«کیفیت اینترنت حق‌الناس است»، اما فیلترینگ نه؟!

سعیده علیپور

می‌گوید نه تنها از پیام‌رسان فیلترشده تلگرام که از هیچ کدام از پلتفرم‌های فیلترشده دیگر استفاده نمی‌کند. عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطاتِ جوان دولت سیزدهم هرچند برخلاف وزیر جوان دولت پیشین، محمدجواد آذری جهرمی، فیلترینگ را «برای سالم‌سازی فضای مجازی لازم» می‌داند، اما همچون او وعده‌ مشابهی می‌دهد؛ وعده‌ای که وزیر فعال دولت دوازدهم هم با وجود شعارهایش در مخالفت با فیلترینگ، در برآوردن آن موفق نبود.

 دیروز اما عیسی زارع‌پور با حمایت دوباره از طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی که در ماه‌های اخیر یکی از واکنش برانگیزترین طرح‌های مجلس بوده و مخالفان پرشماری بین کاربران این فضا داشت، گفت که «کیفیت شبکه اینترنت حق‌الناس است و باید از حق مردم دفاع شود».سخنان پرتناقض وزیر مربوطه که هم‌زمان، هم خواهان افزایش سرعت اینترنت است و هم خواهان محدودیت آن، این پرسش را در ذهن بسیاری از کاربران فضای مجازی ایجاد کرده که اساسا وعده‌های فراوان وزرای ارتباطات در خصوص افزایش سرعت اینترنت می‌تواند با طرحی که مجلس و البته دولت جدید، با جدیت، به دنبال تصویب آن است همخوانی داشته باشد یا تنها واژگانی‌ست برای بستن دهان کاربرانِ مطالبه‌گر و جدی فضای مجازی در ایران.

حدود 60 میلیون نفر از جمعیت 80 میلیونی ایران در فضای مجازی فعالیت دارند. البته این موضوع تنها مختص ایران نیست و نفوذ اینترنت در زندگی مردم کشورهای توسعه‌یافته بیشتر است

حضور60 میلیونی ایرانی‌ها در فضای مجازی

هر چند آمار دقیقی از تعداد کلی کاربران فضای مجازی در ایران وجود ندارد اما براساس آمار ارائه شده از مرکز آمار ایران، تعداد کاربران ایرانی فعال در پیام‌رسان تلگرام حدود ۵۰ میلیون تخمین زده می‌شود؛ رقمی که با توجه به فیلتر بودن آن در کشور، عدد قابل توجهی به حساب می‌آید. پس از تلگرام، رتبه دوم واتس‌اپ با حدود ۴۷ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر و اینستاگرام با ۴۷ میلیون کاربر قرار دارند. شبکه‌های اجتماعی دیگر مانند توییتر با ۲ میلیون کاربر فعال و لینکدین با ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. براساس این آمار کلی برآورد می‌شود حدود 60 میلیون نفر از جمعیت 80 میلیونی ایران در فضای مجازی فعالیت دارند. البته این موضوع تنها مختص ایران نیست و نفوذ این موضوع در کشورهای توسعه‌یافته بیشتر است.به طوری که تعداد کاربران شبکه‌های اجتماعی در سراسر جهان به حدود پنج میلیارد نفر می‌رسد و روزانه بیش از ۲ میلیون کاربر جدید به یکی از این فضاها اضافه می‌شود. طبق گزارش HOOTSUITE، چهار میلیارد و 660 میلیون نفر در جهان از اینترنت استفاده می‌کنند که بیش از چهار میلیارد از آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی فعال هستند.

این در حالی است که جز کشور چین با بیش از یک میلیون کاربر در فضای مجازی، ایران دومین رتبه را در اعمال فیلترینگ در دنیا دارد. هر چند زارع‌پور، وزیر ارتباطات در صحبت‌های دیروزش در حمایت از فیلترینگ و طرح صیانت گفت که «اعمال فیلترینگ و محدودیت در تمام دنیا وجود دارد و حتما برای سالم‌سازی فضای مجازی لازم است».

