همسو با مافیا و خلاف جهت رویه جهانی

سعیده علیپور

نمایندگان مجلس شورای اسلامی دیروز در جلسه‌ای پرحاشیه بند مربوط به عوارض خرده‌فروشی هر نخ سیگار در سال آینده را در حالی حذف کردند که موافقان مالیات بر سیگار، مافیای پشت پرده تجاری را مانع تصویب این بند و مخالفان؛ دسترسی آسان‌تر به شیشه و تریاک و هروئین، در صورت گرانی سیگار را دلیل مخالفت خود عنوان کردند. حذفی که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان نه تنها به افزایش شمار سیگاری‌ها کمک می‌کند که تامین بخشی از بودجه حوزه سلامت و آموزش و خدمات عمومی را متاثر خواهد کرد.

هر چند گفته می‌شد مالیات بر فروش محصولات دخانی در بودجه سال آینده کشور به میزان ۹۰ درصد افزایش خواهد یافت، اما دیروز با دخالت نماینده دولت و پیشنهاد احمد امیرآبادی فراهانی، نماینده قم بند الحاقی ۷، تبصره ۶ که به عوارض خرده‌فروشی هر نخ سیگار در سال آینده بازمی‌گشت، از لایحه بودجه حذف شد.

محتوای بند الحاقی حذف شد

براساس بند الحاقی۷ تبصره ۶ که حذف شد، قرار بود تا از ابتدای سال ۱۴۰۱ به قیمت خرده‌فروشی هر نخ سیگار تولید داخل با نشان ایرانی مبلغ دو هزار و سیصد ریال، تولید داخل با نشان بین‌المللی هشت هزار ریال، هر نخ سیگار وارداتی پانزده هزار ریال و هر بسته پنجاه گرمی تنباکوی قلیان داخلی سیصد هزار ریال و هر بسته تنباکوی وارداتی سیصد هزار ریال به عنوان عوارض اضافه شود و وزارت امور اقتصاد و دارائی مکلف بود تا مبالغ مذکور را از تولیدکنندگان و واردکنندگان أخذ و به حساب درآمد عمومی واریز کند.

این در حالی است که طبق قانون سال‌های پیش مجلس، دولت موظف است تا در راستای کاهش مصرف دخانیات و آموزش، پیشگیری و درمان بیماری‌های ناشی از آن، بازتوانی و درمان، عوارض و درآمد حاصل از ‌مصرف دخانیات را برای توسعه ورزش به‌ خصوص ورزش همگانی در مدارس، در اختیار وزارتخانه‌های ورزش، آموزش و پرورش و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار ‌دهد. در بودجه سال آینده نیز از این محل ۱۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان درآمد حاصل می‌شده که قرار بود در تعرفه خدمات پرستاری، صندوق مسکن ملی، اشتغال محرومان، تکمیل و اتمام پروژه‌های ورزشی، خوابگاه‌های متاهلی، تامین آمبولانس و تجهیز سازمان اورژانس و نوسازی مدارس هزینه شود.معین‌الدین سعیدی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس با بیان این موضوع به ایلنا گفت: «متاسفانه علاوه بر اینکه نماینده دولت در زمان بررسی این بند در مجلس آمارهایی با اشکالات ماهوی ارائه داد و نمایندگان هم توسط هیات رئیسه به خوبی مطلع نشدند که کدام موارد قرار است حذف شود و رأی‌گیری صورت گرفت. در نتیجه این بند علیرغم اهمیتی که در محل مصرف منابع حاصل از آن داشتند، حذف شد». او ابراز امیدواری کرد: «در تلاش هستیم که با استفاده از ظرفیت‌های آیین‌نامه طرح را مجدد به کمیسیون تلفیق ارجاع دهیم».

