هیچ مسئولی زمان خاتمه محدودیت اینستاگرام و واتساپ را اعلام نمی‌کند
قطع فراگیر راه‌های ارتباطی در کشور
سعیده علیپور
این گزارش در حالی عصر روز جمعه اول مهر ماه 1401 نگاشته می‌شود که پس از دو روز؛ واتساپ و اینستاگرام، دو پیام‌رسان پرمخاطب ایرانی‌ها فیلتر شده‌اند و به وضوح هیچ مسئولی از زمان رفع فیلتر و حتی دلیل فیلتر آن نیز سخن نگفته است. پیام‌رسان‌هایی که پس از امواج مختلف فیلترینگ در ایران _هر چند با باندی که هر روز از پهنایش کاسته می‌شده_ دوام آورده بودند و تنها مأمن ارتباطی شهروندان ایران در قرن ارتباطات و فناوری اطلاعات محسوب می‌شدند.
اما بالاخره چهارشنبه، یعنی چند روز پس از آغاز اعتراض به جانب اختن مهسا امینی، دختر 22 ساله سقزی پس از بازداشت از سوی گشت ارشاد، این آخرین پیام‌رسان‌های قِسر در‌رفته هم به جمع پرشمار پیام‌رسان‌های فیلتری مثل تلگرام، توئیتر، وایبر و... پیوستند. هر چند برخی امیدوارند با تغییر فضای عمومی جامعه و کاهش التهابات در چند روز آینده این پیام‌رسان‌ها هم از بند فیلتر خارج شوند و امور بر زمین مانده بسیاری از شهروندان که از این طریق کسب و کار و فعالیت اقتصادی دارند، دوباره به سیاق گذشته بازگردد. با این حال برخی نیز این فیلتر را ادامه‌دار دانستند و بهانه و اسباب تسریع اجرای طرح جنجالی صیانت از فضای مجازی. و صد البته امیدی ندارند که حداقل پلتفرم اینستاگرام حتی با پهنای باندی نحیف‌تر از گذشته دوباره به مدار قبل بازگردد.
تکرار قطع اینترنت 98 با سیاقی نو
خیلی از ما با قطع اینترنت ناآشنا نیستیم. آبان ماه سه سال پیش هم بسیاری از مردم با قطعی اینترنت گسترده در کشور روبرو شدند. قطعی به مراتب پیچیده‌تر از آنچه امروز با آن مواجه هستیم. پس از اعتراضات سراسری در ۲۵ آبان ۱۳۹۸ اینترنت قطع و تا ۳ آذر ادامه داشت. در آن زمان خبرگزاری‌های داخلی گزارش دادند که این اقدام با دستور شورای عالی امنیت ملی و توسط وزارت ارتباطات انجام شده است. طی این ماجرا اینترنت بین‌المللی از دسترس کاربران خارج شد و تنها شبکه ملی اطلاعات قابل دسترس بود. طبق گزارش نت بلاکس، میزان دسترسی اینترنت در ایران در اوج قطعی‌ها به ۴ درصد کاهش یافته بود. کاهش محدودیت‌ها از اینترنت از ۳۰ آبان 98 با دسترسی دادن به برخی دانشگاه‌ها، شرکت‌ها و ادارات آغاز شد و به مرور به کاربران خانگی تعمیم یافت. این موضوع به شکل محدودتری در سال 96 نیز اتفاق افتاد. به طوری که پس از شکل‌گیری اعتراضاتی در دی آن سال، تلگرام که آن زمان اصلی‌ترین اپلیکیشن پیام‌رسان مورد استفاده ایرانیان بود، به مدت یک هفته از دسترس خارج شد. اما همین یک هفته کافی بود که ایرانی‌ها حساب کار خود را از این شبکه جدا و نگران فیلتر هر روزه آن باشند و به همین دلیل کوچ اجباری به واتساپ آغاز شد. حدس‌های عمومی هم درست بود. تلگرام در ۱۰ اردیبهشت ۹۷ تا به امروز مجدداً به دستور قضایی از دسترسی کاربران خارج شد.