کاهش سرعت اینترنت  با محدودسازی

طرح صیانت از فضای مجازی، موضوع حساس و جنجالی این روزهاست که بسیاری از مردم ما را نگران کرده است. به زبان ساده می‌توان گفت طرح صیانت از حقوق کاربران می‌گوید هرگونه محتوایی که روی شبکه اینترنت جهانی قرار می‌گیرد باید از یک شورای خاص مجوز فعالیت بگیرد؛ چه این محتوا در داخل کشور تهیه شده باشد، چه در خارج از کشور. به طور مثال اینستاگرام به عنوان یک بستر محتوا یا واتس‌اپ یا هر پیام‌رسان و اپ‌ها و بازی‌ها و هرگونه سایت‌های خارجی باید از این شورا مجوز فعالیت بگیرند.بدیهی است محتواهای منتشر شده در رسانه‌های جهانی با قوانین و خواست یک کشور مانند ایران اداره نمی‌شود و تاکنون شبکه‌های بین‌المللی برای گرفتن مجوز تمایلی به مراجعه به شورای داخلی یک کشور نشان نداده‌اند. در نتیجه به صورت قانونی و طبق این طرح صیانت از فضای مجازی، همه محتواها، شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها، نرم افزارها و حتی سایت‌هایی مانند گوگل یا خدمات ایمیل وابسته به این سایت‌ها و مشابه آن به صورت قانونی قابل فیلتر و غیرقابل دسترسی برای عموم مردم خواهد بود.

اما برخی از کارشناسان فضای مجازی معتقدند که از آنجایی که فیلترینگ این فضاها، بازخوردهای زیادی به دنبال دارد و بسیاری از کسب‌وکارهای فعال در این فضا را دچار خسران و معترض خواهد کرد، دولت همزمان با گذراندن دوره بررسی و تصویب این طرح در مجلس شورای اسلامی، اقدام به کاهش سرعت اینترنت با تکیه بر کاهش پهنای باند کرده است. موضوعی که بسیاری آن را اجرای طرح صیانت با چراغ خاموش نامگذاری کرده‌اند.

در حالی که وزیر ارتباطات پس از روی کار آمدن وعده افزایش سرعت اینترنت را می‌دهد که بسیاری می‌گویند سرعت اینترنت از اواخر شهریور و ابتدای پاییز به شدت کم شده است. حتی نماینده جیرفت در مجلس هم نسبت به این موضوع اعتراض کرد و خطاب به زارع‌پور گفت: «آقای وزیر لطفا پای خود را از روی سیم بردارید».ذبیح الله اعظمی ساردوئی گفت: «آقای زارع‌پور سرعت اینترنت برخلاف وعده‌های شما نه تنها افزایشی نیافت بلکه کاهش پیدا کرد به طوری که دانش‌آموزان و دانشجویان را دچار مشکل کرده است و بسیاری از کسب وکار‌ها صدمه دید». در این میان بیش از 2 ماه است که کاربران فضای مجازی از کندی سرعت اینترنت در ساعات مختلف شبانه‌روز انتقاد دارند و درباره این نارضایتی بارها از سوی کاربران و کسب و کارها در شبکه‌های اجتماعی بحث و اظهارنظر شده است.

پهنای باریک باند!

مشکلات اینترنت کشور در حالی در سه ماهه گذشته افزایش قابل توجهی داشته است که عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات چندی پیش دستور داده بود به صورت فوری این کندی و اختلال اینترنت بررسی و برطرف شود. با این حال براساس آخرین برآوردها از وضعیت ارتباطات اینترنت، اختلال اینترنتی در ایران به اوج خود در شهرهای مختلف رسیده است. به طوری که چندی پیش سامانه‌های رصد اینترنت کشور برای مدتی یک اختلال گسترده را در اینترنت کشور ثبت کرد. این اختلال به حدی شدید بود که برای مقاطعی استفاده از موتور جستجوی گوگل هم غیرممکن شد.

