عشق برای بدن سازی به باشگاه می‌رود

آذر فخری، روزنامه‌نگار

پدیده عجیب و غریبی که این روزها با آن درگیریم، مسئله اهمیت دادن مردان به ظاهر، تناسب چهره و بدن و به تبع آن گرایش به انواع عمل‌های جراحی است برای اصلاح عیب و ایرادهایی که ممکن است داشته باشند و نیز روزآمد کردن «بدن» با توجه به مد غالب بر جامعه.

حتما شما هم اخیرا با مردان جوانی برخورد می‌کنید که دستی به سر و صورت خود می‌برند و روی ابروها، گونه‌ها، فرم لب و گوش، و البته بینی خود کار می‌کنند. همه این‌ها در کنار و حاشیه پرورش و زیبایی اندام در باشگاه‌های مردانه  اتفاق می‌افتد. مردان جوان، از هر قشر و با هر سطح سواد و مدرکی، نه برای سلامتی، بلکه بیشتر برای مورد توجه قرارگرفتن از سوی زنان، به تغییر دادن چهره و ورزیده کردن اندام خود روی آورده‌اند.

مهرداد، مرد جوانی است که اخیرا با عمل جراحی سنگینی، پنج سانتی‌متر به قد خود اضافه کرده است. البته مهرداد، قبل از عمل هم مرد بلند قدی محسوب می‌شد. اما معتقد است، بعد از اضافه کردن این پنج‌سانت ناقابل، دخترها بیشتر به او توجه می‌کنند! مهرداد برای اضافه کردن این پنج سانتی‌متر، بیش ازیک سال زمین‌گیر بود و درد و عذاب و هزینه بسیاری را هم تحمل کرده، اما حالا معتقد است که می‌ارزید! علاوه بر این ها، هم خود مهرداد و هم دوستانش، برای ترمیم ناخن و ابرو، آرایشگر مخصوص دارند و از این‌که اعتراف کنند مثل زنان صورت‌شان را اصلاح می‌کنند، ابایی ندارند.

اگر زمانی رسیدگی به صورت و مو و ابرو در مردان، عملی به شدت قبیح و زننده بود و موجب طرد آنان از سوی هم جامعه زنان و هم جامعه مردان می شد؛ اما امروز، این رفتارها، نوعی فضیلت است و بایسته و لازمه یک زندگی به سبک لاکچری‌اش که در آن هدف، به دست آوردن امکانات بیشتر و بهتر در جامعه جنس مقابل، یعنی زنان و دختران است. دختران ما هم به همان میزان که به اندام خود می‌رسند و سعی می‌کنند خود را ترکه‌ای و لاغر نگه دارند و با انواع و اقسام روش های پزشکی و غیر پزشکی، به برجسته سازی اندام های خاص خود روی می آورند، در عوض این انتظار را دارند که در مواجهه با جنس مقابل، به سراغ مردی بروند که به همان اندازه آن ها، برای روی فرم آوردن و متناسب نگه داشتن بدنش، هم کار کرده و هم هزینه گذاشته؛ در واقع بازار دلبری و عشق و عاشقی این بار، از این طرف داغ شده و به شدت «تنانه» شده است. 

پرورش اندام و دنیای مردانه

بدن‌سازی و پرورش اندام، تا سالیان سال، در انحصار مردان بود؛ عضله داشتن، ورزیدگی و به تبع آن قدرت بدنی، از ویژگی‌های صرفا مردانه بودند. ویژگی‌هایی که از قضا، تنها در میان خود مردان و برای مردان اهمیت داشت و عنصری زیبایی‌شناختی به حساب نمی‌آمد. در پرورش اندام و بدن‌سازی، تنها چیزی که مطرح نبود، نگاه و تقاضای زنانه بود. در حالی‌که برعکس، بدن زن، به هر شکل و اندازه و حجم، از همیشه تاریخ به‌عنوان یک ابژه، هم مورد توجه بود، هم پنهانش می‌کردند- که این هم نوعی برجسته‌سازی در جهت کنجکاوی برانگیزی بود- و هم نمایشش می‌دادند بنا به دلایل معلوم. در واقع با وجود گرایش مردان به بدن‌سازی و پرورش اندام، این بدن زن بود که مورد توجه نگاه خیره جامعه بود. 

