سدسازی و انتقال آب راه‌حل بحران کم‌آبی نیست

در روزهای اخیر با انتشار لایحه بودجه ۱۴۰۱ و تخصیص اعتبار به تعداد زیادی از طرح‌های ساخت سد و انتقال آب، این سوال مطرح می‌شود که آیا صرف هزینه برای چنین طرح‌هایی منطقی است؟ یک عضو هیئت رییسه فدراسیون آب تاکید می‌کند: در شرایط فعلی کشور، ساخت سدهای متعدد مشکل آبی کشور را حل نمی‌کند و باید دنبال طرح‌هایی برای بهینه‌سازی مصرف آب باشیم.

رضا حاج‌ کریم با اشاره به شرایط اجرای طرح‌های زیست‌محیطی در این باره به ایسنا گفت: براساس آیین‌نامه‌ای که در سال ۱۳۹۵ مصوب شده‌ است، شورای عالی حفاظت محیط زیست تمام طرح‌هایی که باید ارزیابی و پیوست زیست‌محیطی داشته باشند، را ذکر کرده‌ است. در این آئین‌نامه به تفصیل مشخصات این پیوست نوشته و نوع مطالعات و ارزیابی‌ها به‌طور مشخص در این آئین‌نامه شرح داده‌ شده است. تمام طرح‌هایی که نیازمند موافقت‌نامه و اختصاص ردیف بودجه در سازمان مدیریت و برنامه ریزی و سازمان برنامه و بودجه هستند، باید این پیوست محیط زیستی را داشته باشند.

وی با اشاره به چهار دوره مدیریت آب در کشور گفت: دوره اول مدیریت هیچگونه مشکل و کمبودی وجود نداشت و مصارف نیز به طور دقیق کنترل نمی‌شدند. دوره دوم نیز دوره مدیریت عرضه بود و طرح‌هایی مانند حفر چاه‌های عمیق و سدسازی در این دوره اجرا شده‌ است. دوره سوم دوره مدیریت تقاضاست. طرح‌هایی مانند طرح تعادل‌بخشی، کنتوردار کردن چاه‌های کشاورزی و سایر اقدامات مدیریت تقاضا در این دوره به اجرا در آمد.

حاج‌کریم گفت: دوره چهارم که در زمان حاضر کشور با افزایش مصارف، فقر آبی و نبود تعادل در حوضه‌های آبریز مواجه است و ما نیاز داریم در این دوره، برآورد مجددی از مصارف صنعت و کشاورزی داشته‌ باشیم.

وی با تاکید بر لزوم به‌روزرسانی اطلاعات و ارزیابی‌های زیست‌محیطی برای ساخت سدها گفت: مطالعاتی که اجرای پروژه‌های سدسازی بر آن‌ها استوار بوده‌اند، مطالعاتی قدیمی و خارج از اعتبار هستند. دیگر نمی‌توانیم چنین سدهایی را بر اساس ارزیابی‌هایی که منقضی شده‌اند بسازیم. این سدها نه تنها توجیه زیست‌محیطی ندارد، بلکه از نظر مدیریت منابع طبیعی نیز قابل توجیه نیستند.وی با تاکید بر اهمیت توجه به حق‌آبه محیط زیستی گفت: وقت آن رسیده است که مطالعات سدهای ما به‌روز شود. حتی سدهایی که در دست بهره‌برداری هستند نیازمند به‌روزرسانی مطالعات هستند. کاری که سازمان حفاظت محیط زیست باید انجام دهد، لحاظ کردن حق‌آبه‌های زیست‌محیطی در مطالعات سدهاست. در نظام فعلی مدیریت و بهره‌برداری منابع آب، توجه به حق‌آبه‌ محیط زیست باید در اولویت قرار گیرد.

طرح‌های جایگزین سدسازی و انتقال آب

وی در پاسخ به این پرسش ایسنا که چه طرح‌هایی می‌تواند جایگزین سدسازی و انتقال آب شود، اظهارکرد: ما در حوزه بهینه‌سازی مصرف می‌توانیم طرح‌های زیادی اجرا کنیم. بازچرخانی چندباره آب یکی از این طرح‌هاست. این طرح هم‌اکنون در کشور ما تنها به‌صورت یکباره انجام می‌شود. ما باید پساب بخش شهری را به صنعت ببریم و پساب صنعت را دوباره در صنعتی دیگر استفاده کنیم.

این عضو هیئت مدیره فدراسیون آب افزود: طرح‌های شیرین‌سازی آب در نوار جنوبی کشور می‌تواند کمک زیادی به مدیریت منابع آبی بکند. طرح‌های تعادل بخشی، هوشمندسازی مدیریت آب و تحویل حجمی آب به کشاورزان هم از طرح‌هایی است که اجرای آن‌ها به بهبود مصرف منابع آبی در کشور کمک می‌کند.

حاج کریم در پایان ضمن تاکید بر لزوم توجه به آب پرت در کشور گفت: یکی از مهمترین مسائل، مدیریت منابع آب پرت است. با تحلیل و بررسی مقدار آبی که از طریق کانال‌ها از چهارمحال و بختیاری به اصفهان و یزد می‌رسد و مقایسه این عدد با مقدار آبی که در سیستم آب‌رسانی شهر اصفهان هدر می‌رود، می‌توان میزان هدررفت آب در این پروسه را متوجه شد. تقریبا بخش عمده‌ای از دبی کانال‌های متعدد حوضه آبریز در جریان جابجایی هدر می‌رود. به‌جای سدسازی می‌توان با توجه به این نکات، جلوی چالش‌های مدیریت آب کشور را گرفت.