جز کشور چین با بیش از یک میلیون کاربر در فضای مجازی، ایران دومین رتبه را در اعمال فیلترینگ در دنیا دارد. با این حال وزیر ارتباطات می‌گوید: «اعمال فیلترینگ در تمام دنیا وجود دارد و حتما برای سالم‌سازی فضای مجازی لازم است»

هر چند برخی از صاحبنظران این کندی اینترنت را ناشی از برقراری کلاس‌های درس مدارس و دانشگاه‌ها در فضای مجازی می‌دانند، اما برخی دیگر اجرای طرح صیانت از فضای مجازی را که قرار بود بر‌اساس آن، پهنای باند اینترنت کشور کم شود مقصر شرایط جدید معرفی می‌کنند. طرحی که وزیر جدید ارتباطات نیز پیشتر وعده حمایت تمام قد از آن را داده بود.

سایت زومیت اما گزارش داد؛ مدیران برخی شرکت‌های اینترنتی، اعلام می‌کنند که این مشکل ربطی به زیرساخت‌های شبکه آن‌ها ندارد و پهنای باندی که از شرکت ارتباطات زیرساخت می‌گیرند، با کاهش و کیفیت پایین مواجه می‌شود. به‌گفته آن‌ها، اینترنت در بعضی ساعت‌ها دچار پکت‌لاست (packet loss) می‌شود.

براساس شنیده‌ها، از زمان تغییر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات افزایش ماهانه و مورد نیاز کشور در زمینه پهنای باند بین‌الملل اتفاق نیفتاده و کشور با کاهش پهنای باند اینترنت مواجه است. گفته می‌شود شورای عالی فضای مجازی که طبق دستوری باید مجوز واردات پهنای باند را به شرکت زیرساخت بدهد، مجوز واردات پهنای باند را برای این شرکت صادر نکرده است. موضوعی که دیروز هم وزیر ارتباطات آن را رد کرد و گفت: «به هیچ عنوان دنبال اعمال محدودیت در ترافیک خارجی اینترنت نیستیم». او همچنین گفت: «اگر خدمات سرویس‌دهنده‌ی اینترنت داخلی باکیفیت باشد و بتواند نیاز مردم را برطرف کند، ما نیز از آنها حمایت می‌کنیم، اما به این معنا نیست که بخواهیم برای ترافیک خارجی محدودیت ایجاد کنیم».

وضعیت سرعت اینترنت

 به نقل از آمار

اما وضعیت کند اینترنت تنها شکایت کاربران فضای مجازی نیست. دیروز وزیر ارتباطات هم به این موضوع را برای چندمین بار تایید کرد و گفت: «ثابت وضعیت بسیار نامناسبی داریم، در بین ۱۸۰ کشور رتبه ۱۴۲ را داریم، همه متخصصین می‌دانند که این وضعیت یک شبه به وجود نیامده است». او با بیان اینکه در کشور ما فشار بر شبکه موبایل است، همچون وزیر پیشین گفت: « در حال حاضر شبکه زیرساخت ظرفیت ۳۴ ترابیت بر ثانیه دارد وعده داد تا پایان سال آینده ۲۰ ترابیت دیگر به آن اضافه شود».

هر چند براساس گزارش موسسه اسپید‌تست، که وضع سرعت اینترنت را در جهان رصد می‌کند، سرعت اینترنت موبایل در ایران هم چندان مطلوب نیست و با متوسط ۳۵ مگابیت بر ثانیه، نسبت به ماه پیش دو پله‌ای سقوط کرده است.بر اساس این گزارش متوسط سرعت دانلود اینترنت موبایل در ایران در ماه اکتبر ۲۰۲۱، به ۳۵.۰۹ مگابیت‌برثانیه رسید و ایران در رتبه ۷۳ از میان ۱۴۰ کشور قرار گرفت؛ در حوزه اینترنت ثابت نیز متوسط سرعت دانلود در ایران، ۲۲.۰۱ مگابیت‌برثانیه است که رتبه ایران را به ۱۳۴ از میان ۱۷۵ کشور می‌رساند. رقمی که نشان می‌دهد، نه تنها توسعه‌ای در زیرساخت این شبکه ها صورت نگرفته بلکه حتی شائبه کاهش پهنای باند هم موضوعی نامحتمل نیست.