تغییر چرخه مصرف مواد در ایران، به دغدغه جدی تبدیل شده است
ماری‌جوانا روی میز سیاستگذاران مبارزه با مواد مخدر
افسانه قانع
تغییر چرخه مصرف مواد مخدر در ایران اگرچه مورد توجه پژوهشگران، منتقدان و تحلیلگران حوزه آسیب‌های اجتماعی قرار گرفته و به عنوان یک مساله اجتماعی تبدیل شده است، اما بی‌توجهی تصمیم‌گیران و سیاستگذاران حوزه مسائل اجتماعی این تغییر شیوه سبک مصرف مواد مخدر را به یک چالش در پیشگیری و درمان تبدیل کرده است. به همین خاطر است که اکنون مصرف ماری‌جوانا در میان جوانان به ویژه پایتخت‌نشینان به یک پدیده اجتماعی تبدیل شده است.
سال 1395 بود که خبر افزایش مصرف ماری‌جوانا در میان جوانان ایرانی نه تنها ازسوی رسانه‌های داخلی مطرح شد بلکه رسانه‌های خارجی نیز از آن به عنوان یک مساله اجتماعی جدید در حوزه آسیب‌هایی اجتماعی در ایران نام بردند. نکته قابل تامل در این تغییر گرایش این است که نه تنها مصرف ماری جوانا در ایران بیشتر شده بلکه تولید این ماده مخدر در ایران و در میان جوانان ایرانی نیز بیشتر شده است و این رویکرد مصداق بارز آن جمله معروف و عامیانه « از تولید به مصرف» است که این بار گریبان جوانان ایرانی و به ویژه شهر تهران را گرفته است.
برخی منتقدان به این مساله اشاره می‌کنند که به رغم اینکه تصمیم‌گیران نسبت به مبارزه با مواد مخدر در داخل کشور حساس بوده و در این راه تعداد قابل توجهی از ماموران نیروی انتظامی و پلیس مبارزه با مواد مخدر و قاچاق جان خود را از دست داده‌اند، اما نسبت به اطلاع‌رسانی دقیق درمورد افزایش ماده مخدر ماری جوانا در ایران به مردم بی‌اعتنا هستند.
سیاست‌های اشتباه
در حوزه مواد مخدر
در طول سه دهه اخیر سیاستگذاران با راه‌اندازی مراکز درمان اعتیاد از تریاک گرفته تا هروئین و مصرف الکل سعی کرده‌اند تا در حوزه پیشگیری و درمان اعتیاد به این مواد مخدر تاثیرگذار باشند، اما افزایش مصرف این مواد مخدر و حتی بیشتر شدن تنوع در این حوزه نشان می‌دهد روش‌های پیشگیری به طور کامل موفق نبوده است.
نکته قابل تامل دیگری که در این زمینه وجود دارد، این است که هنوز نه تصمیم‌گیران و نه پژوهشگران نتوانسته‌اند آمار دقیقی از میزان مصرف‌کنندگان مواد مخدر در ایران به دست آورند و تنها در برخی موارد مورد مطالعه مانند درمانگاه‌های ترک اعتیاد و یا درمانگاه‌های محلی که در صورت بروز حادثه برای مصرف کنندگان این ماده مخدر به آنجا مراجعه می کنند، اعلام کرده‌اند که تعداد مراجعه‌کنندگان به این درمانگاه‌ها که مصرف‌کننده مواد مخدر هستند، 4 برابر افزایش پیدا کرده است.
دسترسی آسان جوانان به ماری‌جوانا
موضوع دیگری که در خصوص مصرف ماده مخدر ماری جوانا و مخدر کوکائین وجود دارد، این است که اگر در ابتدای دهه 90 مصرف این دو مخدر لاکچری تنها در مهمانی‌های جوانان مرفه رواج داشت، اما اکنون این ماده مخدر از حوزه لاکچری بودن خارج شده و مصرف‌کنندگان آن به مرکز شهر تهران و کلانشهرهای دیگر رسیده است. همین مساله به اعتقاد پژوهشگران آسیب‌های اجتماعی نشان می‌دهد در دسترس بودن آن و کاهش هزینه تهیه آن باعث شده تا مصرف ماری جوانا از حالت تفننی خارج شده و به یک عادت تبدیل شود.
