استارلینک؛ چالش جدید «صیانت‌پیشه‌»ها!

ریحانه جولایی

با آغاز جنگ روسیه و اکراین، به واسطه اختلال شدید در اینترنت، ایلان ماسک، مدیر شرکت خودروسازی «تسلا» و مؤسس شرکت «اسپیس ایکس» وعده داد که اینترنت ماهواره‌ای را در دسترس مردم اکراین قرار می‌دهد و روز گذشته به وعده خود وفا کرد.

روز گذشته تصاویر منتشر شده از فعال شدن اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در اوکراین در شبکه‌های اجتماعی بازتاب فراوانی داشت. بر اساس این تصاویر سرعت آپلود اینترنت ماهواره‌ای 23.93 و سرعت دانلود آن 136.76 مگابایت است؛ سرعتی که بسیار بالاتر از اینترنت‌های معمولی است.

بعد از اینکه میخائیل فدوروف، معاون نخست وزیر اوکراین خطاب به ماسک نوشت: «در حالی که تو سعی داری مریخ را تسخیر کنی؛ روسیه در تلاش برای اشغال اوکراین است؛ در حالی که راکت‌های تو با موفقیت در فضا می‌نشینند، موشک‌های روسی شهروندان اوکراینی را هدف قرار می‌دهد.» این مرد ثروتمند تصمیم گرفت تا با استقرار ایستگاه‌های بیشتر در اکراین به کمک مردم درگیر جنگ برود و اکنون با کمک استارلینک نقاط کور و یا مناطقی از این کشور که امکان دسترسی به فیبر نوری ندارند هم می‌توانند از اینترنت استفاده کنند.

حالا با مستقر شدن تجهیزات و ایستگاه‌های اینترنت ماهواره‌ای در اکراین، فدوروف با ابراز خوشحالی و تشکر از ایلان ماسک تایید کرده است که محموله تجهیزات دریافت‌کننده این اینترنت به اوکراین رسیده است.

البته این کار ماسک از چشم ایرانی هم دور نمانده است و در توییتر بسیاری از کاربران ایرانی نوشته‌اند که با توجه به محدودیت‌ها و مشکلات اینترنت در ایران چرا ایلان ماسک این قابلیت را برای ایران فعال نمی‌کند؟ از سوی دیگر محمدجواد آذری جهرمی، وزیر سابق ارتباطات ایران، نیز با اشاره به راه‌اندازی استارلینک در اوکراین، با کنایه در پیامی تلگرامی خطاب به نمایندگان مجلس و به تعبیر خود «صیانت‌پیشه‌ها»، نوشت: «اگر شما خدمت مناسب (البته مناسب از دیدگاه مردم) برای آن‌ها فراهم نکنید، دیگران خواهند کرد».

نمایندگان؛ مصّر به ایجاد محدودیت‌های اینترنتی

در حالی که تمام کشورهای جهان به دنبال بالا بردن سرعت اینترنت و حتی استفاده از اینترنت‌های ماهواره‌ای هستند، نمایندگان مجلس ایران دغدغه محدود کردن اینترنت را دارد و برخی از آنها با وجود ناکامی‌های اخیر در تصویب طرح صیانت،‌ همچنان برای به کرسی نشاندن حرف و نظر خود در تلاش و تکاپو هستند. تلاشی بدون در نظر گرفتن هزاران شغلی که از طریق اینترنت ایجاد شده است و مشکلات بسیار زیادی که در صورت محدودسازی اینترنت به وجود خواهد آمد.

پس از جنجال‌هایی که اخیراً در مورد تصویب سریع و 40 دقیقه‌ای کمیسیون صیانت از فضای مجازی به پا شد و بعد از آن اعلام ابطال مصوبه کمی آرامش به دل مردم راه یافت؛ با این حال انگار نمایندگان بیکار ننشستند و بر تصمیم خود پافشاری دارند. چند روز پیش بود که مهرداد ویس کرمی، دبیر کمیسیون مشترک طرح صیانت گفت: برخی از مسائل ماهیت حاکمیتی دارند و تصمیم‌گیری درباره آن در قالب یک وزارتخانه نمی‌گنجد و از آنجایی‌که فضای مجازی اهمیت ویژه دارد باید کل نظام درباره آن تصمیم‌گیری کند. به گفته او؛ این طرح بدون تردید ۳ تا ۵ سال آزمایشی اجرا خواهد شد.

