسامی هستند، غرور و شخصیت خاصی را فراهم آورد. اسامی باید دارای عناوین مذهبی یا فرهنگی بوده تا برای اشخاص شخصیت و فضای فرهنگی ایجاد کند. بعضی اسم‌ها نه تنها هنگام خطاب، دشوار، ناموزون و ناهماهنگ است؛ بلکه مغایر با معیارهای ارزشی و فرهنگی ما هستند. بنابراین اسم یکی از موضوعاتی است که در زندگی هرکس نقش مهمی داشته و والدین نیز هنگام انتخاب نباید گرفتار مسائل غیرفرهنگی و غیرارزشی و غیرسنتی شوند. بعضی حتی از اسم خود خجالت می‌کشند و هنگامی که بزرگ‌تر می‌شوند، اسم‌شان راعوض می‌کنند. انتخاب چنین اسامی‌ای، خود جای پژوهش و بررسی بسیار دارد که چرا والدین با چنین رویکردی با نام فرزندان خود مواجه می‌شوند.»