ماجرا این بار به چه سمت‌و‌سویی می‌رود؟
بسیاری از کارشناسان می‌گویند در روزهای اخیر ماجرای قطع اینترنت، همانند سال‌های گذشته گسترده نیست. آنها معتقدند برخلاف قطعی اینترنت در سال 98، دسترسی به پهنای باند بین‌الملل که روی اینترنت‌های ارائه شده از سوی اپراتورهای موبایلی محدود شده بود، بار دیگر به حالت عادی برگشته است. اما با این حال نگرانی‌ها از ادامه فیلتر واتساپ و تلگرام ادامه دارد.
در حالی در روزهای اخیر کاربران ایرانی فقط با فیلترشکن امکان دسترسی به دو شبکه‌های اجتماعی واتساپ و اینستاگرام را داشتند که اکنون فقط اپلیکیشن‌های ایرانی در حوزه پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی آزاد هستند و تمام شبکه‌های اجتماعی خارجی در ایران مسدود شده‌اند.
به گزارش خبرگزاری فارس، تصمیم فیلترینگ اینستاگرام و واتساپ از سوی شورای امنیت کشور گرفته شده است. این در حالی است که پنجشنبه، اپراتورهای تلفن همراه و وزیر ارتباطات موضوع اعمال محدودیت در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی را تکذیب کردند و آن را به اختلال داخلی خود پیام‌رسان‌ها نسبت دادند. عیسی زارع‌پور گفته بود که در برخی نقاط و برخی ساعات محدودیت‌های مقطعی وجود داشته که برطرف شده است و در حال حاضر شبکه ارتباطی هیچ مشکلی از نظر سرعت و کیفیت ندارد. این در حالی بود که نت‌بلاکس نیز در توییتی فیلتر شدن شبکه اجتماعی اینستاگرام را برای کاربران ایرانی تایید کرد. همچنین واتساپ در پاسخ به سوالات در زمینه قطع و اختلال این پیام‌رسان در ایران، در حساب توییتری خود نوشت: «ما عامدانه دسترسی به پلتفرم خود را مختل و یا شماره‌های ایرانی را مسدود نمی‌کنیم. ما تمام توان فنی خود را برای حفظ خدمات و امکان استفاده همه کاربران در جهان انجام می‌دهیم».
برخی امیدوارند با تغییر فضای عمومی جامعه و کاهش التهابات در چند روز آینده پیام‌رسان‌های واتساپ و اینستاگرام از بند فیلتر خارج شود و امور بر زمین مانده بسیاری از شهروندان که از این طریق کسب و کار و فعالیت اقتصادی دارند، دوباره به سیاق گذشته بازگردد
البته در روزهای اخیر محمد خوانساری، معاون وزیر ارتباطات ایران، در مصاحبه‌ای با شبکه خبر گفت: «اینترنت بین‌الملل بدون مشکل در دسترس است، فقط روی بعضی سکوهای خارجی به طور موقت محدودیت‌هایی وضع شده است». هر چند او نگفت که این محدودیت کی رفع می‌شود.این تکذیب‌ها و پاسخ‌های گنگ بیم این موضوع را تقویت کرده است که قرار نیست مسئولان داخلی در خصوص فیلتر این پیام‌رسان‌ها، پاسخگو باشد و در نتیجه احتمال استمرار این مسدودیت زیاد است.
گوگل‌پلی و اپ‌استور مسدود شدند
حتی خبرهای تکمیلی هم بارقه‌ای از امید برای رفع محدودیت‌های اینترنتی نمی‌دهد. تا غروب دیروز نه تنها خبری خوش در خصوص رفع مسدودیت یا حداقل زمان رفع آن به صورت رسمی منتشر نشد که خبر فیلتر دو اپلیکیشن ارائه برنامه موبایلی اپ‌استور و گوگل‌پلی هم منتشر شد. به گفته کارشناسان این دو اپلیکیشن خارجی به آن دلیل فیلتر شدند که امکان دانلود انواع و اقسام فیلترشکن را در اختیار کاربرانشان قرار می‌دهند. فیلترشکن‌هایی که می‌توان با آن مسدودیت‌های اعمالی را دور زد.
بازتاب‌های جهانی قطعی اینترنت در ایران
در حالی که اعتراضات در ایران بازتاب گسترده‌ای در جهان داشته است که بر خلاف انتظار قطعی اینترنت هم بر افزایش این بازتاب‌ها افزوده است.