دولت چرا مخالف است؟

احمد امیرآبادی فراهانی، نماینده قم که دیروز به پیشنهاد او بند مذکور حذف شد در توضیح دلیل پیشنهادش این طور گفت:«دو نامه از سوی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز و وزارت صمت در خصوص افزایش عوارض سیگار به مجلس ارسال شده است. در نامه ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز آمده است که با افزایش این چنینی عوارض سیگار مخالف هستند. اگر ما افزایش عوارض سیگار را نسبت به سال ۱۴۰۰ مقایسه کنیم آنچه که در مصوبه کمیسیون تلفیق رقم خورده است افزایش بسیار بالایی است. نباید کاری کنیم که سیگار در کشور از شیشه، تریاک و هروئین گران‌تر شود. با این عوارض دسترسی مردم به سیگار بسیار سخت خواهد شد».

 سیگار از شیر ارزان‌‌تر است!

براساس آمار، ایران 10 میلیون مصرف‌کننده سیگار دارد و میزان مصرف دخانیات در کشور، سالانه نزدیک به 70 میلیارد نخ برآورد می‌شود. این در حالی است که عمده‌ترین دلیل بروز سرطان‌ ریه، بیماری‌های قلبی‌وعروقی، پوکی استخوان، بیماری‌های خودایمنی و ... سیگار عنوان می‌شود. در حالی که به اعتقاد کارشناسان مؤثرترین ابزار برای کاهش مصرف دخانیات، مالیات است، اما به گفته برخی مسئولان حوزه سلامت، صنایع دخانی به بهانه افزایش قاچاق محصولات دخانی مانع از اعمال مالیات بر خرده‌فروشی سیگار می‌شوند و همین موضوع سبب شده است که این محصول مضر در قیاس با دیگر اقلام در کشور ارزان‌‌تر باشد. به طوری که شاهدیم که گاهی قیمت یک پاکت سیگار از یک پاکت شیر ارزان‌‌تر است. به اعتقاد همین افراد این ارزانی کار را برای کاهش ترغیب مردم به خرید سیگار سخت کرده است.

هر چند مخالفان وضع مالیات بر خرده‌فروشی سیگار، اقداماتی از جنس وضع مالیات‌های سنگین، را منجر به کاهش سهم تولید داخلی و افزایش سهم قاچاق از بازار دخانیات می‌دانند و معتقدند حتی با افزایش مالیات مصرف سیگار هم کم نمی‌شود، اما سال‌هاست که افزایش مالیات بر دخانیات به عنوان مهمترین راهکار و کلیدی‌ترین استراتژی برای کاهش مصرف از سوی سازمان جهانی بهداشت اعلام شده است.

در بودجه سال آینده قرار بود از محل بند حذف شده در خصوص مالیات بر خرده‌فروشی سیگار ۱۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان درآمد حاصل و در بخش تعرفه خدمات پرستاری، صندوق مسکن ملی، ... و نوسازی مدارس هزینه شود؛ اما این بند با مخالفت روبه‌رو شد

علیرضا سلیمی، یکی از نمایندگان موافق مالیات بر خرده فروشی سیگار در مجلس می‌گوید: «مصرف دخانیات در کشور بسیار بالا رفته است. ما سالیانه ۶۰ هزار فوتی به دنبال مصرف دخانیات داریم در حالی که میزان فوتی‌ها در تصادفات جاده‌ای بین ۱۶ تا ۱۸ هزار نفر است. آیا نباید فکری در این حوزه کنیم. مردم مانند برگ خزان جان خود را از دست می‌دهند. مصرف سیگار بین جوانان و نوجوانان رواج پیدا کرده است. این در حالی است که حدود ۸۰ درصد سود ناشی از گردش مالی آن به جیب برخی از شرکت‌های خارجی می‌رود. در ترکیه مالیاتی معادل ۱۳ میلیارد دلار به سیگار بسته‌اند. این موضوع رابطه‌ای با قاچاق سیگار ندارد».