اما ورود به عصر جدید، هم‌چنان که تفکر و برداشت و نگاه به همه‌چیز را تغییر داد، نوع توجه به «بدن» را هم عوض کرد. حالا در کنار اندام زنانه که طالب و جاذب نگاه خیره مردانه است، ما با پدیده «نگاه خیره زنانه» هم مواجهیم. و بر همین اساس است که پرورش اندام تبدیل شده است به زیبایی اندام و داشتن عضلات متناسب و نه اغراق شده، و سیکس‌پک در مردان، که آنان را چه با پوشش و چه بدون پوشش، مورد توجه و در کانون نگاه زنان قرار می‌دهد. در واقع به همان نسبت که امروزه زنان در پی مدیریت بدن خود به عنوان یک ابژه هستند، مردان هم در پی جلب توجه نگاه زنانه هستند؛ با ساختن بدنی که برای زنان خوشایند است. چنین است که در سال‌های اخیر، بازار باشگاه‌های مردانه پررونق‌تر شده و مردان جوان و میان سال بسیاری زمان و هزینه زیادی را صرف «به روآوردن» و مقبول کردن بدن خود می‌کنند. که صد البته هدف سلامتی نیست که اگر چنین بود، این مردان به سراغ انواع و اقسام مکمل‌ها و هورمون‌ها برای زودتر رسیدن به نتیجه مطلوب نمی‌رفتند.

کنترل و سلطه بر بدن 

موضوع کنترل بر بدن مبحثی است که در چند دهه اخیر مورد توجه جامعه‌شناسان قرارگرفته است.  سلطه بر بدن و کنترل آن وابستگی بسیار زیادی با سلطه بر ذهنیت افراد دارد، به گونه‌ای که اساسا تسلط بر بدن بدون چیرگی بر ذهنیت امری دست نیافتنی و بیهوده است. به نظر می‌رسد که در باشگاه‌های بدن‌سازی با توجه به همین نکته، تمام ابعاد زندگی فرد بدن‌ساز به‌واسطه ذهنیت وی کنترل می‌شود تا فرد بدن‌ساز به خود ایده‌آلی که می‌خواهد برسد. 

دکتر مهرداد ناظری جامعه‌شناس معتقد است در حیطه افزایش اهمیت «خود»، کـه از محصـولات جامعـه مـدرن اسـت، بـدن بـه منزلـه واضـح تـرین و آشکارترین حامل خود، جایگاه خاصی پیدا کرده. توجه دوباره به بدن و رواج آن در متـون جامعه‌شناسی دو دهه اخیر، مباحث گسترده‌ای را حول موضوعاتی نظیر هویـت، مصـرف، سـبک زندگی و زیبایی در نظریه‌پردازی‌های اجتماعی برانگیخته و الگوهای دخیل در مـدیریت بـدن را هم‌چون سایر حوزه‌های زندگی آدمی تحت سلطه قرار داده است. امروزه، افراد طبقـات مختلـف به بدن و ظاهر بیرونی آن توجه فزاینده‌ای نشان می‌دهند. به‌طوری‌که همگان (مردان و زنان) بدن، چهره و فیزیک ظاهر خود را مطابق با الگوهای زیبایی مورد تبلیغ و پذیرش جامعه تغییـر می‌دهند. کنترل بر بدن و توجه به ترکیب، تزیین و هیبت ظاهری و بیرونی آن، ابزاری است که به جوانان، امکان می‌دهد روایت مشخصی از هویت شخصـی را حفـظ کننـد و آن‌را در معرض تماشای دیگران قرار دهند. بدین ترتیب، «فرهنگ بدن» بیانگر اهمیت فزاینـده‌ای است که بدن به مثابه کانونی برای تعامل و بازاندیشی فرد نسبت به خویش 

یافته است.