از سوی دیگر روز گذشته هم  طرحی در دستور کار مجلس قرار گرفت که در صورت تصویب، تولید محتوا در پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب و توییتر هم می‌تواند جرم تلقی شود. بر اساس این طرح، هرگونه همکاری و تهیه محتوا برای پلتفرم‌های غیرمجاز، مجرمانه است.

در بخشی از این طرح آمده است که «تبلیغ هرگونه کالا، خدمات و آثار هنری ایرانی از طریق شبکه‌ها، رسانه‌ها، بسترها و پلتفرم‌های غیرمجاز (اعم از ماهواره‌ای یا بر بستر پهن باند) که فهرست آن توسط کارگروه تخصصی ماهواره متشکل از نمایندگان سازمان صداوسیما، وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی، سازمان تبلیغات اسلامی و دادستانی کل کشور هر سه ماه یک ‌بار اعلام می‌گردد، ممنوع است. متخلف از این حکم حسب مورد به یکی از مجازات‌های درجه ۵ تا ۷ مقرر در مواد (۱۹) و (۲۰) قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲/۲/۱ محکوم می‌شوند.»

متعاقب طرح صیانت،‌ ظاهرا این روزها  طرح جدیدی در دستور کار مجلس قرار گرفته است که در صورت تصویب، تولید محتوا در پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب و توییتر هم می‌تواند جرم تلقی شود. بر اساس این طرح، هرگونه همکاری و تهیه محتوا برای پلتفرم‌های غیرمجاز، مجرمانه است

همچنین در تبصره ۳ این طرح آمده است: «تولیدکنندگان، واردکنندگان و صاحبان کالا، صاحبان آثار هنری و ارائه‌دهندگان خدمات، مکلف‌اند در قراردادهای منعقده با اشخاص حقیقی و حقوقی از جمله نمایندگی‌ها و شعب خود، ممنوعیت ارائه تبلیغ در شبکه‌های غیرمجاز را تصریح کنند؛ در غیر این صورت چنانچه تبلیغات آنان مشمول این ماده گردد، به حداقل مجازات مذکور محکوم خواهند شد.»

برای تصویب کلیات طرح صیانت رأی‌گیری نداریم!

معلوم نیست طرح محدودسازی اینترنت چرا این قدر برای برخی از نمایندگان مهم است اما حالا دیگر کار به جایی رسیده که رضا تقی‌پور، رئیس کمیسیون ویژه بررسی طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی گفته است که دیگر برای تصویب کلیات طرح رأی‌گیری نداریم.

او توضیح داده است: «قضیه از این قرار است که نسخه جدیدی که روی آن صحبت کردیم (در کمیسیون روی آن رأی‌گیری شد) نسخه جدیدی است که بعد از اینکه طرح به کمیسیون ویژه بررسی آمده است و بعد از اینکه به مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ارجاع شده است، تهیه شده است. به عبارت دیگر این نسخه نسبت به نسخه اولی که از صحن مجلس آمده است تفاوت دارد».

او ادامه داد: «معاون قوانین مجلس ایرادی را مطرح کرده که از نظر شکلی در ابتدا باید آن نسخه که از صحن آمده در کمیسیون رأی‌‌گیری می‌شد و بعد تغییرات را اعمال می‌کردید. بنابراین این ایرادی که گرفته شده است کاملاً یک اشکال شکلی است و اشکال ماهیتی و محتوایی نیست. برای کلیات رأی‌گیری نداریم و وارد مواد طرح می‌شویم. علی القاعده برای کلیات رأی گیری نمی‌کنیم زیرا نظر اعضای کمیسیون این است که خودمان خواستیم که این تغییرات اعمال شود؛ بنابراین به صورت غیر مستقیم به تغییرات رأی داده‌ایم و حالا خود تغییرات را تایید کرده‌ایم.»