فاطمه محمدبیگی، نماینده مردم قزوین در مجلس شورای اسلامی هم با انتقاد از مدافعان پایین ماندن عوارض سیگار، گفت: «مطالعات نشان داده افزایش قیمت سیگار بر کاهش مصرف آن به ویژه در میان جوانان و نوجوانان موثر است. این در حالی است که امروز بچه ۸ ساله با پول تو جیبی خود سیگار می‌خرد و این باعث نگرانی است».

هر چند مخالفان وضع مالیات بر خرده‌فروشی سیگار، اقداماتی از جنس وضع مالیات‌های سنگین را منجر به کاهش مصرف سیگار نمی‌دانند، اما سال‌هاست که افزایش مالیات، کلیدی‌ترین استراتژی برای کاهش مصرف از سوی سازمان جهانی بهداشت اعلام شده است

 افزایش ۳۰ درصدی مصرف دخانیات با روند مالیاتی فعلی

در این میان اما برخی معتقدند، اگر روند مالیات بر دخانیات به همین ترتیب ادامه پیدا کند مصرف سیگار تا چهار سال آینده 30 درصد افزایش پیدا می‌کند.در همین باره استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید: «۱۳ درصد جمعیت کشور دخانیات مصرف می‌کنند که اگر کنترل نشود تا سال ۱۴۰۴ به ۳۰ درصد می‌رسد که جای نگرانی دارد.عبدالرحمان رستمیان به ایرنا می‌گوید: «سالانه ۱۵ میلیارد تومان به علت مصرف سیگار در کشور دود می‌شود و ۴۵ هزار میلیارد تومان برای بیماری‌های ناشی از مصرف سیگار هزینه می‌شود که بسیار سنگین است».

به گفته او دخانیات جزو پرسودترین کالاها در کشور بوده به خاطر همین تولید آن افزایش یافته است و در این میان اخذ مالیات بیشتر برای دخانیات باعث می‌شود تقاضا کاهش یابد.

 نقش مافیا

در افزایش تعداد سیگاری‌ها

در حالی که برخی ارزان بودن سیگار را دلیل رشد روزافزون سیگار در اقشار مختلف به خصوص نوجوانان و زنان می‌دانند، حسین کریم، فوق تخصص بیماری‌های قلب و عروق معتقد است: «متاسفانه برخی به دلایل عمدی قیمت سیگار را در کشور پایین نگه داشته‌اند».

 رئیس سابق دانشگاه علوم پزشکی البرز به ایسنا گفته است: «در این عمد سه مقصر اصلی وجود دارد: اول مافیای تولید و تجارت سیگار که از سیگاری شدن مردم سود هنگفتی به جیب می‌زنند. دومین عامل گسترش عمدی تعداد سیگاری‌ها مجلس است. مجلس به شدت در مقابل افزایش قیمت سیگار مقاومت می‌کند و دلیل عمده آن لابی مافیای تجارت سیگار است. تاکنون چندین بار طرح افزایش مالیات قیمت سیگار به مجلس رفته و هر بار به دلایل به اصطلاح آبدوغ خیاری برگشت خورده است».وی توضیح داد: «طی دو سه سال اخیر مالیات هر چیزی که روی آن دست بگذارید چند برابر شده ولی مالیات سیگار چقدر افزایش داشته است؟ پاسخگوی این سوال مهم چه کسی است؟ واقعا جای تاسف است عده‌ای به خاطر لابی‌گری و پر کردن جیب خود با جان مردم اینگونه بازی می‌کنند».در شرایطی که مجلس شورای اسلامی بار دیگر مالیات برخرده فروشی سیگار را حذف کرد، به نظر می‌رسد ۷۵ میلیون نفر ایرانی که دخانیات مصرف نمی‌کنند، نه تنها از سهم مالیاتی ۱۰ میلیون سیگاری محروم می‌شوند که بار هزینه‌های درمانی آنها را هم بر دوش خواهند کشید.