اعتیاد ۷ برابری نوجوانان به ماری‌جوانا
رویکرد جهانی به ماده مخدر ماری‌جوانا حکایت از آن دارد که این مخدر پر‌طرفدار در میان جوانان را اعتیادآور نمی‌دانند. این در حالی است که طبق اعلام موسسه ملی سوء‌استفاده از مواد مخدر در آمریکا نوجوانانی که از ماری جوانا استفاده می‌کنند، در مقایسه با افراد بالغ، 4 تا 7 برابر بیشتر با اختلالات مربوط به ماری جوانا مواجه می‌شوند.
افزایش تولید ماری‌جوانا در ایران موضوع دیگری است که در این میان اهمیت دارد چرا که برخی از مطالعات اجتماعی حکایت از آن دارد که ورود دانه این گیاه اعتیادآور به راحتی از کشورهای همسایه مانند ارمنستان به داخل ایران و تولید فرآورده نهایی آن و دسترسی آسان‌تر جوانان و نوجوانان به این مخدر اعتیادآور باعث شده تا مصرف‌کنندگان آن نیز افزایش چشمگیری بیابند.
ماری جوانا و افزایش میل به خودکشی
سال 97 بود که عضو گروه مطالعات اعتیاد مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی اعلام کرد: «مصرف ماده توهم ای «گل» یا همان ماری جوانا در بین نوجوانان و جوانان افزایش یافته است، ماده ای که عامل افسردگی، خستگی، کاهش حافظه کوتاه مدت، خشونت، بی انگیزگی، اختلال بینایی، روانپریشی و خودکشی است.»
به گفته محمدرضا قدیرزاده، برخی نوجوانان و جوانان به دلایل مختلف به مصرف گل رو آورده‌اند، حس کنجکاوی، ابراز وجود و نمایش بزرگ شدن، احساس تعلق به گروه و فشار همسالان می‌تواند از دلایل علاقه نوجوانان و جوانان به ماری‌جوانا باشد.
مطالعات نشان می‌دهد؛ گل از گیاه شاهدانه تهیه می‌شود و مصرف آن آثار سوء جسمانی و روانی فراوانی دارد. ماده موثر موجود در گیاه شاهدانه، تترا هیدرو کانابینول یا THC است و سرشاخه‌های گلدار گیاه شاهدانه را که حاوی مقادیر بالا THC است را ماری‌جوانا می‌نامند که این ماده در کشورمان بیشتر به اسم «گل» شناخته می‌شود.
همچنین ماری‌جوانا جزو مواد توهم‌زا دسته‌بندی می‌شود و در این حالت، احساسات فرد به طور غیرطبیعی تغییر پیدا می‌کند. افزایش ضربان قلب، قرمز شدن چشم، خشک شدن دهان و گلو، خنده‌های بی‌مورد و ریسه رفتن، گیجی و عدم تمرکز حواس، از دست دادن هماهنگی و تعادل، تکلم آهسته، تمایل به مصرف همزمان با غذا، پراشتهایی، فراموشی و خواب آلودگی، بیان حرف‌های نامفهوم و بی‌ربط، گوشه‌گیری، خستگی و افسردگی از نشانه‌های مصرف گل است.
درمانگران اعتیاد بر این باورند تفکر غلط اعتیادآور نبودن گل باعث می‌شود جوانان نسبت به سایر مواد بیشتر به حشیش روی آورند. موضوعی که قدیرزاده به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: به طوری که در چند سال اخیر شاهد افزایش مصرف مشتقات شاهدانه و از جمله «گل» در کشورمان به خصوص در خانم‌های جوان هستیم حتی برخی نوجوانان و جوانان، مصرف گل را آرامش بخش تلقی می‌کنند، چون اطلاعات نادرستی درباره آن از دیگران دریافت کرده‌اند. بسیاری از مصرف‌کنندگان مواد مخدر، اولین ماده‌ای را که تجربه کرده‌اند، گل است. ماری‌جوانا یا گل دروازه ورود به مواد پرخطرتر و اعتیاد به مواد سنگین تر است، چه بسا افرادی که در ابتدا نسبت به سایر مواد همچون هروئین و شیشه تمایلی نداشته‌اند و پس از مصرف گل به سمت چنین مواد خطرناکی روی آورده‌اند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ سن ورود به مصرف مواد مخدر 15 سال و میانگین متوسط کشور 22 سال است که نشان‌دهنده شیوع مصرف مواد مخدر به ویژه «ماری‌جوانا» در بین جوانان و نوجوانان است
ماری جوانا روی میز شورای شهر تهران!