روز گذشته تصاویر منتشر شده از فعال شدن اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در اوکراین در شبکه‌های اجتماعی بازتاب فراوانی داشت؛ موضوعی که هر نوع اقدام در راستای ایجاد محدودیت در اینترنت و فضای مجازی را به چالش می‌کشد!

با اینترنت ماهواره‌ای طرح محدودسازی به جایی نمی‌رسد

با تمام این اوصاف هم مردم و هم نمایندگان خوب می‌دانند با وجود پیشرفت علم طرح‌های محدودسازی اینترنتی جواب نمی‌دهد و تنها باعث هدررفت سرمایه‌های کشور می‌شود. طی روزهای اخیر شاهد پوشش دادن سریع و بی دردسر اینترنت ماهواره‌ای در اکراین بودیم. اگر نمایندگان برای محدود کردن اینترنت همچنان پافشاری کنند امکان اینکه این اتفاق در ایران هم رخ دهد وجود دارد. البته بسیاری از کارشناسان حوزه تکنولوژی از همان ابتدا که طرح صیانت از فضایی مجازی مطرح شد معتقد بودند با پیشرفت علم چنین کاری یا عملی نمی‌شود یا اگر هم بشود با شکست مواجه خواهد شد.

چند ماه پیش امید رهبر، کارشناس حوزه فناوری در خصوص اینترنت ماهواره‌ای در قالب پروژه استارلینک با بیان اینکه پروژه استارلینک که در ایران به عنوان اینترنت ماهواره‌ای شناخته می‌شود در آسمان ایران در دسترس است، گفت: اینترنت ماهواره‌ای تحول بزرگی در عرصه ارتباطات جهان به خصوص ایران ایجاد می‌کند و مباحثی مانند فیلترینگ به کلی از بین خواهد رفت و سرویس‌های بزرگی چون یوتیوب با سرعت و کیفیت بالا در دسترس ایرانیان قرار خواهد گرفت.

بر اساس گزارش‌های منتشر شده ایران در لیست درخواست استارلینک قرار گرفته است و ارائه آزمایشی اینترنت ماهواره‌ای شرکت اسپیس ایکس برای همسایگان و غرب ایران فراهم شده است. گزارش برخی کاربران در فضای مجازی نشان‌دهنده در دسترس بودن اینترنت ماهواره‌ای در برخی مناطق ایران است. اگر چه سرویس‌دهی رسمی اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران دور از انتظار است اما ظاهراً دفاتر رسمی این شرکت در ترکیه، امارات، کویت، قطر و سایر کشورهای همسایه، دسترسی غیرمستقیم به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را فراهم خواهند کرد.

با شرایط گفته شده به نظر می‌رسد این رویکرد اشتباه و تصویب طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و طرحی که متعاقب آن در راستای ایجاد محدودیت در توئیتر و یوتیوب مطرح شد؛ کاربران ایرانی را بیش از همیشه به سمت اینترنت ماهواره‌ای سوق خواهد داد. با توجه به پیشرفت روز افزون تکنولوژی و اینترنت ماهواره‌ای امید است که راهکارهای بهتری چون کاهش هزینه‌های اینترنت به خصوص اینترنت همراه، افزایش پهنای باند، برداشتن محدودیت‌ها و فیلترینگ در دستور کار مدیران و مسئولان قرار گیرد. محدودسازی اینترنت آثار منفی اجتماعی و اقتصادی بر جامعه خواهد داشت و یک اشتباه بسیار بزرگ و جبران‌ناپذیر خواهد بود.

موضوع اینترنت در ایران بیش از اینکه سیاسی و اجتماعی باشد حالا دیگر اقتصادی است. مجلس باید به مسائل اساسی کشور بپردازد طرح‌هایی همچون صیانت اولویت کشور نیست و هزینه و فرصتی که مجلس صرف لوایحی اینچنین می‌کند بسیار سنگین است. چراکه برگزاری هر دقیقه جلسات مجلس هزینه سنگینی به کشور تحمیل می‌کند و بهتر است که بی‌حاصل نباشد!