دفتر حقوق بشر سازمان ملل در گزارش تازه خود نسبت به تبعات اسف‌بار قطعی اینترنت بر زندگی و حقوق شهروندان در نقاط مختلف جهان هشدار داد و ضمن درخواست از مقامات کشورها برای فراهم کردن دسترسی اینترنت و برداشتن محدودیت‌های مرتبط با آن اعلام کرده است که تأثیرات واقعی قطعی اینترنت بر زندگی مردم و وضعیت حقوق بشر تاکنون بسیار دست کم گرفته شده است.
برخی فیلترهای دو اپلیکیشن پرطرفدار را ادامه‌دار دانستند و بهانه و اسباب تسریع اجرای طرح جنجالی صیانت از فضای مجازی. و صد البته امیدی ندارند که حداقل پلتفرم اینستاگرام حتی با پهنای باندی نحیف‌تر از گذشته دوباره به مدار قبل بازگردد
حتی ماجرای این قطعی پای ۲۱ نماینده کنگره آمریکا را هم به میدان باز کرد و آنها خواستار تسهیل فوری مجوزها برای ایجاد اینترنت ماهواره‌ای بر فراز ایران شدند.
تام مالینووسکی، دموکرات، و کلودیا تنی، جمهوری‌خواه، تهیه‌کنندگان این نامه هستند و در آن از جنت یلن، وزیر خزانه‌داری خواسته‌اند با موافقت فوری با درخواست ایلان ماسک برای ارائه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به ایران، تمام توان خود برای حفظ ارتباط اینترنتی مردم ایران به کار گیرد.
ایلان ماسک، مالک اسپیس ایکس و تسلا، چند روز پیش در پاسخ به تقاضای یک کاربر در توییتر که خواسته بود دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای از طریق پروژه استارلینک بر فراز ایران را مد نظر قرار دهد، گفته بود استارلینک برای کسب مجوزها و معافیت از تحریم‌های ایران اقدام خواهد کرد.اما به اعتقاد کارشناسان این تنها یک شوی تبلیغاتی از سوی کشورهای غربی است و این اینترنت نیازمند تجهیزات و هزینه‌ای است که امکان تحقق آن را به راحتی فراهم نمی‌کند. به همین دلیل این ماهواره هنوز در یکی از بزرگترین کشورهای دنیا یعنی روسیه فعال نشده است.
کسب کارهای گره خورده با اینستاگرام
با توجه به گره خوردن شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده در روزهای اخیر با اقتصاد، کسب و کار، زندگی و ارتباطات کاربران عدم دسترسی به شبکه‌های اجتماعی مشکلات زیادی را برای مردم ایجاد کرده و تدواوم آن هم دورنمایی نامطلوب را رقم می‌زند.
هر چند آمار دقیقی از تعداد کلی کاربران فضای مجازی در ایران وجود ندارد اما براساس آمار ارائه شده از مرکز آمار ایران، تعداد کاربران ایرانی فعال در پیام‌رسان واتساپ حدود ۴9 میلیون و اینستاگرام ۴8 میلیون هستند. برآوردها نشان می‌دهد، این کاربران در کنار کاربرانی که از شبکه‌های فیلتر شده‌ای مثل تلگرام و توئیتر و ... استفاده می‌کنند حدود 65 میلیون نفر از جمعیت 80 میلیونی ایران را تشکیل می‌دهند. در این میان اما خدمات اینترنتی در ایران هر روز ضعیف‌تر از روز قبل می‌شود و کاربران در حالی که هزینه خدمات حداکثری سرعت اینترنت را پرداخت می‌کنند که ایران پس از کشور چین دومین کشور با فیلترینگ گسترده است و کاربران آن اجازه دسترسی به بسیاری از سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها را نداشته و عملا خدمات دریافتی‌شان بسیار کمتر از سایر کاربران اینترنت در دنیاست. حال به این شیر بی یال و دم، سرعت متغییر و فیلترهای جدید را هم اضافه کنید.
اما آنچه در این میان جای نگرانی فراوان دارد وضعیت پا در هوای کسب و کارهایی است که در سکوت مسئولان امر در پاسخگویی به این سوال که اپلیکیشن‌های واتساپ و اینستاگرام چه زمانی رفع فیلتر خواهند شد، هر روز متحمل ضرر و زیان‌هایی می‌شوند که وضعیت شکننده اقتصادی کشور را وخیم‌تر می‌کند.
دیدگاه تان را بنویسید