با تمام هشدارهایی که آسیب‌شناسان اجتماعی درباره رشد زیرپوستی ماری‌جوانا در میان جوانان و نوجوانان می‌دهند؛ همزمان با هفته مبارزه با مواد مخدر رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران در جلسه علنی دیروز نسبت به افزایش مصرف‌کنندگان مواد مخدر در تهران هشدار داد.
هشدارهای سوده نجفی حکایت از این دارد که در سال گذشته حدود 2 میلیون و 802 هزار و 800 نفر مصرف‌کننده مستمر و یک میلیون و 600 هزار نفر مصرف‌کننده غیرمستمر وجود داشت یعنی 4 میلیون و 400 هزار نفر مصرف‌کننده مستمر و غیرمستمر مواد مخدر در کشور داریم.
به گفته او، نخستین الگوی مصرف مواد مخدر در کشور مربوط به استعمال تریاک است که حدود 75 درصد از مصرف مواد مخدر در کشور را به خود اختصاص داده است.
به اعتقاد این عضو شورای شهر تهران؛ دومین الگوی مصرف مواد مخدر مربوطه به مواد مخدری همچون «ماری‌جوانا»، «حشیش»، «بنگ»، «گراس»، «علف» است.
هر چند عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران سومین الگوی مربوط به هروئین و چهارم الگوی مصرف مواد مخدر را مربوط به شیشه می‌داند و عنوان می‌کند که در حقیقت تریاک الگوی نخست مصرف بوده اما در بین جوانان و نوجوانان، گرایش به ماری‌جوانا، منجر به بروز دغدغه جدی شده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ سن ورود به مصرف مواد مخدر 15 سال و میانگین متوسط کشور 22 سال است که نشان‌دهنده شیوع مصرف مواد مخدر به ویژه «ماری‌جوانا» در بین جوانان و نوجوانان است.
راهکارهای فرمالیته
مبارزه با مواد مخدر در کشور
برخی بر این باورند که یکی از دلایل عدم موفقیت سیاست‌های حوزه مبارزه با مواد مخذر فرمالیته بودن آن است که هیچ تاثیری بر کاهش این آسیب ندارد. موضوعی که مدیرعامل موسسه کاهش آسیب اجتماعی رویش نیز به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: هزینه‌های پیشگیری به مراتب از هزینه‌های درمان کمتر است و این در حالی است که در جامعه به این مسئله توجه کمتری شده است؛ متاسفانه برنامه‌های پیشگیری در جامعه ما در حوزه اعتیاد فرمالیته و گزارشی است.
علی قائدنیایی جهرمی اعلام می‌کند: آمارهای متعددی در این حوزه وجود دارد به طوری که ستاد مبارزه با مواد مخدر به صورت رسمی آمار معتادان را 3 میلیون و 200 هزار نفر اعلام کرده است و این در حالی است که در سال 94، هاشمی رئیس وقت ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام کرده بود که آمارهای غیررسمی معتادان بیشتر از آمارهای رسمی ستاد مبارزه با مواد مخدر است.
وی با انتقاد از عملکرد سیستگذاران حوزه مبارزه با مواد مخدر به این مساله تاکید می‌کند: چگونه می‌توانیم یارانه‌بگیران را شناسایی و یارانه برخی از افراد را حذف کنیم اما در قطع چرخه اعتیاد ناتوان هستیم؟ این در حالی است که بودجه مبارزه با مواد مخدر در کشور به اندازه یک‌دهم فروش روزانه مواد مخدر هم نیست و در واقع ما در حرف، با مواد مخدر مبارزه می‌کنیم.
دیدگاه تان را بنویسید