آسیب جدی به خطوط نفت، گاز و آب در مسیر فرونشست‌ها

فرونشست زمین این روزها خطر بزرگی است که به دلیل برداشت‌های بیش از حد آب‌های زیر زمینی سراسر ایران را تهدید می‌کند؛ اما دیروز مدیر دفتر حفاظت آب‌و‌خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست نسبت به وارد آمدن خسارات جدی به زیرساخت‌هایی نظیر خطوط نفت و گاز و آب و دیگر سازه‌های مهم در پی این فرونشست‌ها هشدار داد.

علی مریدی، در ارتباط با وضعیت فرونشست زمین در ایران به ایلنا گفت: مسئله فرونشست زمین که معلول اضافه برداشت‌ها از آب‌های زیرزمینی است، عمدتا در دشت‌های فلات مرکزی، یعنی ناحیه مرکزی ایران، جنوب البرز و شمال و شرق زاگرس رخ می‌دهد که عمده مصارف وابسته به منابع آب‌زیرزمینی است. متاسفانه برداشت‌های غیر‌اصولی و غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی باعث شده است که تراز آب زیرزمینی در آبخوان‌ها افت‌های نسبتا شدیدی داشته باشند. به دنبال این مساله پدیده فرونشست در نواحی مرکزی ایران ما را تهدید می‌کند و شهرهای بزرگ مثل اصفهان، تهران و دیگر شهرهایی که روی آبخوان‌های مهم کشور واقع شده‌اند در معرض این خطر هستند.وی افزود: اگرچه خطر فرونشست شروع شده، اما به این دلیل که به صورت دفعی است، متاسفانه هنوز جدی گرفته نشده است. اگر خدای نکرده روزی نشست‌های غیرمتقارن داشته باشیم و بخشی از زمین به صورت فروچاله نشست کنند، قطعا خسارت‌هایی جدی به ما خواهد زد. خطوط نفت و گاز و آب و دیگر سازه‌هایی که ساخته‌ایم، اگر در مسیر فرونشست‌ها قرار بگیرند، مشکلات جدی ایجاد خواهد شد و زمانی هم که اتفاق بیافتد دیر است و کاری نمی‌شود کرد. یعنی اگر فرونشست اتفاق بیافتد، علاوه بر خسارت‌هایی که به سازه‌ها وارد می‌شود، عملاً آن دشت غیرقابل بازگشت نیز خواهد شد، زیرا ظرفیت ذخیره آب در داخل خودش را از دست می‌دهد و به مرور آبخوان‌های ما از بین خواهند رفت.

مریدی با اشاره به دلیل اصلی این پدیده یعنی حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز گفت: تکلیف چاه‌های غیرمجاز مشخص است و حفر آن‌ها بدون اجازه وزارت نیرو و نظارت آن بوده است. قطعا باید این چاه‌ها پر شوند و از مدار خارج شوند. در کنار آن چاه‌های هم که مجاز هستند، ممکن است بهره برداری مطابق با میزان مجاز پروانه‌شان نداشته باشند که باعث شده است به مرور سطح آب زیرزمینی در بسیاری از شهرهای کشورمان مانند دشت تهران کرج، دشت‌های استان‌های اصفهان، کرمان و خراسان رضوی و دشت‌های مرکزی ایران همگی با افت شدید مواجه شوند. نگرانی ما این است که اگر شرایط زمین‌شناسی این دشت‌ها به گونه‌ای باشد که پتانسیل فرونشست به صورت غیرمتقارن نیز داشته باشند، خسارت‌های جدی به زیرساخت‌های کشور وارد کنند.

وی ادامه داد: واقعیت این است که بالغ بر یک دهه و حتی بیشتر از آن کارشناسان و متخصصان آب نسبت به این موضوع هشدار داده‌اند. حتی طرحی تحت عنوان تعادل بخشی آبخوان‌ها داریم که متولی آن وزارت نیرو است و هدفش نیز هم این است که مصارف آب در دشت‌های کشور را مدیریت کنیم و جلوی کاهش تراز آب زیرزمینی و به تبع آن فرونشست را بگیریم.

این مسئول ادامه داد: در کنار آن هم تقریبا می‌شود گفت در دو یا سه برنامه اخیر یعنی برنامه پنجم و ششم، مساله تعادل بخشی آبخوان‌ها و کاهش مصارف تا حتی ۱۰ میلیارد متر مکعب هم مطرح شده، اما هدف‌ها و برنامه‌هایی که گذاشتیم تحقق پیدا نکرده است که بخشی از آن به محدودیت‌های اعتباری‌مان برمی‌گردد که نشان می‌دهد ما ظاهرا این قضیه را چندان جدی نگرفتیم.مریدی تصریح کرد: مساله دیگر همکاری و مشارکت مردم در بهبود شرایط برداشت آب است که باید مورد توجه قرار بگیرد، زیرا مسئله آب درحال حاضر دیگر یک مسئله اجتماعی شده است. اگر خود مردم حمایت نکنند و در حوزه مدیریت مصرف و مدیریت برداشت کمک نکنند، به تدریج فلات مرکزی ما به سمت بیابانی شدن پیش می‌رود و در حال حاضر حالت ناپایداری شکل گرفته است که هر روز نیز به شدت آن اضافه می‌شود.