سـبک‌هـای نوین زندگی که در جامعه ایران تحت تأثیر جهـانی‌شـدن گسـترش یافتـه، در تغییـر رفتارهـای عادتی زنان اثر قاطعی داشته‌اند. به نظر می‌رسـد مفهـوم زیبـایی در جامعـه ایـران در حـال دگرگونی و زیبایی اندام با خوش‌تیپی در حال مترادف‌شدن است. مسئله زیبابـودن یـا زیباشـدن در جوامع گوناگون از مسائل جدی و تأمل‌برانگیز اسنت و در فرایند انتخاب‌های مردم نقشـی مهمـی دارد. این مسئله مرتبط با دوران جدید نیست، بلکه معنای آن و البتـه شـکل و ابزارهـای آن دگرگون شده است. ایده زیبایی، ایده‌ای فرهنگی و شـاخص و بیـانی از ارزش‌هـا و باورهـای اجتماعی است. مرتضی مهراد عبدی نایب قهرمان پرورش اندام جهان هم معتقد است که قهرمانان پرورش اندام ایران الان جزو بهترین‌های جهان هستند. با توجه به فراگیر شدن این رشته، ذهنیت مردم نیز تغییر کرده و بسیاری از ورزشکارانی که در رشته‌های دیگر نیز فعالیت دارند، برای حفظ آمادگی بدنی خود به رشته بدن‌سازی نیز روی می‌آورند. البته عده‌ای برای این‌که همیشه شیک‌پوش باشند و لباس، خوب بر بدن شان بنشیند.

دکتر مهرداد ناظری جامعه‌شناس، می‌گوید: زیگموند فروید با طرح مفهوم لیبیدو و عشق جسمانی، عشق را از آسمان به زمین آورد. فراگیر شدن این نگاه، طبعا «بدن» را بیش از پیش و به شکلی دیگر مطرح کرد. هم بدن زنانه و هم بدن مردانه. به این ترتیب با شکسته شدن بسیاری از تابوها و ورود آزادانه زنان به جامعه و نقش فعال آنان هم در خانواده و هم در سایر نهادهای اجتماعی، موجب شد مردم به این نتیجه برسند که می‌شود عشق را در زمین تجربه کرد و الزاماً عشق پدیده‌ای دست نیافتنی محسوب نمی‌شود. 

بر این مبنا می‌شود گفت که در دنیای مدرن از عشق افسون‌زدایی و توهم‌زدایی شد. لذا عشق دیگر نوعی بیماری به حساب نمی‌آید و حالا والدین می‌توانند از شنیدن خبر عاشق شدن فرزندان‌شان خوشحال شوند. در واقع اگر کسی در عصر حاکمیت سنت‌ها با عشق و عاشق‌شدن از جامعه جدا می‌شد در عصر حاکمیت مدرنیته، عاشق می‌تواند ضمن عشق‌ورزی به تحصیل در دانشگاه بپردازد و در مایکروسافت کار کند و شب‌ها به راحتی با عاشق دیگر در رستورانی شام بخورد. اما همین فرایند ساده و زمینی شده، امروز به‌شدت هزینه‌بر است؛ مردان برای به‌دست آوردن دل زنان جذاب، دیگر نمی‌توانند بر الگوهای سنتی و کلیشه‌ای مردانگی، اکتفا کنند. زن امروز، از مرد مقابلش، قدی بلند، بدنی عضلانی و سیکس‌پک می‌خواهد. و همین آغاز روند طولانی و گاه دردناکی است که سلامت مردان جوان به خطر می‌اندازد.